Μέσα στην πορεία της εξέλιξής του, κάποτε ο άνθρωπος αισθάνθηκε την ανάγκη να κρατάει κάποια κομμάτια της ζωής του μόνο για τον εαυτό του, μακριά από τα βλέμματα των τρίτων. Το δικαίωμα στο απόρρητο του ιδιωτικού βίου δεν έχει αρχαίες ρίζες, όπως άλλωστε δεν έχει και η ίδια η διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου βίου. Στην κλασική αρχαιότητα ο Αθηναίος πολίτης εγκαταλείπει τις φροντίδες του οίκου στις γυναίκες και τους δούλους, απαρνείται την ασφάλεια αλλά και την αφάνεια του ιδιωτικού του βασιλείου και κατεβαίνει στη δημόσια αγορά, για να πει λόγια σοφά και να πράξει έργα εκλεκτά, διεκδικώντας έτσι κι αυτός την υστεροφημία, το μερίδιο της επίγειας αθανασίας που αναλογεί σε κάθε ευγενή θνητό.
Αντίθετα, το 17ο αιώνα ο φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσσώ αναδεικνύεται στον πιο θερμό υπερασπιστή της ιδιωτικότητας, όταν εξεγείρεται ενάντια στην «κοινωνία των σαλονιών» και καταγγέλλει τη θεατρικότητα της ζωής στην πόλη, γιατί, λέει, απειλεί την αυθεντικότητα του υποκειμενικού βιώματος και καταστρέφει τη φυσική αρετή.
Στη σύγχρονη, πάλι, εποχή ο νεαρός κάτοικος της Ολλανδίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ… και πρόσφατα της χώρας μας, ονειρεύεται ότι θα αναδυθεί από την ανωνυμία του πλήθους με τη συμμετοχή του στο »Big Brother», στο »Survivor» ή σε άλλα συναφή τηλεπαιχνίδια – σαπουνόπερες, έτοιμος να περιφέρει στις τηλεοπτικές οθόνες την αυθόρμητη ασημαντότητά του και να εκθέσει στη μαζική ηδονοβλεψία τις πλέον ιδιωτικές του στιγμές.
Στις μέρες μας πάντως – και από αρκετά χρόνια – η διάκριση έχει πάρει σαφέστατα περιγράμματα και το δικαίωμα κατοχυρώνεται τόσο από το Σύνταγμα και τους νόμους με πληθώρα διατάξεων όσο και μέσα από την παγκόσμια Διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία βρίσκεται σε ισχύ ήδη από το 1948. Σωστά θεωρείται ότι η περιφρούρηση μιας σφαίρας απορρήτου στον ιδιωτικό βίο είναι αναγκαία για την ανάπτυξη και την εκδήλωση της ανθρώπινης προσωπικότητας: ο στοχασμός και ο ρεμβασμός, η αυτογνωσία και ο σχεδιασμός της ζωής, η έξαρση και η ψυχαγωγία, ο έρωτας και η δημιουργία συχνά απαιτούν μια μοναξιά – οι άλλοι δεν έχουν θέση ως τρίτοι, καμιά φορά ούτε ως δεύτεροι.
Ο κατάλογος εκείνων που απειλούν τον ιδιωτικό χώρο του ανθρώπου, που πρέπει να μένει απόρρητος είναι μακρύς: από την περίεργη γειτόνισσα που αναζητεί τροφή για το κουτσομπολιό της, τον σπλαχνικό συγγενή που όλως περιέργως ξαφνικά νοιάζεται και αδημονεί να δώσει ένα χέρι βοηθείας στο πρόβλημά σου ενώ μέχρι πρότεινως ήταν αφανής ήρωας στη ζωή σου, μέχρι το κράτος που πρόθυμα ενισχύει την εξουσία του με την αδιάκριτη ενημέρωσή του για τη ζωή του ανθρώπου. Ανάμεσά τους : ο συνάδελφος, ο συνέταιρος, ο ανασφαλής σύζυγος, ο υποψήφιος γαμπρός, ο πολιτικός φίλος και πολιτικός εχθρός, ο πάσης φύσεως «από μηχανής θεός» που εμφανίζεται στη ζωή σου με το πρόσχημα του ενδιαφέροντος-πολλές φορές ακόμα και με τη μορφή του συμβουλάτορα. Στις μέρες μας, προπάντων τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας που τρέφονται από τα απόρρητα του ιδιωτικού βίου- με προπομπό τους τα σε όλους μας πλέον γνωστά κοινωνικά δίκτυα, ίσως γιατί απ’ αυτά τρέφεται και το κοινό τους που συχνά δέχεται να τραφεί με ό,τι του δώσεις.
Οι «θεαματικές» αυτές ανατροπές των αξιών, αντιστοιχούν σε ριζικές αλλά και επικίνδυνες μεταβολές του χάρτη της ανθρώπινης δράσης. Στο μέτρο τουλάχιστον που η αρχαία Αθήνα τροφοδοτεί το φαντασιακό του δυτικού πολιτισμού, το Δημόσιο λειτουργεί πέρα από τα κριτήρια του αναγκαίου ή του ωφέλιμου και παραμένει ένας χώρος όπου οι άνθρωποι συναντώνται ως πρόσωπα ελεύθερα, ισότιμα και ταυτόχρονα διαφορετικά, για να εκφράσουν τη μοναδικότητά τους και να αποφασίσουν – άλλοτε μέσα από διαλεκτικές συγκρούσεις και άλλοτε μέσα από συναινετικές διαδικασίες – το βέλτιστον για τα κοινά πεπρωμένα, ένας χώρος όπου εκδιπλώνεται και επικυρώνεται ο πολιτικός βίος.
Ανάμεσα στην περιφρούρηση του απόρρητου χώρου της προσωπικότητας και στην καταπάτησή του η επιλογή είναι αυτονόητη και κανένας συμβιβασμός δεν επιτρέπεται – ούτε καν στο όνομα της ελευθερίας της ενημέρωσης που καμιά φορά αναφέρεται για να δικαιολογήσει την καταπάτηση…
Αντζουλέτα Αραβαντινού, Μiddle Mountain College News, 18-02-2023
