εργασία του μαθητή Δημήτρη Μπαλέσα
Το Στρατοπολιτικό Σύστημα Σάμου ή Στρατοπολιτικός Διοργανισμός της Νήσου Σάμου, ήταν ο συνταγματικός χάρτης της Σάμου, ο οποίος είχε συνταχθεί κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 από το Λυκούργο Λογοθέτη, τον αρχηγό της επανάστασης.
Εφαρμόστηκε στο νησί, με μικρές περιόδους διακοπής, από το Μάιο του 1821 μέχρι το τέλος της «Σαμιακής Πολιτείας». Η Σαμιακή Πολιτεία ήταν το καθεστώς που ίσχυσε στη Σάμο από τη Συνθήκη του Λονδίνου του 1830 ως την εγκαθίδρυση της Ηγεμονίας το 1834.
Το κείμενο του Στρατοπολιτικού Συστήματος Σάμου, καταρτίσθηκε από τον ίδιο τον Λυκούργο Λογοθέτη και κατατέθηκε για να εγκριθεί από το λαό της Σάμου ήδη από τις πρώτες μέρες της επανάστασης. Πρόκειται για ένα έργο ώριμης πολιτικής σκέψης, που μας κάνει να υποθέτουμε ότι δεν καταρτίσθηκε τις κρίσιμες ώρες της επανάστασης, αλλά πρέπει να είχε προετοιμασθεί από καιρό, περιμένοντας. Η κατάρτισή του κρίθηκε αναγκαία για να καλύψει δύο άμεσες ανάγκες της επανάστασης. Η πρώτη αφορούσε την στρατιωτική οργάνωση του επαναστατημένου νησιού και είχε σχέση με την άμυνα και την προστασία του τοπικού πληθυσμού απέναντι στις σφοδρές επιθέσεις του τουρκικού στρατού και στόλου. Η δεύτερη αφορούσε τη μελλοντική οργάνωση του δημόσιου βίου των επαναστατημένων Σαμιωτών, τη συγκρότηση δηλαδή ενός «μελλοντικού» κράτους.
Το κείμενο του Στρατοπολιτικού Συστήματος, εκφράζει την πολιτική πραγματικότητα της εποχής και περιέχει πολλά στοιχεία γνωστά από το παρελθόν της οθωμανικής πολιτικής οργάνωσης του νησιού, καθώς επίσης και νεωτερικά στοιχεία ευρωπαϊκής καταγωγής και τοπικές συνήθειες και αντιλήψεις. Ήδη από την εποχή της εφαρμογής του, δέχτηκε σφοδρές κριτικές για αντιδημοκρατικές τάσεις, που αναφερόντουσαν κυρίως στην καθιέρωση του ίδιου προσώπου στην ηγεσία της πολιτικής και της στρατιωτικής Αρχής.
Μέσα στη γενική ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, το Στρατοπολιτικό Σύστημα της Σάμου συγκαταλέγεται ανάμεσα σε άλλα «Τοπικά Πολιτεύματα» που κατατέθηκαν την ίδια περίοδο στις επαναστατημένες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, για να καλύψουν τις ίδιες ανάγκες στη συγκυρία του πολέμου και του κενού εξουσίας που προέκυψε από την απομάκρυνση των Τούρκων. Αυτό που διαφοροποιεί το τοπικό πολίτευμα της Σάμου σε σχέση με τα άλλα τοπικά πολιτεύματα είναι ότι στο Στρατοπολιτικό Σύστημα Σάμου υπάρχει μια λογική μονιμότητας, ενώ τα άλλα είχαν προσωρινό χαρακτήρα.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πριν την Επανάσταση, είχε γίνει μια μικρή επανάσταση στη Σάμο που προηγήθηκε της μεγάλης, κατά την τετραετία 1808-1812 και τότε είχε επικρατήσει το κίνημα των Καρμανιόλων, του οποίου αρχηγός ήταν ο Λυκούργος Λογοθέτης. Το κίνημα αυτό καθώς και η προσωπικότητα του Λυκούργου συνετέλεσαν καθοριστικά στη διατήρηση του Στρατοπολιτικού Συστήματος Σάμου. Το σύστημα κατάφερε και επιβίωσε και στις προσπάθειες ανατροπής του από εσωτερικές δυνάμεις (Επαμεινώνδας Σταματιάδης) αλλά και σε τρεις σφοδρές επιθέσεις του Οθωμανικού στόλου εναντίον της Σάμου.
Το Στρατοπολιτικό Σύστημα έπαψε να ισχύει με το καθεστώς της Σαμιακής Ηγεμονίας που ήρθε μετά, ένα καθεστώς στα πρότυπα των ηγεμονιών της Βλαχίας και της Μολδαβίας, υποτελούς στο Σουλτάνο, αλλά με στοιχεία αυτονομίας και αυτό ίσχυσε μέχρι την ένταξη της Σάμου στον εθνικό κορμό, το Μάρτιο του 1913.
Πηγές:
http://gym-karlov.sam.sch.gr/
http://www.tovima.gr/2021/02/10/culture/lykourgos-logothetis-o-pefotismenos-iroas-tis-samou
https://ellinonfos.gr/kapetan-konstantis-lachanas
