Από τις μαθήτριες Γιαννοπούλου Γεωργία, Γονατά Ιωάννα, Καρλαύτη Σοφία-Σταυρούλα, Κούτρα Μαρία, Λιναρδή Ραφαηλία-Γεωργία
Η λέξη «ζωφόρος» (κ. «ζωοφόρος») [ζω(ο) + φόρος (< φέρω)] χρησιμοποιείται στην αρχαιολογία και αρχιτεκτονική, για να δηλώσει το τμήμα πάνω από το επιστύλιο και κάτω από το γείσο ναού, το οποίο φέρει ανάγλυφη παράσταση, ενίοτε με μυθολογικές ή ιστορικές απεικονίσεις έμψυχων όντων.
Σε ναούς ιωνικού ρυθμού η ζωφόρος είναι συνεχής και διακοσμείται με ανάγλυφες παραστάσεις, ενώ σε ναούς δωρικού ρυθμού η ζωφόρος αποτελείται από τρίγλυφα και μετόπες.
Ο Παρθενώνας, ναός δωρικού ρυθμού, φέρει ιωνική ζωφόρο, μία συνεχή ζώνη με ανάγλυφες παραστάσεις που περιέτρεχε το πάνω μέρος του σηκού, του κυρίως ναού, μέσα από την εξωτερική κιονοστοιχία του.
Θέμα της ιωνικής ζωφόρου του Παρθενώνα είναι η πομπή των Παναθηναίων, το αποκορύφωμα της εορτής των Μεγάλων Παναθηναίων, της σημαντικότερης γιορτής προς τιμήν της πολιούχου θεάς Aθηνάς, που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια τον μήνα Εκατομβαιώνα (Ιούλιο-Αύγουστο). Η πομπή ξεκινούσε από τον Κεραμεικό και κατέληγε στην Ακρόπολη, για να μεταφέρει το ιερό πέπλο που προοριζόταν για το ξόανο (ξύλινο άγαλμα) της Αθηνάς Πολιάδας. Στη ζωφόρο του Παρθενώνα η πομπή ξεκινά από τη νοτιοδυτική γωνία του ναού και χωρίζεται σε δύο ομάδες. Η μία προχωρά στη δυτική και τη βόρεια πλευρά και η άλλη στη νότια, για να συναντηθούν στην ανατολική, την πιο επίσημη πλευρά του ναού. Εκεί γίνεται η παράδοση του νέου πέπλου, του ρούχου που θα ντύσει το άγαλμα της Αθηνάς Πολιάδας.
Η ζωφόρος κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 443 και 438 π.Χ. Τα σχέδια εκπόνησε ο γλύπτης Φειδίας, αλλά την εργασία εκτέλεσαν μερικοί από τους πιο σπουδαίους μαθητές του. Αποτελείται από 115 λίθους (συνολικού μήκους 160 μέτρων και ύψους σχεδόν 1 μέτρου), στους οποίους εικονίζονται 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές και περισσότερα από 220 ζώα, κυρίως άλογα.
Στο διάστημα 450-500 μ.X., όταν ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε εκκλησία, το κεντρικό τμήμα του ανατολικού αετώματος και τμήμα της ζωφόρου της ανατολικής πλευράς αφαιρέθηκαν. Κατά τον 12ο αιώνα αφαιρέθηκαν έξι λίθοι της ζωφόρου, προκειμένου να δημιουργηθούν ισάριθμα παράθυρα, τρία σε κάθε μακρά πλευρά του κτηρίου, το οποίο εξακολουθούσε να λειτουργεί ως εκκλησία. Tο 1458, όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αθήνα, ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1687, κατά το διάστημα του Bενετοτουρκικού πολέμου, ο Παρθενώνας βομβαρδίστηκε από τους Βενετούς του στρατηγού Francesco Morosini, με αποτέλεσμα να καταστραφεί μεγάλο μέρος κυρίως της βόρειας και νότιας ζωφόρου του ναού. Στις αρχές του 19ου αιώνα ο λόρδος Elgin, Bρετανός πρεσβευτής στην Oθωμανική Aυτοκρατορία, αφαίρεσε από τον ερειπωμένο Παρθενώνα όσα γλυπτά μπόρεσε, ανάμεσα στα οποία ήταν και 80 μέτρα της ζωφόρου. Oι λίθοι πριονίσθηκαν στο πίσω μέρος, για να μειωθεί το βάρος τους και να διευκολυνθεί η μεταφορά τους. Οι λίθοι αυτοί της ζωφόρου βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Επιπλέον, από το σύνολο της ζωφόρου σώζονται 50 μέτρα στο Μουσείο της Ακρόπολης, ένας λίθος στο Mουσείο του Λούβρου, ενώ κάποια θραύσματα είναι διασκορπισμένα σε διάφορα ευρωπαϊκά μουσεία.
ΠΗΓΕΣ
1. https://www.theacropolismuseum.gr/ta-arhitektonika-glypta/i-zoforos
2. https://parthenonfrieze.gr/gnoriste-ti-zoforo/
3. http://repository.parthenonfrieze.gr/frieze/aboutFrieze.jsp
5. https://www.ime.gr/chronos/05/gr/culture/1213sculp_parfriz.html
6. Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας (2022). Ακαδημία Αθηνών
