Τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα στην Κρήτη, είναι γεμάτα ήθη και έθιμα που δημιουργούν μια μοναδική γιορτινή ατμόσφαιρα και που διατηρούν ζωντανή την πλούσια ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά του νησιού. Όσον αφορά την Κρήτη, διαθέτει ποικίλες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις που αντανακλούν τόσο την ορθόδοξη πίστη, όσο και την τοπική κουλτούρα της.
Αρχικά, ένα από τα πιο δημοφιλές έθιμα των Χριστουγέννων είναι ο στολισμός του Χριστουγεννιάτικου δέντρου, το οποίο είναι από τα πιο αγαπημένα σύμβολα της γιορτής αυτής, και παραδοσιακά, στολίζεται με διάφορα στολίδια, γιρλάντες και φωτάκια, κάνοντας μια γιορτινή ατμόσφαιρα. Το στόλισμα του, αποτελεί μια αγαπημένη οικογενειακή παράδοση που φέρνει χαρά, ζεστασιά και κλίμα αγάπης στο σπίτι. Ακόμα, εκτός από το χριστουγεννιάτικο δέντρο που είναι πλέον από τους στολισμούς που σηματοδοτούν την έναρξη των Χριστουγέννων, σε πολλές περιοχές της Κρήτης στολίζουν επίσης καράβια, τιμώντας την ναυτική παράδοση του νησιού και συμβολίζοντας το καλωσόρισμα του νέου χρόνου.
Συμπληρωματικά, ο Άγιος Βασίλης είναι μια από τις πιο αγαπητές φιγούρες της Πρωτοχρονιάς από μικρούς και μεγάλους, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Ταυτίζεται με το πνεύμα της αγάπης, της γενναιοδωρίας και της χαράς κατά την διάρκεια των Χριστουγέννων. Κατά την παράδοση, τα παιδιά του γράφουν γράμματα και τα αφήνουν στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, περιμένοντας τα δώρα τους την Πρωτοχρονιά.
Μία από τις πιο γνωστές παραδόσεις, είναι η αναπαράσταση της φάτνης και της γεννήσεως του Χριστού, όπου εδώ και χρόνια έως και σήμερα, καθιερώθηκε να γίνεται στο σπήλαιο του Αγίου Ιωάννη, στην Μαραθοκεφάλα Κισάμου Χανίων. Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο κόσμος που βρίσκεται εκεί μπορεί να ζήσει την αναπαράσταση από κοντά, που πραγματοποιείται από πλήθος διαφορετικών ζώων, όπως γαϊδουράκια, πρόβατα, κατσίκες και περιστέρια. Το βράδυ αυτό, τελείται θεία λειτουργία από τον Μητροπολίτη και πολλούς ιερείς, και όλοι οι Χριστιανοί μαζί γιορτάζουν και αναβιώνουν ξανά με πολλή αγάπη και πίστη την γέννηση του Χριστού.
Επιπλέον, την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανείων, παιδιά γυρίζουν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας τα παραδοσιακά κρητικά κάλαντα, τραγούδια που αναφέρονται στις εορταστικές μέρες και ολοκληρώνονται με ευχές για τον νοικοκύρη του σπιτιού, με την συνοδεία κρητικής λύρας και λαούτου ή και τριγώνων που εμπλουτίζουν τη μελωδία τους. Τα κρητικά κάλαντα διαφέρουν από αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας, λόγω του γεγονότος ότι στους στίχους τους περιγράφουν συνήθειες της Κρήτης αλλά και των Κρητικών.
Ένα άλλο έθιμο, και από τις πιο χαρακτηριστικές προετοιμασίες της παραμονής των Χριστουγέννων αποτελεί το ζύμωμα του χριστόψωμου, το οποίο είναι το βασικό ψωμί των Χριστουγέννων και το ευλογημένο, όπως το αποκαλούν. Το Χριστόψωμο της Κρήτης το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή, και το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας ευχές μεταξύ τους. Συνήθως ζυμώνεται με καθαρά υλικά, όπως μέλι και ξηρούς καρπούς, και διακοσμείται με θρησκευτικά σύμβολα, όπως σταυρούς ή κλήματα, και στο κέντρο πρωταγωνιστεί ένας μεγάλος σταυρός και ένα καρύδι. Στην παλιά Κρήτη, αγαπούσαν και ήταν πολύ προσεκτικοί με τα ζωα τους, τα οποία μάλιστα είχαν και το δικό τους κομμάτι στο Χριστόψωμο. Το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε για να είναι και αυτά ευλογημένα όλο τον χρόνο. Επίσης, οι κτηνοτρόφοι ακόμα και σήμερα, θεωρούν ότι ο αγιασμός των κουδουνιών είναι κάθαρση και ευλογία για τα κοπάδια τους. Συνεπώς, κυρίως στα Σφακιά και στα Καπετανιανά Χανίων αλλά και σε άλλα χωριά, οι κτηνοτρόφοι πηγαίνουν τα κουδούνια των ζώων τους δίπλα στο σταυρό του αγιασμού για να τα αγιάσουν.
Παλιότερα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές έκοβαν κλαδιά και βλαστούς και τα πήγαιναν στο σπίτι τους, όπου τα έβαζαν σε ένα ποτήρι γεμάτο με νερό και περίμεναν να βγάλουν ανθούς την ώρα της Θείας Γέννησης του Χριστού. Ταυτόχρονα, συνδεδεμένο με το έθιμο αυτό είναι το γιορτινό προζύμι του Αμαρίου, της ζύμης στην Κρήτη, κατά το οποίο τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων οι Κρητικοί έβαζαν λίγη ζύμη σ’ ένα ξύλινο πιάτο και κάποια στιγμή, ενώ ξενυχτούσαν τρώγοντας και συζητώντας, η ζύμη φούσκωνε και γινόταν προζύμι. Κατά την πίστη των ανθρώπων, τότε ήταν η ώρα που γεννιέται ο Χριστός.
Από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι και σήμερα, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι σπόροι του ροδιού κρύβουν μέσα τους μεγάλη δύναμη, ενώ ταυτόχρονα θεωρείται ότι αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σύμβολα της ελληνικής λαογραφίας. Έτσι, περνώντας τα χρόνια, αναπτύχθηκε ένα αρχαίο έθιμο που ο λαός μας το χρησιμοποιεί για την γιορτινή μέρα της Πρωτοχρονιάς και της έλευσης του νέου χρόνου γνωστό ως «το σπάσιμο του ροδιού». Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, ο νοικοκύρης του σπιτιού μετά την επίσκεψη στην εκκλησία, έχει στην τσέπη του ένα ρόδι το οποίο έχει λειτουργηθεί και κάνει με αυτό το ποδαρικό. Είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι, και σύμφωνα με την παράδοση, σε αυτόν που κάνει το ποδαρικό οφείλεται η καλή ή η κακή τύχη που θα έχει η οικογένεια του σπιτιού τον χρόνο που έρχεται. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την πόρτα για να πεταχτούν τα σπόρια του παντού και ταυτόχρονα λέει ευχές για το νέο έτος. Το έθιμο αυτό αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έθιμα της Κρήτης, αλλά και όλης της υπόλοιπης χώρας μας γενικότερα, και διατηρείται μέχρι σήμερα σε πολλές περιοχές.
Παράλληλα, η καλή χέρα, είναι ένα από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς που δίνεται συνήθως κάποιο χρηματικό ποσό σαν δώρο σε όσα από τα παιδιά επισκεφτούν την πρώτη μέρα του έτους κάποιο σπίτι. Ομοίως, πολλοί ανήμερα της Πρωτοχρονιάς βάζουν στο σπίτι τους μια πέτρα για να είναι γερό, καθώς επίσης αυτό σχετίζεται με την καλή υγεία των ανθρώπων, να είναι γεροί σαν την πέτρα την καινούρια χρονιά, ενώ άλλοι πάλι μεταφέρουν νερό για να τρέχουν τα καλά όλο τον χρόνο σαν το νερό.
Ακόμη, στην Κρήτη παλιότερα θεωρούσαν ότι τα παιδιά που γεννιούνται την ημέρα των Χριστουγέννων μεταμορφώνονταν κάθε χρόνο, από την παραμονή των Χριστουγέννων μέχρι και την ημέρα του Αγιασμού, σε καρακατζόληδες (καλικάντζαρους), μικρά πλασματάκια τα οποία ήταν πολύ άτακτα και δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα. Οι Κρητικοί πίστευαν ότι μετά από τον Αγιασμό, αφού είχαν φύγει όλα τα κακά, οι καλικάντζαροι μπορούσαν να ξαναγίνουν φυσιολογικοί άνθρωποι. Αυτό το γεγονός επαναλαμβανόταν κάθε χρόνο.
Εκτός από αυτά, τα γνωστά Χοιροσφάγια της Κρήτης, είναι ένα κρητικό έθιμο το οποίο κρατά χρόνια, και είναι συνδεδεμένο με την συνήθεια της κρητικής οικογένειας να μεγαλώνει ένα χοίρο όλο το έτος, ο οποίος σφάζεται την παραμονή των Χριστουγέννων και αποτελεί το κύριο και αγαπημένο χριστουγεννιάτικο πιάτο της ημέρας. Επιπρόσθετα, στο Ηράκλειο υπάρχει και το έθιμο της μπουγάτσας, μία από τις πιο νόστιμες τοπικές συνήθειες, όπου οι κάτοικοι καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας, πασπαλισμένη με ζάχαρη και κανέλα, θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση. Λένε μάλιστα ότι η ζάχαρη συμβολίζει τα χιονισμένα βουνά του νησιού. Τέλος, τα γλυκίσματα της Κρήτης έχουν άπλετη νοστιμιά, και μερικά από αυτά είναι για παράδειγμα τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες, οι γλυκοκουλούρες, τα σαρίκια, τα ξεροτήγανα, και βέβαια την Πρωτοχρονιά, η Βασιλόπιτα.
Αυτά τα ήθη και έθιμα, καθώς και πολλά ακόμα, δίνουν στα Χριστούγεννα στην Κρήτη μια ξεχωριστή και ζεστή ατμόσφαιρα γεμάτη αγάπη, παράδοση και χαρά. Για αυτό αξίζει σίγουρα να την επισκεφτείτε, καθώς είναι ένα πανέμορφο μέρος, και ένας ιδανικός προορισμός για τα Χριστούγεννα, για να γνωρίσετε και από κοντά όλες αυτές τις παραδόσεις της και να μαγευτείτε από την απεριόριστη ομορφιά της.
Καλά Χριστούγεννα και καλή Πρωτοχρονιά σε όλους.
ΠΗΓΕΣ:
https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQF-tRcGtfLiMYWrxv4Ccyk7vUz8RcVFAzJVw&s
https://www.cna.gr/stories/ta-christoygenniatika-ethima-tis-kritis/ https://www.ekriti.gr/kriti-afieromata/ta-hristoygenniatika-ithi-kai-ethima-stin-kriti
https://www.ekriti.gr/kriti-afieromata/hristoygenniatika-ithi-kai-ethima-tis-kritis
https://www.ellinismosonline.gr/el/tradition/hristoygenniatika-ethima-kriti
https://www.thigaterra.gr/gr/thigaterra-editorial/i-kriti-ton-giorton-ta-ithi-kai-ta-ethima-tis-31
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΑΡΘΡΟΥ : ΒΙΣΤΑΚΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ Γ1
