Γράφει η Παναγιώτα Φωτιάδου (Β5)
«Κάνε κανένα παιδί»… Αυτή η φράση ακούστηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας, από το στόμα ενός βουλευτή απευθυνόμενου σε μια γυναίκα-πρόεδρο κόμματος. Ο βουλευτής ισχυρίζεται πως δεν πρόσβαλε κανέναν και αρνείται κατηγορηματικά να ζητήσει συγγνώμη. Πώς ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να ζητήσει συγγνώμη -και προπαντός να καταλάβει πως η ισότητα δεν είναι πολυτέλεια αλλά δικαίωμα- όταν ο ίδιος έχει ριζωμένες μέσα του αυτές τις αντιλήψεις και βλέπει τον κόσμο μέσα από έναν «στερεοτυπικό καθρέφτη»;
Η κατάσταση στο παρελθόν
Από την αρχαιότητα η κοινωνία ήταν υπό την εξουσία του αρσενικού φύλου. Η Αίγυπτος ήταν η μόνη χώρα που οι γυναίκες είχαν περισσότερα δικαιώματα σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς παρά τους περιορισμούς η γυναίκα στην αρχαία Αίγυπτο φαίνεται να εκτιμάται για τους σημαντικούς ρόλους της στην οικογένεια, τη θρησκεία και την κοινωνία. Στα μινωικά και μυκηναϊκά χρόνια οι γυναίκες είχαν ενεργό ρόλο στη θρησκεία και την κοινωνία. Στην αρχαία Ελλάδα η Σπάρτη ήταν η πόλη στην οποία οι γυναίκες είχαν δικαίωμα να βγαίνουν από το σπίτι, να γυμνάζονται, να κατέχουν περιουσία και να μορφώνονται. Αντίθετα στην αρχαία Αθήνα οι γυναίκες περιορίζονταν στον χώρο του σπιτιού και δεν έβγαιναν έξω χωρίς συνοδεία, εκτός αν ήταν εταίρες.
Από το παρελθόν στο σήμερα
Πώς όμως άλλαξε σε μεγάλο βαθμό αυτό; Εδώ ξεκινάει ο μεγάλος αγώνας, η επανάσταση. Με αφορμή την Γαλλική επανάσταση και τον οργισμένο λαό που ζητούσε Σύνταγμα από τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ’, οι γυναίκες ξεσηκώθηκαν οπλισμένες και στήθηκαν έξω από τα ανάκτορα των Βερσαλλιών στις 5 Οκτωβρίου 1789 ώστε να διεκδικήσουν τα αυτονόητα. Η Ολυμπία ντε Γκουζ, σπουδαία αγωνίστρια της γαλλικής επανάστασης, άσκησε αυστηρή κριτική στους συντάκτες της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του ανθρώπου, επειδή αγνόησαν παντελώς τις γυναίκες, με αποτέλεσμα να εκτελεστεί στη λαιμητόμο το 1793. Ένα χρόνο αργότερα η Μαρία Γουόλστονκραφτ, η μητέρα της συγγραφέως Μαίρης Σέλλεϋ, διατύπωσε τις ιδέες του φεμινισμού με την «Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων της Γυναίκας». Ύστερα από αυτό, στοχαστές του Διαφωτισμού ενώνουν τις φωνές τους με τις γυναίκες και αναγνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Ωστόσο ως κίνημα ο φεμινισμός οργανώνεται πολύ αργότερα και χωρίζεται σε τέσσερα κύματα τα οποία φτάνουν μέχρι το σήμερα.
Πρώτο φεμινιστικό κύμα
Το πρώτο κύμα ξεσπά στη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης έως και τη δεκαετία του 1950. Βασική διεκδίκηση των γυναικών είναι η εργασία, η πρόσβαση στην εκπαίδευση και το δικαίωμα ψήφου. Οι γυναίκες, παρόλο που εργάζονταν στις πρώτες βιομηχανίες, αμείβονταν με χαμηλότερο μισθό από τους άντρες και παρέμεναν ανεκπαίδευτες. Παράλληλα ήταν ακόμη δεσμευμένες με το σπίτι και τη φροντίδα της οικογένειας.
Δεύτερο φεμινιστικό κύμα
Στη συνέχεια επέρχεται το δεύτερο κύμα στη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1980. Ξεκινά η επανάσταση για τη σχέση των δύο φύλων, για τον γάμο και το δικαίωμα αντισύλληψης αλλά και την ανεξαρτησία των γυναικών από την καταπίεση των συζύγων τους. Η διάσημη γαλλίδα φεμινίστρια Σιμόν ντε Μποβουάρ κυκλοφορεί το βιβλίο της «Δεύτερο Φύλο», στο οποίο αναλύει τη γυναικεία ύπαρξη με βασική αρχή ότι «γυναίκα δεν γεννιέσαι, γίνεσαι».
Τρίτο φεμινιστικό κύμα
Το τρίτο κύμα διατρέχει τη δεκαετία του 1990 και δίνει έμφαση στους βιασμούς, τις παρενοχλήσεις των γυναικών και την ενδοοικογενειακή βία καθώς και τη ρατσιστική συμπεριφορά έναντι των γυναικών. Τίθενται στο τραπέζι τα δικαιώματα αναπαραγωγής και των μονογονεϊκών οικογενειών. Το τρίτο κύμα κατάφερε να ξεπεράσει τα όρια του δυτικού κόσμου καταδεικνύοντας τον ρατσισμό εις βάρος των έγχρωμων γυναικών.
Τέταρτο φεμινιστικό κύμα
Το τέταρτο και τελευταίο κύμα αφορά τα μέσα της δεκαετίας του 2010 μέχρι και σήμερα, επιχειρώντας την κατάργηση των έμφυλων διακρίσεων (εργασιακών, εκπαιδευτικών, μισθολογικών). Ακόμη κάνει λόγο για τα πρότυπα ομορφιάς και για το πώς αντιμετωπίζεται το γυναικείο σώμα από την ποπ κουλτούρα καθώς και για την αντίληψη πως δεν υπάρχει το «απόλυτο γυναικείο σώμα».
Καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας
Στις 8 Μαρτίου 1857 εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας οργάνωσαν διαδήλωση στην Νέα Υόρκη για καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η αστυνομία διέλυσε τη διαδήλωση, όμως δύο χρόνια αργότερα οι εργάτριες οργάνωσαν το πρώτο εργατικό σώμα για τις γυναίκες. Η ημέρα της γυναίκας γιορτάστηκε πρώτη φορά στις 28 Φεβρουαρίου του 1909 με πρωτοβουλία του σοσιαλισμού κόμματος της ΗΠΑ. Η 8η Μαρτίου προτάθηκε από την διεθνή διάσκεψη γυναικών το 1910 ώστε να καθιερωθεί ως παγκόσμια μέρα. Ο ΟΗΕ όρισε το 1977 την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας στις 8 Μαρτίου ως ανάμνηση των εργατριών που αγωνίστηκαν.
Γυναίκες που ξεχώρισαν
Μέσα στον 20ο αιώνα ξεχώρισαν πολλές γυναικείες μορφές, οι οποίες έδωσαν τον δικό τους αγώνα, η καθεμία με τον τρόπο της. Γυναίκες από όλον τον κόσμο, ανεξαρτήτως εθνικότητας, εμφάνισης, χρώμα δέρματος. Όλες όμως είχαν έναν κοινό στόχο: την συνεισφορά στην κοινωνία για καλύτερες συνθήκες προς όλους, την ισότητα. Μερικές από αυτές αναγράφονται παρακάτω:
Έμμα Γκόλντμαν (1869-1940): Λιθουανή εβραϊκής καταγωγής, επαναστάτρια και φεμινίστρια. Φυλακίστηκε το 1893 επειδή απευθύνθηκε δημόσια σε ανέργους: «Να ζητήσετε δουλειά. Αν δεν σας δώσουν, ζητήστε ψωμί. Αν δεν σας δώσουν δουλειά ή ψωμί, πάρτε το ψωμί». Το 1916 φυλακίστηκε ξανά επειδή επαναστάτησε υπέρ της προκήρυξης της αντισύλληψης. Το 1936 υποστήριξε την ισπανική επανάσταση.
Σιμόν ντε Μποβουάρ (1908-1986): Γαλλίδα φεμινίστρια και συγγραφέας. Το βιβλίο της «Δεύτερο Φύλο» κυκλοφορεί και εξαντλείται άμεσα δημιουργώντας αντιδράσεις.
Άννα Φρανκ (1929-1945): Εβραία αιχμάλωτη των Γερμανών. Η ίδια έκανε λόγο στο ημερολόγιο της συχνά για τα δικαιώματα των γυναικών: «Οι γυναίκες πρέπει να αποκτήσουν δικαιώματα και να τους δοθεί η ευκαιρία να σταθούν στα πόδια τους χωρίς να εξαρτώνται από τους άντρες»
Μαλάλα Γιουσαφζάι (1997): Πακιστανή ακτιβίστρια που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Το 2013 πήρε το βραβείο Ζαχάρωφ ενώ το 2014 ήταν η νεότερη γυναίκα που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης σε ηλικία 17 ετών.
Ακόμη αναφέρονται επιγραμματικά: μητέρα Τερέζα (1910-1097), Φρίντα Κάλο (1907-1954), Αμέλια Έρχαρτ (18971939), Ελισάβετ Β (1926-2022)’, Ροζαλίν Φράνκλιν(1920-1958), Εστέ Λόντερ (1906-2004), Μαρί Κιουρί (1867-1934), Μάτα Χάρι (1876-1917), Ρόζα Παρκς (1913-2005), Νταϊάνα Σπένσερ (1961-1997), Μάργκαρετ Θάτσερ (1925-2013)
Εν κατακλείδι, αν και ο αγώνας υπήρξε καρποφόρος, τα στερεότυπα είναι βαθιά ριζωμένα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο αγώνας σταμάτησε ποτέ. Ο αγώνας συνεχίζεται από Εκείνη. Εκείνη που βρίσκεται στις χώρες της Ανατολής και της Αφρικής και παλεύει για τα βασικά δικαιώματα της. Εκείνη που απαιτεί ισότιμο μισθό στην εργασία με τον άντρα. Εκείνη που έχει υποστεί κακοποίηση και απαιτεί δικαίωση. Εκείνη που αγωνίζεται καθημερινά. Εκείνη που άφησε την υπογραφή της στην ιστορία. Εκείνη είναι η καθεμιά από τις γυναίκες του κόσμου. Η κάθε μία ταυτίζεται με Εκείνη. Τη γυναίκα.
«Η ισότητα δεν είναι πολυτέλεια αλλά δικαίωμα» – Εκείνη
Πηγές:
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1
https://www.bovary.gr/faces/i-istoria-toy-feministikoy-kinimatos
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/5204/Istoria_G-Gymnasiou_html-empl/index1_3.html
https://www.bovary.gr/faces/morfes-feminismoy-gynaikes-allaxan-tin-istoria
«Οι γυναίκες που σημάδεψαν την εποχή μας» -Chiara Pasqualetti Johnson (εκδ. 2018)
