Από την Κόκκαλη Ηλιάνα

Ο κηφήνας (αρχ. κηφήν < κηφός, κωφός = άλαλος, αδύναμος, νωθρός) είναι η αρσενική μέλισσα. Αποκλειστικός προορισμός του κηφήνα σε ένα μελίσσι είναι η γονιμοποίηση της βασίλισσας. Ωστόσο, παρατηρείται ότι βοηθά και στη συντήρηση της ομοιόστασης στην κυψέλη. Οι κηφήνες συχνά εντοπίζονται μαζεμένοι στο κάτω μέρος των κηρηθρών, όπου προσπαθούν να ζεστάνουν κάποια κελιά ή το καλοκαίρι, με τις μεγάλες ζέστες, βοηθούν με τα μεγάλα τους φτερά τις εργάτριες, ώστε να διατηρείται η κατάλληλη θερμοκρασία στο εσωτερικό της κυψέλης. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί να βουίζουν σε εισβολείς, ώστε να τους εκδιώξουν από την κυψέλη. Οι κηφήνες πεθαίνουν αμέσως μετά τη γονιμοποίηση της βασίλισσας, καθώς αποκολλάται μέρος της αναπαραγωγικής τους ανατομίας.

Ως προς το μέγεθος ένας κηφήνας είναι μεγαλύτερος από τις εργάτριες μέλισσες και λίγο μικρότερος από τη βασίλισσα. Έχει χοντρό και κυλινδρικό σώμα με μεγάλα φτερά. Τα μάτια του είναι διπλάσια σε μέγεθος από τις εργάτριες και τη βασίλισσα. Η κοιλιά του είναι χοντρότερη συνήθως και από της βασίλισσας (οι Γάλλοι τον αποκαλούν faux-bourdon, δηλαδή ψευδο-βομβίνο).

Είναι εύκολο να πιάσουμε στα χέρια μας έναν κηφήνα, γιατί δεν έχει κεντρί. Επίσης, δεν διαθέτει όργανα συλλογής νέκταρος και γύρης και δεν έχει αδένες για να παράγει βασιλικό πολτό ή κερί.

Οι κηφήνες γεννιούνται από αγονιμοποίητα αυγά της βασίλισσας.  Όταν βρίσκονται στο στάδιο του γόνου και τις πρώτες ημέρες, ταΐζονται με βασιλικό πολτό και αναπτύσσονται σε μεγαλύτερα κελιά από τις εργάτριες. Από το κελί τους βγαίνουν την 24η ημέρα και επειδή δεν μπορούν να τραφούν μόνοι τους, τους ταΐζουν οι εργάτριες μέλισσες. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 95% των κηφήνων από το τέλος Σεπτεμβρίου μέχρι το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου απομακρύνεται από την κυψέλη και δεν τους επιτρέπεται να ξαναμπούν. Όσοι καταφέρουν να μπουν σκοτώνονται από τους εσωτερικούς φρουρούς και από τις υπόλοιπες μέλισσες που ετοιμάζουν κατάλληλα το μελίσσι, για να περάσουν το χειμώνα. Οι επόμενοι κηφήνες γεννιούνται ξανά τον Μάρτιο.

Η λέξη «κηφήνας» χρησιμοποιείται μεταφορικά για να δηλώσει «πρόσωπο που συντηρείται εις βάρος των υπολοίπων, απομυζώντας το προϊόν της εργασίας τους» (π.χ. έχει διορίσει και δυο τρεις κηφήνες, που κάθονται όλη μέρα και γυρίζουν από γραφείο σε γραφείο). Με αυτή τη σημασία είναι συνώνυμη των λέξεων: οκνηρός, άεργος, παράσιτο, τεμπέλης, ακαμάτης, χαραμοφάης.

Ο φιλόσοφος Πλάτων στο έργο του «Πολιτεία» χρησιμοποιεί μεταφορικά τη λέξη «κηφήνας» παρατηρώντας ότι σε μια κοινωνία ο άμετρος πλουτισμός εκκολάπτει ένα πλήθος κηφήνων, επικίνδυνων για την ομαλή λειτουργία της ιδανικής πολιτείας.

Στον τρόπο ζωής του κηφήνα αναφέρεται και ο Ησίοδος στο έργο του «Θεογονία» (594-599):

Όμοια όπως οι μέλισσες στις σκεπαστές κυψέλες
τους κηφήνες τρέφουνε, που είναι συνεργάτες στα έργα τα κακά.
Γιατί αυτές όλη τη μέρα μέχρι να δύσει ο ήλιος
τρέχουν καθημερινά και φτιάχνουνε λευκές κερήθρες,
ενώ εκείνοι μένουνε στις σκεπαστές κυψέλες
και τον ξένο κάματο στη δική τους την κοιλιά μαζεύουν.

ΠΗΓΕΣ

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας

2. https://www.meliforos.com/kifinas-melissa/

3.http://melissomania.gr/%CE%BA%CE%B7%CF%86%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82/%CE%BF-%CE%BA%CE%B7%CF%86%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82

4.http://melissomania.gr/%CE%BA%CE%B7%CF%86%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82/336

5.https://www.nationalgeographic.com/animals/article/honey-bee-job-queen-hive-animals

6.https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=111&page=108&hi=1538135