Του Σπύρου Παππού
Κανένας από τους περαστικούς της πολύβουης ρωμαϊκής λεωφόρου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης δεν θα πίστευε ότι 2.000 χρόνια μετά, ο δρόμος με τις μαρμάρινες πλάκες και τα καταστήματα θα βρισκόταν ακόμη στο κέντρο της ελληνικής -και όχι μόνο- επικαιρότητας. Τον τελευταίο καιρό τα εγκαίνια του μετρό της Θεσσαλονίκης αποτελούν πρώτο θέμα συζήτησης, στις πλατείες, στην τηλεόραση, στην Βουλή. Η συμπρωτεύουσα ωστόσο, φαίνεται να έχει λησμονήσει ότι δεν είναι μόνο «δεύτερη Αθήνα» αλλά έχει υπάρξει και «δεύτερη βασιλεύουσα». Ίσως, οι παγκοσμίως πρωτότυποι σταθμοί αποτελέσουν αφορμή για να καταλάβουμε πως η ιστορία δεν εγκλωβίζεται σε παλιά βιβλία, αλλά σιγοψιθυρίζει κάτω από…τα πόδια μας.
Η δήλωση της υπ. Πολιτισμού ότι «Ο σταθμός Βενιζέλου είναι μοναδικός. Είναι ο καλύτερος στον κόσμο!» δεν φαίνεται να απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αν λάβουμε υπόψη το γεγονός πως πηγαίνοντας στην δουλειά ή στο σχολείο θα βλέπουμε δίπλα μας 1300 τ.μ. αρχαιοτήτων, στις φυσικές τους τοποθεσίες, μέσα σε έναν σταθμό! Μαζί με τον σταθμό «Αγία Σοφία» ζωντανεύουν το Μακεδονικό παρελθόν ήδη από την ίδρυση της πόλης, το 316 π.Χ.. Αρχαίοι και Βυζαντινοί δρόμοι, λουτρά και καταστήματα επιχειρούν σήμερα, χάρη στο τεράστιο αρχαιολογικό έργο, να μυήσουν ακόμα και τους πιο δύσπιστους περαστικούς στη μελέτη της ιστορίας. Κάποιος είπε πως την νύχτα οι φωνές των Βυζαντινών εμπόρων αντηχούν μέσα στην σιωπή των σταθμών. «Επιτέλους, μετά από τόσα χρόνια» λένε.
Δύσκολο να κρυφτούν οι ιστορίες των αρχαιοτήτων. Βροντοφωνάζουν! Αυτό που έχει καταφέρει όμως να περάσει απαρατήρητο είναι ο βαθμός δυσκολίας του έργου μελέτης και ανάδειξης της ιστορίας. Εκατοντάδες επιστήμονες κατάφεραν με ζήλο και κοπιώδη δουλειά να αποσπάσουν ξεχωριστά καθένα από τα 300.000 ευρήματα και να τα μεταφέρουν σε κέντρα μελέτης, προτού τα επανατοποθετήσουν στην αρχική τους θέση, με ακρίβεια χιλιοστού. Η επταετής επιχείρηση χαρακτηρίστηκε ως «Η μεγαλύτερη ίσως αρχαιολογική ανασκαφή που έχει γίνει στην Ελλάδα. Μία τεράστια αρχαιολογική τομή». Το εγχείρημα έχει μαγνητίσει τα βλέμματα της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, λόγω της πρωτοτυπίας, του μεγέθους και -βασικότερα- λόγω του εμβληματικού τρόπου έκθεσης και ανάδειξης της αρχαίας πόλης.
Οι εραστές της ιστορικής έρευνας μπόρεσαν, χάρη στο πρωτοπόρο τεχνικό έργο, να βρεθούν πρόσωπο με πρόσωπο με μία ολοκαίνουργια πηγή
πληροφόρησης, που λειτουργεί σαν «κλειδί» για την επίλυση πολύπλευρων μυστηρίων. Είμαστε πλέον βέβαιοι πως η Θεσσαλονίκη όχι μόνο ήταν σημαντικό εμπορικό κέντρο , αλλά ανταγωνιζόταν σθεναρά σε μέγεθος την Κωνσταντινούπολη. Ακόμα και εκείνοι που μέχρι τώρα θεωρούσαν τα μουσεία ανιαρά, καταλαβαίνουν ότι σε αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για έκθεση μεμονωμένων αρχαιοτήτων, αλλά για ανάδειξη μίας ολόκληρης πολιτείας.
Οι σταθμοί-διαμάντια που φανερώνουν τα διάφορα στρώματα του ευρωπαϊκού -τολμώ να πω- πολιτισμού αποτελούν την τρανότερη απόδειξη πως δεν υπάρχει τομέας της σύγχρονης ζωής που να έχει καταφέρει να δραπετεύσει από το παρελθόν. Οι 250.000 επιβάτες του μετρό ημερησίως θα καταλάβουν ότι ένα έργο όσο πιο σύγχρονο και πρωτοπόρο είναι, τόσο πιο άρρηκτα δεμένο είναι με τα μεγαλειώδη έργα άλλων εποχών. Το ερώτημα είναι όμως ποιος θα κλέψει εν τέλει την μεγαλοπρεπή παράσταση; Ο κατάμαυρος γυαλιστερός γρανίτης της αποβάθρας ή το κατάλευκο μάρμαρο του «Decumanus Maximus», του προγόνου της Εγνατίας.
Μάλλον οι Βυζαντινές πλατείες, τα λουτρά και τα δημόσια κτήρια που υπηρέτησαν για τόσους αιώνες την πόλη προτιμούν να ξεκουραστούν παρατηρώντας το επόμενο έργο που θα γράψει την ιστορία. Ίσως μελετούν σε 2.000 χρόνια οι ιστορικοί πώς στις αρχές του 21ου αιώνα το μετρό μετέτρεψε την Θεσσαλονίκη σε βασικό τουριστικό και επιχειρηματικό παράγοντα της Ευρώπης, αλλάζοντας παράλληλα την φυσιογνωμία της πόλης. Ίσως πάλι καταλάβουν ότι στις 30 Νοεμβρίου 2024 όλη η πόλη ξύπνησε με την ίδια σκέψη στο νου!
