Συνέντευξη με τη Φανή Κοσώνα, καθηγήτρια Θεωρίας της Μουσικής και συνθέτρια.
Συνέντευξη με τη Φανή Κοσώνα,
καθηγήτρια Θεωρίας της Μουσικής και συνθέτρια.
Δε χρειαζόταν το βραβείο για έργο της «Allila», στο διεθνή διαγωνισμό «Re-thinking Xenakis» (διοργάνωση της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, σε συνεργασία με τον Σύλλογο «οι Φίλοι της Μουσικής»), για να θελήσουμε να σας συστήσουμε την εκλεκτή Φανή Κοσώνα, με δίαυλο τη σχολική μας εφημερίδα.
Στο στερέωμα της σχολικής μας κοινότητας, και προφανώς όχι μόνο, εξέχει για την ευγένεια, το ήθος, την επιστημονική κατάρτιση και την υψηλή της αισθητική.
Την ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση αυτής της ουσιώδους και χειμαρρώδους συνέντευξης.
1. Μαθηματικά και Μουσική. Για κάποιους μπορεί να φανούν ασύνδετα.
Τα Μαθηματικά και η Μουσική συνδέονται από την αρχαιότητα με πολλούς τρόπους. Θα προσπαθήσω να μην κάνω κατάχρηση του χώρου σας, θα περιοριστώ σε πολύ λίγα παραδείγματα από τα πάρα πολλά που προσφέρονται.
Από τις γνωστότερες περιπτώσεις είναι η περίπτωση του Πυθαγόρα, του οποίου οι αντιλήψεις και οι έρευνες ανέδειξαν μαθηματικές σχέσεις που προσδιορίζουν τη φύση του ήχου, το λεγόμενο φάσμα των αρμονικών του. Δεν είναι όμως αυτή η μοναδική διασύνδεση. Τα θεωρητικά συστήματα της μουσικής σε διάφορους πολιτισμούς και εποχές επίσης υποκρύπτουν στην πραγματικότητα μαθηματικές βάσεις. Μια ματιά στον κατάλογο των μειζόνων και ελασσόνων κλιμάκων αποκαλύπτει γεωμετρικές σχέσεις και συμμετρίες όπως ο κύκλος των 5ών, η συμμετρία του καταλόγου των (μειζόνων/ελασσόνων) κλιμάκων ως προς τον άξονα της φυσικής (μείζονος/ελάσσονος) κλίμακας. Συμμετρίες παρουσιάζονται επίσης στον καταμερισμό της οκτάβας με την αυξημένη συγχορδία ή με την συγχορδία 7ης ελαττωμένης, αποδίδοντας σε αυτές τις συγχορδίες ιδιαίτερες ιδιότητες στην μουσική πράξη. Αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα από την μουσική θεωρία στα οποία τα μαθηματικά έχουν εφαρμογή.
Ο ίδιος ο τρόπος με τον οποίο το ανθρώπινο αυτί προσλαμβάνει τον ήχο υποκρύπτει μαθηματικές σχέσεις: ως παράδειγμα, η πρόσληψη της έντασης από το ανθρώπινο αυτό ακολουθεί μία λογαριθμική κλίμακα. Ακόμα, μέσα στην εξέλιξη της μουσικής, οι φυσικές χειρονομίες επεξεργασίας των μελωδικών και ρυθμικών μοτίβων ακολουθούν γεωμετρικές αντιλήψεις, όπως διάφορα είδη συμμετρίας, γεωμετρικούς και συνολοθεωρητικούς – συνδυαστικούς μετασχηματισμούς όπως μετατοπίσεις, αναστροφές, διατάξεις, αναδρομές, αντιστροφές και πολλές άλλες παρόμοιες διεργασίες. Αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα από τις δυνατότητες που παρέχουν τα Μαθηματικά για την εξήγηση ή και την επινόηση τεχνικών επεξεργασίας μίας σύνθεσης. Μέσα στον 20ό αιώνα αυτό συνειδητοποιήθηκε ευρύτερα από τους συνθέτες, κάποιες φορές και διαμέσου των δυνατοτήτων που άρχισαν να προσφέρονται από τις νέες τεχνολογίες και οι οποίες επίσης έχουν προφανώς στενή σχέση με τα μαθηματικά. Έτσι προέκυψαν ιδέες όπως μεταξύ άλλων η μουσική θεωρία συνόλων (music set theory), η αλγοριθμική μουσική, η μαθηματική μοντελοποίηση μουσικών έργων.
2. Μιλήστε μας για το πολύ σημαντικό βραβείο που λάβατε πρόσφατα.
Φέτος είναι η επέτειος των 100 χρόνων από την γέννηση του Ιάννη Ξενάκη, η οποία εορτάζεται με πλήθος εκδηλώσεων σε όλο τον κόσμο, συναυλίες, συνέδρια και διαγωνισμούς σύνθεσης, ένας από τους οποίους ήταν ο διεθνής διαγωνισμός σύνθεσης «Re-thinking Xenakis», διοργάνωση της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών σε συνεργασία με τον Σύλλογο «οι Φίλοι της Μουσικής». Στον διαγωνισμό αυτό είχα την τιμή να κατακτήσω το 2ο βραβείο με το έργο μου «Allila» για σύνολο 9 οργάνων. Νιώθω μεγάλη χαρά γι αυτό, καθώς θαυμάζω το έργο του Ξενάκη, το μελετώ πολλά χρόνια και προφανώς έχω εμπνευστεί από την πρωτοπόρο σκέψη του ιδιαίτερα δε με την εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων στην σύνθεση μουσικής, με την οποία κι εγώ ασχολούμαι. Γενικά είχα τη χαρά να συμμετάσχω φέτος με διάφορους τρόπους στην επέτειο, νωρίτερα αυτή τη χρονιά είχε παρουσιαστεί και το έργο μου “Shadow falls between” για τρίο χάλκινων πνευστών σε αφιερωματική συναυλία μαζί με έργα του Ξενάκη που έγινε τον περασμένο Μάρτιο στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Μία Γέφυρα πάνω από την Συγγρού vol.7» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση⸱ είχα μάλιστα δώσει και μία διάλεξη στο Πάντειο για το έργο του Ξενάκη μέσα στο πλαίσιο της ίδιας διοργάνωσης. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για μένα να βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο το όνομά μου δίπλα στο όνομα ενός από τους σημαντικότερους συνθέτες του 20ού αιώνα, τον οποίο θαυμάζω και με έχει επηρεάσει βαθιά.
3. Πώς συνδυάζετε μια τόσο υψηλού επιπέδου καλλιτεχνική παραγωγή με την διδασκαλία σε ένα Μουσικό Σχολείο; Ποιες οι δυσκολίες αυτής της συνύπαρξης;
Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια, πρέπει πάντως να πούμε ότι στο σχολείο μας έχουμε πολλούς εκπαιδευτικούς υψηλών προσόντων και αρκετούς μουσικούς που αναπτύσσουν σημαντική καλλιτεχνική δραστηριότητα. Σίγουρα ο συνδυασμός της διδασκαλίας με την δημιουργία (και βέβαια και με την μελέτη, τις συνεργασίες, τις πρόβες κ.τ.λ.) διαμορφώνει μία καθημερινότητα με μεγάλο φόρτο εργασίας. Θα μπορούσα να πω ότι κάνω μια μάλλον ασκητική ζωή και δουλεύω πολύ. Η δημιουργία αποτελεί προσωπική μου ανάγκη, δεν μπορώ να την στερηθώ, είναι πυλώνας της ζωής μου και της προσωπικής μου ισορροπίας. Από την άλλη, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι ιδιαίτερα απαιτητικό, τόσο από την πλευρά του γνωστικού αντικειμένου, όσο και από την πλευρά της παιδαγωγικής προσέγγισης και γενικά της επικοινωνίας με τα παιδιά. Ειδικότερα στο Μουσικό Σχολείο συμβαίνει ένα πλήθος δράσεων που βρίσκονται στα όρια παιδαγωγικού και καλλιτεχνικού περιεχομένου, πραγματικά υψηλών απαιτήσεων. Οπότε πραγματικά ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός και είναι αλήθεια ότι απαιτείται μεγάλη αυτοπειθαρχία, οργάνωση και αποφασιστικότητα. Το θετικό είναι ότι όλα αυτά που κάνω μου αρέσουν και με εκφράζουν.
Στο σχολείο αυτό ως μουσικός αισθάνομαι ότι εξασκώ ένα μεγάλο ποσοστό της εξειδίκευσής μου και ότι συμβάλλω σημαντικά στην διαμόρφωση μιας γενιάς με περισσότερη αισθητική καλλιέργεια, αλλά και στην εκπαίδευση με υψηλές προδιαγραφές αρκετών νέων που στο μέλλον θα ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική. Δηλαδή εκτός από την ίδια την δημιουργία, με ενδιαφέρει επίσης να έρχομαι στο σχολείο ως φορέας και μίας αισθητικής και ιδεολογικής τοποθέτησης, που το σχολείο μου δίνει την ευκαιρία να την προωθήσω στην νέα γενιά. Προσπαθώ να αξιοποιώ τις δυνατότητες που δίνει το αναλυτικό πρόγραμμα, είτε μέσα από μαθήματα είτε μέσα από μουσικά σύνολα, ώστε να διευρύνω τους ορίζοντες των παιδιών στα αντικείμενα της δικής μου εξειδίκευσης. Οπότε κυρίως σε δύο άξονες εστιάζονται οι προσπάθειές μου: από τη μια πλευρά, στην μύηση των παιδιών στην κλασική μουσική μέσα από την θεωρία και την ερμηνεία της⸱ από την άλλη πλευρά, στην μύηση των παιδιών στην έντεχνη μουσική του 20ού αιώνα και στην σύγχρονη μουσική. Και στα δύο, αλλά περισσότερο στο δεύτερο, αντιμετωπίζω πολλές προκλήσεις, καθώς αγαπώ και προσπαθώ να μεταδώσω είδη μουσικής που δεν είναι εμπορικά, δεν προωθούνται από την μουσική βιομηχανία και δεν έχουν ευρεία διάδοση στην Ελλάδα λόγω διαχρονικών ελλείψεων στη μουσική παιδεία.
4. Ζωή χωρίς μουσική…
Για μένα αυτό δεν υπάρχει, είναι αδιανόητο. Αλλά πέρα από την υποκειμενική προσέγγιση, ζωή χωρίς μουσική και γενικά ζωή χωρίς τέχνη είναι μια ζωή φτωχή, απάνθρωπη, χωρίς νόημα, χωρίς όνειρα και χωρίς ελπίδα.
5. Κοιτώντας το μέλλον, γενικά, τι σκέφτεστε;
Σκέφτομαι ότι η ανθρωπότητα ζει μία κρίσιμη εποχή που θα κρίνει την επιβίωσή της. Αγωνίζομαι να συμβάλω μέσα από όλες τις δραστηριότητές μου στην ενίσχυση θετικών πολιτισμικών αξιών όπως η ανθρωπιά, η ευαισθησία, ο σεβασμός, η επικοινωνία, η αλληλεγγύη, η συνεργασία, η δημιουργία.
6. Ετοιμάζετε κάτι σε κοντινό χρονικό ορίζοντα, που θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Πρόσφατα ολοκληρώθηκε μία ευρωπαϊκή περιοδεία του μουσικού συνόλου Pythia Trio (Μυρτώ Ακρίβου, Ηρώ Μενέγου, Θάλεια Παπαδοπούλου), με ένα πρόγραμμα νέων έργων για 6 χέρια σε ένα πιάνο, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται το έργο μου «Έψιλον», ένα έργο που αναπαριστά μία μουσική διαδήλωση για την ελευθερία. Το έργο παρουσιάστηκε στην Ρουμανία (Βουκουρέστι και Τιμισοάρα), Κύπρο (Λευκωσία και Λεμεσός), Βέλγιο (Βρυξέλλες), Αυστρία (Βιέννη), Ολλανδία (Χάγη) και Ελβετία (Ζυρίχη). Αναμένεται μέσα στο 2023 και η ελληνική πρεμιέρα. Αυτή τη στιγμή γράφω ένα καινούριο έργο το οποίο εισχωρεί περισσότερο στο χώρο της πειραματικής μουσικής, σε συνεργασία με τέσσερεις καταπληκτικούς νέους μουσικούς με τους οποίους δουλεύουμε και πειραματιζόμαστε με μεγάλη ορμή και όρεξη: τον Γιώργο Κοκκινάρη (κοντραμπάσο), την Δάφνη Μέγγου (κλαρινέτο), τον Ορέστη Τσεκούρα (κιθάρα) και την απόφοιτο του σχολείου μας Ιουλία Μπαμπέ (φαγκότο). Με την ευκαιρία θέλω να τονίσω πόσο με ενθουσιάζει που αρχίζω πλέον να συναντώ στον καλλιτεχνικό χώρο παλιούς μαθητές μου, είναι μία εκπληκτική συγκίνηση. Μέσα σε αυτή την καινούρια συνεργασία διερευνώ ανορθόδοξες, μη συμβατικές μορφές μουσικής σημειογραφίας. Μέσα στο 2023 θα ηχογραφήσουμε το έργο και θα υπάρξουν και ζωντανές εκτελέσεις του.
7. Μια σκέψη ή ευχή για τη σχολική μας εφημερίδα.
Εύχομαι η σχολική μας εφημερίδα να αναπτυχθεί και να αναδείξει όλες τις πτυχές του ζωντανού και ποικιλόμορφου περιβάλλοντος του σχολείου μας, να τις γνωστοποιήσει ευρύτερα, να δώσει στα παιδιά μας την ευκαιρία να εκφραστούν ελεύθερα και να καταγράψουν τις ανησυχίες τους, τις προσπάθειές τους και τις επιτυχίες τους. Εύχομαι να δημιουργήσει έναν χώρο ανταλλαγής απόψεων, συνειδητοποίησης των καθημερινών επιτευγμάτων μας, ανάπτυξης της συλλογικής μας αυτοεκτίμησης και της επικοινωνίας στην σχολική μας κοινότητα. Μπράβο σε όλους τους εμπλεκόμενους για το ωραίο αυτό ξεκίνημα.
Σύντομα βιογραφικά στοιχεία της Φανής Κοσώνα
Η Φανή Κοσώνα δραστηριοποιείται την τελευταία εικοσαετία στο χώρο της μουσικής δημιουργίας. Στοιχείο αναφοράς στη δημιουργική της πορεία, αποτέλεσε η στενή σχέση της με την επιστήμη των μαθηματικών η οποία – ιδιαίτερα και πιο συνειδητά από το 2007 και έπειτα – οδήγησε σε αναβαθμισμένες αντιλήψεις για την δόμηση του μουσικού έργου.
Στις σπουδές της περιλαμβάνονται: δίπλωμα πιάνου (1989, τάξη Μ.-Χ. Δημητριάδου), πτυχίο Μαθηματικών στο ΕΚΠΑ (1992), στη συνέχεια στο Παρίσι: πτυχία Ανωτέρων Θεωρητικών (Αντίστιξης, Φούγκας) στο Conservatoire de Paris (CNSMDP)(1994-1998), τάξεις: Jean Paul Holstein και Michel Merlet, πτυχίο ενορχήστρωσης (Scola Cantorum, τάξη Patrice Sciortino), σπουδές πιάνου στην Ecole Normale (τάξη Jacques Lagarde) και στο CNR de Rueil-Malmaison (τάξη Bernard Ringeissen). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ξεκινά σπουδές σύνθεσης με τον Θόδωρο Αντωνίου, λαμβάνοντας το 2004 Δίπλωμα Σύνθεσης με Άριστα Παμψηφεί, Α’ Βραβείο και το Χρυσό Αριστείο «Γ.Ι. Παπαϊωάννου». Ακολουθεί η εκπόνηση της διδακτορικής της διατριβής με θέμα «Εφαρμογές Μαθηματικών Μοντέλων της Τοπολογίας και της Θεωρίας Καταστροφών στη Σύνθεση Μουσικής» (Ιόνιο Πανεπιστήμιο).
Η πολύχρονη δημιουργική της πορεία περιλαμβάνει συνεργασίες με μια πλειάδα διακεκριμένων μουσικών και ensembles σε συναυλίες και δισκογραφία, καθώς και συμμετοχές σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής (ενδεικτικές πρόσφατες συμμετοχές: Belgrade International Review of Composers 2021, ISCM World New Music Days 2022, κ.ά.). Πρόσφατα έλαβε το 2ο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού “Re-thinking Xenakis” για το έργο της “Allila”.
http://fanikosona.wordpress.com/
www.facebook.com/pages/Fani-Kosona/138615246263218
Σχολιάστε
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.
