Πανελλήνιος Διαγωνισμός Βιοηθικής
Συμμετοχή ΓΕΛ Σοχού:
« Η θεραπευτική κλωνοποίηση μέσω εμβρυικών βλαστοκυττάρων»
Ατματζίδης Παναγιώτης, Ατματζίδου Μελίνα, Θέμελη Μαρία,
Καρασαββίδου Ειρήνη, Χατζηαναγνώστου Αναστασία, Τσολάκης Γιώργος
Υπεύθυνοι καθηγητές:
Νικολαΐδου Αλεξάνδρα, Γρατσωνίδης Αστέριος
Το βίντεο της εργασίας στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://drive.google.com/file/d/1sBKrrDDRnb-3XpYO6RI-0-pVFYzGmmF3/view?usp=sharing
Στα πλαίσια της συμμετοχής του ΓΕΛ Σοχού στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Βιοηθικής έγινε εξέταση και αξιολόγηση των ηθικών διλημμάτων που ανακύπτουν από την εφαρμογή της θεραπευτικής κλωνοποίησης για τη δημιουργία εμβρυϊκών στελεχιαίων κυττάρων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ιστών και οργάνων κατάλληλων για μεταμόσχευση. Διερευνήσαμε το ερώτημα:
«Έχουμε το δικαίωμα να δημιουργήσουμε με κλωνοποίηση εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα για να τα χρησιμοποιήσουμε ως πηγή κυττάρων που θα σώσουν άλλες ζωές;».
Παράλληλα, εξετάσαμε τις αντίστοιχες γνωμοδοτήσεις της Ε.Ε., το νομοθετικό πλαίσιο καθώς και τις διατάξεις που καθορίζουν την εφαρμογή της θεραπευτικής κλωνοποίησης μέσω εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων στην Ελλάδα και προτείναμε τρόπους ώστε η επιστήμη να αποτελέσει αρωγό της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας.
Η θεραπευτική κλωνοποίηση μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη διαδικασία της πυρηνικής μεταφοράς κατά την οποία από ένα ωάριο αφαιρείται ο πυρήνας, και το γενετικό υλικό, και εισάγεται ο πυρήνας από κάποιο σωματικό κύτταρο του δότη. Κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες πραγματοποιούνται διαιρέσεις και προκύπτει μία κλωνοποιημένη βλαστοκύστη, μέσα στην οποία περιέχονται τα βλαστοκύτταρα. Αυτά είναι πολυδύναμα, δηλαδή μπορούν να διαφοροποιηθούν και να δημιουργήσουν όργανα του ανθρώπινου σώματος γενετικά πανομοιότυπα με του πάσχοντος, άρα ανοσολογικά απόλυτα συμβατά, εκμηδενίζοντας έτσι τον κίνδυνο απόρριψης του μοσχεύματος. Μέσω αυτής της διαδικασίας, σε ερευνητικό και πειραματικό στάδιο, μπορεί, για παράδειγμα, να πραγματοποιηθεί αντικατάσταση δέρματος που έχει υποστεί εγκαύματα. Ακόμη, είναι εφικτή η αντιμετώπιση εκφυλιστικών παθήσεων του νευρικού συστήματος (Parkinson, Alzheimer), η δημιουργία οστών, χόνδρων, ζωτικών οργάνων, όπως καρδιά και νεφρά, κερατοειδούς χιτώνα, μυελού των οστών για τη θεραπεία μορφών καρκίνου και παγκρεατικών β-κυττάρων που παράγουν ινσουλίνη για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, απαιτείται η διάκριση μεταξύ αναπαραγωγικής και θεραπευτικής κλωνοποίησης, αφού η απομόνωση κλωνοποιημένων βλαστοκυττάρων από έμβρυα, μέχρι τη 14η μέρα της δημιουργίας τους, για θεραπευτικούς σκοπούς δεν εγείρει ηθικά ζητήματα παραβίασης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και αλλοίωσης της γενετικής ποικιλομορφίας του ανθρώπινου είδους. Υποστηρίζεται ότι στη φάση αυτή υπάρχει μια αδιαφοροποίητη μάζα κυττάρων, το προέμβρυο, το οποίο δεν αποτελεί ανθρώπινη οντότητα, αφού δεν υπάρχει νευρικό σύστημα ούτε όλα τα επιβεβαιωτικά της συνείδησης κριτήρια. Αντιθέτως, τη 15η μέρα εμφανίζεται στο πάνω μέρος του εμβρύου μια αύλακα, το αρχικό ανατομικό πρόδρομο του νωτιαίου μυελού.
Στον αντίποδα, υπάρχουν αντιδράσεις και διατυπώνονται επιφυλάξεις για την εφαρμογή της θεραπευτικής κλωνοποίησης. Η ορθόδοξη θεολογία αντιμετωπίζει το ανθρώπινο έμβρυο ως ξεχωριστή και μοναδική ανθρώπινη ψυχοσωματική οντότητα από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του. Θεωρεί ότι η δημιουργία ανθρώπινων όντων, μόνο για την απομόνωση εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων, υποβιβάζει τον άνθρωπο σε εργαστηριακό αντικείμενο και πειραματόζωο. Παράλληλα, εκφράζονται φόβοι εκδήλωσης φαινομένων εκμετάλλευσης φτωχών γυναικών, εμπορευματοποίησης των ωαρίων τους και ίδρυσης τράπεζας εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων. Επιπλέον, διατηρούνται επιφυλάξεις για το αν οι εξελίξεις στον τομέα της θεραπευτικής κλωνοποίησης θα δημιουργήσουν την τεχνική βάση για την αναπαραγωγική κλωνοποίηση.
Αναφορικά με το νομοθετικό πλαίσιο, στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική (Σύμβαση του Οβιέδο) τονίζεται ότι απαγορεύεται η δημιουργία εμβρύων για ερευνητικούς σκοπούς, εννοώντας ως τέτοια και την κλωνοποίηση. Ωστόσο, στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο αυτής της Σύμβασης, το οποίο εγκρίθηκε και από την ελληνική νομοθεσία αναφέρεται ότι «ορισμένες τεχνικές κλωνοποίησης μπορούν να προσφέρουν στην επιστημονική γνώση και την ιατρική της εφαρμογή». Στην Ελλάδα, υπάρχει ρητή απαγόρευση μόνο της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης προβλέποντας αυστηρές κυρώσεις, ενώ δίνεται η δυνατότητα λήψης βλαστοκυττάρων από κλωνοποιημένους οργανισμούς κατά τις πρώτες 14 μέρες. Η νομιμοποίηση της θεραπευτικής κλωνοποίησης μπορεί να οδηγήσει στην ίαση σοβαρών ασθενειών ενισχύοντας το ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα στην υγεία, πάντα όμως με την ενημερωμένη συναίνεση δοτών και ληπτών όπως προβλέπει ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας. Ωστόσο, εκφράζονται προβληματισμοί για το αν το βλαστοκύτταρο από κλωνοποίηση, που λαμβάνεται στο στάδιο της βλαστοκύστης, αποτελεί αντικείμενο έρευνας ή «πρόσωπο», άρα και υποκείμενο δικαίου που οφείλουμε να σεβαστούμε και να προστατέψουμε.
Η αναγκαιότητα της θεραπευτικής κλωνοποίησης για λόγους έρευνας, επιστημονικής εξέλιξης και ίασης του ατόμου, εφ’ όσον δεν υπάρχει εναλλακτική θεραπευτική τεχνική, την καθιστά επιτρεπτή επιστημονική μέθοδο. Για την άρση οποιωνδήποτε ηθικών ενδοιασμών, τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να λαμβάνονται μετά από αναπρογραμματισμό σωματικών κυττάρων ενηλίκων, από αμνιακό υγρό, από ομφαλοπλακουντιακό αίμα ή από βλαστομερίδια εμβρύων της τρίτης μέρας, μετά από βιοψία, η οποία δεν συνεπάγεται την καταστροφή του εμβρύου. Απαιτείται η θέσπιση σαφέστερων και αυστηρότερων νόμων που θα αναγνωρίζουν το δικαίωμα της αυτονομίας και του σεβασμού της ανθρώπινης υπόστασης και ακεραιότητας. Τέλος, η νομοθεσία οφείλει να είναι αρωγός της τεχνολογίας και της ανθρώπινης ωφέλειας. Ας θυμηθούμε και τα λόγια του Πλάτωνα: «Πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται».
