Από τον Βουτσελά Νικόλαο
Η λέξη «ύσπληγα» είναι αρχαία ελληνική [αρχ. ἡ ὕσπλη(γ)ξ, τῆς ὕσπληγ(γ)ος]. Το «ὑσ-» έχει τη σημασία «προς τα πάνω, επάνω», ενώ το «πλαγ(γ)-» είναι συγγενικό με το ρήμα «πλάζω» που σημαίνει «πλήττω, χτυπώ». Η «ύσπληγα» ήταν ένας μηχανισμός, ένα σύστημα φραγμού που χρησιμοποιούνταν στους αθλητικούς αγώνες δρόμου που διεξάγονταν στην αρχαία Ελλάδα, προκειμένου να αποφεύγεται η πρόωρη εκκίνηση των δρομέων.
Ο μηχανισμός τοποθετούνταν μπροστά από τους δρομείς υποχρεώνοντάς τους σε ταυτόχρονη εκκίνηση, καθώς μπορούσαν να ξεκινήσουν τον αγώνα μόνο τη στιγμή που ο φραγμός αυτός αποσύρονταν. Αποτελούνταν από δύο κατακόρυφους πασσάλους, που έφεραν δύο οριζόντια σχοινιά, το ένα στο ύψος των γονάτων και το άλλο στο ύψος της κοιλιάς των αθλητών.
Παναθηναϊκός αμφορέας (344/3 π.Χ.) με παράσταση άφεσης οπλιτοδρομίας και απεικόνιση της ύσπληγας.
Τον μηχανισμό χειρίζονταν ο «αφέτης» (<ἀφίημι = αφήνω), ο οποίος στεκόταν πίσω από τους δρομείς κρατώντας τα δύο σχοινιά χειρισμού, τα οποία τραβούσε με κατάλληλη κίνηση, ώστε να υποχωρήσει το εμπόδιο επιτρέποντας την ταυτόχρονη εκκίνηση των αθλητών.
Δείτε στο βίντεο που ακολουθεί μια ανακατασκευή του αρχαίου μηχανισμού, καθώς και τη λειτουργία του.
ΠΗΓΕΣ
1. Hofmann, J. B. «Ετυμολογικόν Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής»
2. https://nemeangames.org/el/nemea-stadium/hysplex.html
3.https://www.archaiologia.gr (ύσπληξ, ο μηχανισμός άφεσης)
4. http://kotsanas.com/exh.php?exhibit=1801001
5.http://archive.noesis.edu.gr/repository/handle/11609/001-03510.html
