γυμνάσιο

ΑΠΟ: margkorts - Ιαν• 30•23

Η Παλαίστρα του Γυμνασίου2

Από τον Βασίλη Δημήτριο

Η λέξη «γυμνάσιο» (< αρχ. ελλην. «γυμνάσιον» = γυμναστήριο) προέρχεται από τη λέξη «γυμνάζω». Η τελευταία  συνδέεται ετυμολογικά με το επίθετο «γυμνός», επειδή στην αρχαιότητα η άσκηση στα γυμναστήρια και οι αθλητικοί αγώνες γίνονταν με γυμνό το σώμα.

«Γυμνάσιο» στην αρχαία Ελλάδα ήταν το γυμναστήριο, δηλαδή ο τόπος όπου γυμνάζονταν οι νέοι, εκεί όπου γίνονταν τα γυμνάσια, οι γυμναστικές ασκήσεις. Να σημειώσουμε ότι, ενώ αρχικά οι χώροι άθλησης ήταν υπαίθριοι, από τον 5ο αι. π.Χ. και εξής αρχίζουν να διαμορφώνονται ειδικές εγκαταστάσεις φυσικής αγωγής, τα γυμνάσια, οι παλαίστρες, τα λουτρά και τα στάδια. Επί κεφαλής του γυμνασίου ήταν ο γυμνασιάρχης, ενώ μέσα στις στοές της αυλής του γυμνασίου σύχναζαν διανοούμενοι, καλλιτέχνες, ρήτορες, φιλόσοφοι, οι οποίοι ανέπτυσσαν πνευματική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, που αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου, διότι υποχωρεί η επιδίωξη της δημιουργίας ασκημένων πολεμιστών. Μετά τον πελοποννησιακό πόλεμο η υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της πόλης-κράτους περνά κυρίως στα χέρια μισθοφόρων. Επομένως, τα γυμνάσια εξελίσσονται σε εκπαιδευτικά και πολιτιστικά κέντρα. Τα τρία παραδοσιακά Γυμνάσια της αρχαίας Αθήνας, που λειτουργούσαν ήδη από την εποχή του Πεισιστράτου (6ος αι. π. Χ.) και κατά τους υστεροκλασσικούς χρόνους απέκτησαν κτιριακές εγκαταστάσεις, ήταν τα ακόλουθα: το γυμνάσιο στον Κολωνό, στο ιερό άλσος του Ακάδημου, ήρωα της Αττικής, που ονομάστηκε «Ακαδημία» και το οποίο ο Πλάτων ανέδειξε σε ανώτερο πνευματικό ίδρυμα. Επίσης, το γυμνάσιο βορείως του ναού του Ολυμπίου Διός, που από το ναό του Λυκείου Απόλλωνος ονομάστηκε «Λύκειον». Εκεί σύχναζε ο Σωκράτης και δίδασκε ο Αριστοτέλης. Επιπροσθέτως, υπήρχε το γυμνάσιο του Κυνοσάργους, έξω από την πόλη, αφιερωμένο στον Ηρακλή. Και τα τρία ήταν πιθανότατα εγκατεστημένα εκτός των ορίων της πόλεως, κοντά στα νερά των αθηναϊκών ποταμών, που ήταν απαραίτητα για την τροφοδοσία και διατήρηση των κήπων και των αλσών όπου οι νέοι ασκούνταν και αναπαύονταν.

Η Παλαίστρα του Γυμνασίου1

Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στην Ακαδημία, αυτή βρισκόταν στα βορειοδυτικά της Αθήνας, δίπλα στην όχθη του ποταμού Κηφισού, νοτίως του δήμου του Ιππίου Κολωνού. Μία ευρεία οδός – που πλαισιωνόταν από τάφους, το «Δημόσιον Σήμα», «Πολυάνδριον» ή «Μνήμα», όπου καθιερώθηκε να τελείται αγώνας λαμπαδηδρομίας προς τιμήν των νεκρών – ξεκινούσε από το Δίπυλο στον Κεραμεικό οδηγώντας στην είσοδο της Ακαδημίας. Στο δεύτερο τέταρτο του 5ου αι. π.Χ. σημειώθηκαν έργα βελτιωτικού χαρακτήρα (δενδροφύτευση του χώρου, κατασκευή ενός πήλινου αγωγού για την διοχέτευση νερού από την Αγορά στην Ακαδημία), ενδεικτικά της προσπάθειας του Κίμωνος για εξωραϊσμό της πόλεως των Αθηνών. Την Ακαδημία επέλεξε ο Πλάτων, τον 4ο αι. π.Χ., για να στεγάσει την ομώνυμη φιλοσοφική σχολή του. Η Σχολή του Πλάτωνα λειτούργησε για χίλια περίπου χρόνια έως το 529 μ.Χ., όταν με διάταγμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού έκλεισαν για πάντα όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα της Αθήνας. Οι ανασκαφές στο χώρο άρχισαν το 1929 από τον αρχιτέκτονα Π. Αριστόφρονα με δική του πρωτοβουλία, επιμέλεια και δαπάνη και διήρκεσαν έως το 1940. Συνεχίστηκαν από τον Φ. Σταυρόπουλο από το 1955 έως το 1963 με δαπάνη της Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Η Παλαίστρα του Γυμνασίου

Κατά την ελληνιστική περίοδο, λειτούργησαν και άλλα δύο γυμνάσια εντός των ορίων της πόλης των Αθηνών: το Διογένειον – που τοποθετείται μάλλον στα ανατολικά της Αγοράς, στη διασταύρωση των σημερινών οδών Ερεχθέως και Αδριανού – και το Γυμνάσιον του Πτολεμαίου, που ήταν χτισμένο στο περιβάλλον της Αγοράς, κοντά στην Οδό Παναθηναίων, νοτίως του Ωδείου του Αγρίππα των ρωμαϊκών χρόνων. Φαίνεται ότι τα γυμνάσια αυτά ήταν μικρότερα και λειτουργούσαν κυρίως ως σχολές, μορφωτικά ιδρύματα, περιλαμβάνοντας αίθουσες διδασκαλίας, διαλέξεων και βιβλιοθήκες.

Ο όρος «Γυμνάσιο» (Gymnasium) στην ιστορία της παιδείας δήλωσε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης. Σήμερα, το Γυμνάσιο είναι οι τρεις πρώτες τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στον πληθυντικό η λέξη δηλώνει τις ασκήσεις  στρατιωτικής ετοιμότητας.

ΠΗΓΕΣ   

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας

2.http://archaeologia.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Gymnasia.aspx

3. http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2407

4. http://odysseus.culture.gr/h/3/gh3560.jsp?obj_id=2407

Σχολιάστε

Top