Μουσικογραφίες

Συνέντευξη του Διονύση Ελευθεράτου, δημοσιογράφου και
ραδιοφωνικού παραγωγού στις μαθήτριες της Β’ Λυκείου

Ίριδα Μελέτη και Αγγελική Χρόνη.

Στα πλαίσια της σχολικής μας εφημερίδας είχαμε την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε με τον κύριο Διονύση Ελευθεράτο, έμπειρο δημοσιογράφο και μέλος της ΕΣΗΕΑ και να συζητήσουμε μαζί του τόσο για τα οφέλη της δημοσιογραφίας όσο και για τα πλήγματα που έχει δεχθεί αυτός ο κλάδος, ειδικότερα τα τελευταία χρονιά
- Κ. Ελευθεράτο, κατ’ αρχάς τι σας ώθησε στο να ακολουθήσετε αυτό το επάγγελμα;

-Μου άρεσε πολύ να γράφω. Ήμουν αρκετά εξοικειωμένος με το γράψιμο,
διότι κι ο πατέρας μου ήταν δημοσιογράφος, οπότε είχα το σαράκι, που
λέμε… Κατόπιν, η αλήθεια είναι ότι γοητεύτηκα και από το ραδιόφωνο. Με
την έντυπη δημοσιογραφία ασχολήθηκα για πρώτη φορά το 1986, με το
ραδιόφωνο το 1988.

- Ήταν πολύ διαφορετικά τα πράγματα στο δημοσιογραφικό επάγγελμα τότε και πώς είναι σήμερα τα πράγματα για τους νέους δημοσιογράφους;

- Παλιότερα τα πράγματα ήταν καλύτερα, κυρίως στον εργασιακό τομέα. Για παράδειγμα όταν έκανε τα πρώτα του βήματα ένα νέο παιδί στη δημοσιογραφία, αρχικά ως «δόκιμος» συντάκτης, ήξερε ότι η διεύθυνση της εφημερίδας ήταν υποχρεωμένη το αργότερο σε έξι μήνες να του απαντήσει αν θα τον προσλάμβανε ή όχι. Έως τότε, είχε καλυμμένες όλες τις δαπάνες για τις μετακινήσεις που έκανε για τα ρεπορτάζ. Πρόσληψη σήμαινε αυτόματη  ένταξη σε μισθολόγιο. Ούτε «μπλοκάκι και βλέπουμε», ούτε «στο περίμενε» για όσο χρόνο θέλει η διεύθυνση ενός ΜΜΕ…     Σήμερα η κατάσταση δεν είναι ίδια σε όλα τα ΜΜΕ, αλλά όλοι έχουμε ακούσει και μάθει για πολλές περιπτώσεις προβληματικών ή και κακών εργασιακών συνθηκών. Μάλιστα μετά το 2010-11, με τα μνημόνια και την κρίση, για αρκετά χρόνια υπήρχαν φαινόμενα με συναδέλφους – όχι μόνο νέους, μιλώ για το σύνολο του προσωπικού κάποιων ΜΜΕ- που έμεναν απλήρωτοι για μήνες. Έπαιρναν μόνο κάτι «έναντι»…  Αυτό ελπίζω πως έχει εκλείψει. Παραμένουν όμως άλλα όπως μεγάλα χρονικά διαστήματα αναμονής για να μπουν νέοι συνάδελφοι στο μισθολόγιο, απλήρωτες ώρες εργασίας … Και φυσικά η «μόδα» των δημοσιογραφικών Ομίλων: «Θα παίρνεις έναν μισθό, αλλά ουσιαστικά θα δουλεύεις και για site και για το ένα  και για το άλλο μέσο του Ομίλου». Ένας μισθός, αλλά δύο- τρεις δουλειές. Άντε, ίσως μ’ ένα μικρό επιμίσθιο… Απ’ την άλλη έχει αλλάξει κατά πολύ και η σχέση του μέσου ανθρώπου με τη δημοσιογραφία και όχι αναιτιολόγητα φυσικά… Υπάρχει πλέον μεγάλη καχυποψία για πολλά ΜΜΕ. Καμιά φορά αυτή η τάση εξελίσσεται σε καθολική καχυποψία για τη συντριπτική πλειονότητα των ΜΜΕ.

- Όλα αυτά επηρεάζουν και την ουσία της δημοσιογραφικής δουλειάς; 

- Ασφαλώς. Συχνά μειώνουν την όρεξη και το κέφι για ουσιαστική δουλειά. Και κάτι πολύ βασικό: Ο  δημοσιογράφος που νιώθει πολύ αδύναμος απέναντι στον εργοδότη του, έχει και πολύ λιγότερες δυνάμεις να αμυνθεί, αν του ζητηθεί κάτι π.χ. να παραβιάσει τη δημοσιογραφική δεοντολογία…

- Πώς πιστεύετε ότι το Ίντερνετ έχει επηρεάσει τη δημοσιογραφία;

- Το Ίντερνετ έχει πλήξει εδώ και χρόνια τον έντυπο Τύπο, αυτό είναι γνωστό και ισχύει σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, βεβαίως, προηγήθηκε το πλήγμα που δέχτηκε ο έντυπος Τύπος από τα τηλεοπτικά κανάλια, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σε ένα δημοσιογραφικό συνέδριο ειπώθηκε κάτι ενδεικτικό για την προεκλογική περίοδο του 1993: Ήταν η πρώτη φορά στην Ελλάδα, που σε προεκλογική περίοδο, όχι μόνο δεν αυξήθηκε συνολικά η κυκλοφορία των εφημερίδων, αλλά μειώθηκε κιόλας! Κατόπιν ήρθε και μια «φθορά» των τηλεοπτικών καναλιών, όχι γενικά- παραμένει πολύς ο κόσμος που βλέπει τηλεόραση- αλλά με την έννοια ότι έχει αυξηθεί κατά πολύ το κοινό που αμφισβητεί την αξιοπιστία των ενημερωτικών εκπομπών και των δελτίων ειδήσεων. Αλλά το Ίντερνετ είναι σίγουρα σήμερα ο πολύ μεγάλος αντίπαλος για τον έντυπο Τύπο. Και είναι αλήθεια ότι οι εφημερίδες, όταν ένιωσαν κίνδυνο αντέδρασαν σπασμωδικά και χειροτέρεψαν τα πράγματα για τον εαυτό τους με την έννοια ότι προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το διαδίκτυο στο «δικό του γήπεδο». Να κάνουν δηλ. τα κείμενα πιο μικρά και εντυπωσιακά… Θα έπρεπε να επενδύσουν σε πράγματα που δεν κάνει το Διαδίκτυο, όπως για παράδειγμα εκτεταμένες και σοβαρές έρευνες. Αλλά ήθελαν να κάνουν περικοπές και έτσι δεν προσανατολίστηκαν σ’ αυτά..

-Πώς λειτουργεί η διαδικτυακή δημοσιογραφία;

- Δεν λειτουργεί παντού με τον ίδιο τρόπο, ούτε έχει παντού το ίδιο επίπεδο, στην ποιότητα ή στη «φθήνια». Υπάρχουν όμως αρνητικά φαινόμενα, πολύ εκτεταμένα… Σε πολλές περιπτώσεις η διαδικτυακή δημοσιογραφία δεν είναι παρά… αντιγραφή. «Άντε, ν’ ανεβάσουμε γρήγορα και πολλά, για να έχουμε πολλά κλικ…» Συχνά αυτό γίνεται χωρίς κανένα έλεγχο. Με πολύ copy paste. Bλέπεις το ίδιο κείμενο σε πολλά sites. Βλέπεις ένα τίτλο με ορθογραφικό λάθος, τον ίδιο τίτλο με το ίδιο λάθος σε διαφορετικά sites!… Όταν γίνεται τόσο μηχανική δουλειά, καταλαβαίνουμε όλοι ότι δεν υπάρχει καμιά φροντίδα για να ελεγχθούν σοβαρά  τα πράγματα, αν πράγματι ισχύει κάτι, ποιες ακόμη πλευρές έχει το θέμα κ.λπ. Υπάρχουν και άλλα παρόμοια εκφυλιστικά φαινόμενα. Ας πούμε η αναντιστοιχία τίτλου – κειμένου. Αν συμβαίνει μια φορά στον έντυπο Τύπο, συμβαίνει … εκατό στο Διαδίκτυο γιατί όπως είπαμε κυριαρχεί ο σκοπός «να μου κάνουν κλικ…» Ένας τίτλος πολύ εντυπωσιακός, αλλά παραπλανητικός, θα φέρει  περισσότερα «κλικ». Μακροπρόθεσμα φυσικά θα πλήξει το site, διότι όσο συχνότερα γίνονται τέτοιες «κουτοπονηριές», τόσο γρηγορότερα θα χαθεί η εμπιστοσύνη των αναγνωστών. Φαίνεται όμως ότι πολλοί ενεργούν με κριτήριο το βραχυπρόθεσμο. Κακό του κεφαλιού τους…

-Τι ρόλο πιστεύετε ότι παίζει η δημοσιογραφία στην κοινωνία μας και ποια εμπόδια συναντά ένας σύγχρονος δημοσιογράφος;

-Δεν μπορεί να υπάρξει ενιαία απάντηση σε αυτό. Σε κάθε χώρα η δημοσιογραφία έχει τις εξαιρετικές στιγμές και σελίδες της , έχει τις μελανές , έχει και όλα τα … ενδιάμεσα. Έχουν γίνει εξαιρετικές έρευνες και ρεπορτάζ αλλά έχουν γίνει και «δημοσιογραφικές»- λέμε τώρα- προσπάθειες να κρυφτεί η αλήθεια για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα. Στην ουσία η δημοσιογραφία είναι η καταγραφή της Ιστορίας την ώρα που αυτή εξελίσσεται. Κάποιων πλευρών της ιστορίας, έστω. Αυτό πρέπει να είναι. Γι’ αυτό πρέπει να διεισδύει, να αποκαλύπτει, να αναλύει και να εξηγεί. Αυτό οφείλει να πράττει και κάθε δημοσιογράφος που σέβεται τον εαυτό του. Δυστυχώς στο δρόμο του όμως έχει να αντιμετωπίσει αρκετά εμπόδια. Αυτά αρχίζουν από τον πειρασμό να παραδοθεί στη ρουτίνα και φθάνουν μέχρι τον πόλεμο, τον οποίο θα έχει να αντιμετωπίσει, αν αποκαλύψει κάτι σημαντικό που δεν είναι αρεστό σε κάποιους ισχυρούς. Ας πούμε, ένα οικονομικό σκάνδαλο ή την παραβίαση περιβαλλοντικών όρων από μια εταιρεία κ.λπ.  Ένα πρόβλημα που έχει γίνει πια της μόδα είναι οι αγωγές, για χρηματικές αποζημιώσεις που κατά κανόνα μάλιστα αφορούν τεράστια χρηματικά ποσά! Τα πρόσωπα, οι οργανισμοί ή οι εταιρείες που κάνουν αγωγές κατά των δημοσιογράφων οι οποίοι ερευνούν και αποκαλύπτουν δεν ελπίζουν πάντα να δικαιωθούν στα δικαστήρια. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν κερδίζουν. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να προειδοποιήσουν τους δημοσιογράφους πως, αν γίνουν ενοχλητικοί, θα χρειαστεί να τρέξουν στα δικαστήρια, να αγχωθούν, να πληρώσουν δικηγόρους κ.λπ. Αυτού του είδους οι αγωγές έχουν και όνομα, είναι οι λεγόμενες αγωγές “SLAPP” που σημαίνει “Strategic Lawsuits Against Public Participation”. Δηλαδή «Στρατηγικές Αγωγές Εναντίον της Συμμετοχής του Κοινού». Διότι ό,τι αποκαλύπτει ο Τύπος, εντάσσεται στην λεγόμενη «δημόσια σφαίρα», οπότε μπορεί να γίνει υπόθεση του «κοινού», του κόσμου, ενός τμήματος της κοινωνίας.

-Πιστεύετε ότι πρέπει να διασταυρώνεται η γνώμη του δημοσιογράφου στο άρθρο μαζί με την είδηση; Πώς θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια σχέση μεγαλύτερης εμπιστοσύνης ανάμεσα στα ΜΜΕ και το μέσο πολίτη;

-Τον όρο «διασταύρωση» στη δημοσιογραφία τον χρησιμοποιούμε συνήθως για κάτι άλλο. Για την ανάγκη να «διασταυρώσουμε» από διαφορετικές πηγές μια πληροφορία, ώστε να δούμε αν αληθεύει ή όχι. Αυτό είναι σίγουρα απαραίτητο, γιατί αν δεν διασταυρώσεις υπάρχει κίνδυνος να …σταυρώσεις την πραγματικότητα. Αυτό που με ρωτάτε είναι ο γνωστός διαχωρισμός του ρεπορτάζ από το σχόλιο. Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να υπάρχει σαφήνεια και ακρίβεια στο ρεπορτάζ. Να ξέρει ο αναγνώστη , ο ακροατής ο τηλεθεατής τι ακριβώς έχει γίνει. Κατά τα άλλα, πάντα μπορείς να δώσεις μια πλήρη είδηση με τρόπο που να προδιαθέτει το δέκτη για κάτι ή με τρόπο που να τον προδιαθέτει για κάτι άλλο. Παίζει ρόλο η διατύπωση, ο τίτλος ή ακόμη και η χροιά της φωνής – αν πρόκειται για ηλεκτρονικό μέσο. Αντιδεοντολογικό είναι να κρύβεις την πραγματικότητα από τον αναγνώστη. Επίσης υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ρεπορτάζ και τη ρεπορταζο-ανάλυση. Στη δεύτερη περίπτωση αναλύεται η είδηση, δίνονται περισσότερα στοιχεία και όχι μόνο το πώς και τι έγινε αλλά και τι μπορεί να προκάλεσε αυτό που έγινε κ.α. Για να ανακτηθεί βέβαια μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους φορείς της ενημέρωσης και το κοινό είναι σημαντικό να πάρουν απόφαση οι βασικοί συντελεστές της ενημέρωσης ότι μερικά πράγματα που αφορούν τον κώδικα δεοντολογίας μας οφείλουμε να τα υπερασπιζόμαστε με όποιον τρόπο μπορούμε. Ξέρω ότι κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο για πολλούς λόγους. Είναι όμως αναγκαίο. Σε τελική ανάλυση , την πραγματική δημοσιογραφία τη χρειάζονται τόσο οι δημοσιογράφοι όσο και η κοινωνία. Ξέρετε κάτι; Αυτοί που δεν τη χρειάζονται είναι κάποιοι ιδιοκτήτες ΜΜΕ καθώς τη βλέπουν μόνο ως ένα μεγάλο όπλο για να διεκδικούν business  και να ασκούν πιέσεις για τα συμφέροντα τους. Ένα τέτοιο «όπλο» γι’ αυτούς ίσως έχει προσωρινή χρησιμότητα. Μετά μπορούν κάλλιστα να επικεντρωθούν στις άλλες δραστηριότητές που πραγματικά τους ενδιαφέρουν και που θα είναι πιθανότατα πολύ πιο επικερδείς. Οι δημοσιογράφοι όμως, δεν έχουν κανένα λόγο να συμβάλλουν στον ευτελισμό της δουλειάς που κάνουν διότι αυτή είναι η δουλειά τους και όχι απλά ένα «εργαλείο»! Όσο περισσότεροι το καταλάβουμε αυτό στο χώρο του Τύπου και όσο τολμηρότερα υπερασπιστούμε τις βασικές αρχές της πραγματικής δημοσιογραφίας, τόσο το καλύτερο για εμάς και όλη την κοινωνία.

- Τι θα λέγατε σε ένα άτομο που θα ήθελε να ακολουθήσει επαγγελματικά τον κλάδο της δημοσιογραφίας;

-   Αν πραγματικά του αρέσει φυσικά και να ασκήσει το επάγγελμα . Αλλά να θυμάται ότι είναι λειτούργημα…Να έχει επιμονή, υπομονή και γερό στομάχι. Σημαντικό είναι να μη χάσει τον εαυτό του μέσα στις δυσκολίες που θα προκύψουν. Ένας κανόνας θα μπορούσε να είναι αυτός: Σε ένα μέσο ενημέρωσης που δεν είναι δικό σου, δεν μπορείς ίσως να γράφεις και να λες όσα θα ήθελες, με τον τρόπο που θα ήθελες, όμως δεν πρέπει και να λες ή να γράφεις πράγματα , τα οποία δεν πιστεύεις!

Σύντομο Βιογραφικό του Διονύση Ελευθεράτου

Ο Διονύσης Ελευθεράτος γεννήθηκε στην Αθήνα στο 1961 και σπούδασε Πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Μυήθηκε» στην επαγγελματική δημοσιογραφία το 1986, όταν ασχολήθηκε με το εκπαιδευτικό ρεπορτάζ της εφημερίδα «Πρώτη». Από τότε εργάστηκε σε αρκετές εφημερίδες, κυρίως ως αρθρογράφος και σχολιογράφος επί πολιτικών, κοινωνικών αλλά και αθλητικών θεμάτων. Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά «Έψιλον» της Κυριακάτικης Ελευτεροτυπίας και «Review» του Ελεύτερου Τύπου, καθώς και με τους ραδιοφωνικούς σταθμούς «Δίαυλος 10», «Ώχ FM» , «Flash 9,61» και «Sport FM 94,6». Σήμερα εργάζεται ως ραδιοφωνικός παραγωγός στο «Κόκκινο 105,5». Από τις εκδόσεις Τόπος κυκλοφορούν τα βιβλία του: «Εξουσία, τι μπάλα παίζεις;» (2010), «Λαμόγια στο χακί – Οικονομικα «θαύματα» και θύματα της χούντας (2015), «Μια λοξή ματιά στην Ιστορία: Διακόσια χρόνια νεοελληνικού κλαυσίγελου» (2020)