Της Χρυσής Διαμάντη
Είναι εύκολο να χαθούμε στην καθημερινότητα της κάθε μας ημέρας, να αφήσουμε την ζωή μας να περάσει, χωρίς στην πραγματικότητα να έχουμε ζήσει ούτε ένα λεπτό. Άραγε, όταν φερόμαστε στους συνανθρώπους μας με τρόπο βάναυσο και απότομο, όταν αγχωνόμαστε υπέρμετρα για τη δουλειά ή το σχολείο, όταν νιώθουμε μίσος για τον εαυτό μας λόγω της εμφάνισης ή του χαρακτήρα μας, πράττουμε λόγω αυξημένης επίγνωσης της πραγματικότητας ή λόγω έλλειψης αυτής;
Η απάντηση, καθίσταται ίσως πιο φανερή όταν λάβουμε υπόψη το εξής: τον θάνατο. Αν και εκ πρώτης ακούγεται μακάβριο, επιβάλλεται να αναγνωρίσουμε την σημασία του θανάτου στις πράξεις και τις σκέψεις των ανθρώπων, ανά τους αιώνες. Για τους φιλοσόφους, ο θάνατος ή μάλλον η σκέψη του θανάτου, ήταν το αίτιο των πρώτων φιλοσοφικών αναζητήσεων, ενώ στα αρχαία ελληνικά η λέξη θάνατος ταυτίζεται πολλές φορές με τη λέξη «σκοπός».
Ο Φρόυντ, αναφέρει σχετικά με τη σχέση θανάτου, φιλοσοφίας και ψυχολογίας: «Οι φιλόσοφοι υποστηρίζουν ότι το αίνιγμα του θανάτου ώθησε για πρώτη φορά τον πρωτόγονο άνθρωπο στη δημιουργική σκέψη, και ότι βρίσκεται στη βάση κάθε μετέπειτα διανοητικής εργασίας. (…) Πιστεύω (…) ότι οφείλω να περιορίσω την ισχύ της παραπάνω πρότασης και να τη διορθώσω λέγοντας ότι ο πρωτόγονος άνθρωπος θριαμβεύει δίπλα από το πτώμα του εχθρού, που μόλις έχει σκοτώσει χωρίς να βασανίζεται με τα αινίγματα της ζωής και του θανάτου. Αυτό που ώθησε τον πρωτόγονο άνθρωπο να σκεφτεί δεν ήταν ούτε το διανοητικό αίνιγμα ούτε ο θάνατος εν γένει, αλλά τα συγκρουόμενα συναισθήματα που ένιωθε όταν ερχόταν αντιμέτωπος με το θάνατο ενός προσώπου αγαπημένου αλλά συγχρόνως ξένου και μισητού. Συνέπεια αυτής της σύγκρουσης συναισθημάτων ήταν η γέννηση της ψυχολογίας».
Όμως, πώς η δημιουργία των φιλοσοφικών κινημάτων και της ψυχολογίας έχει οποιαδήποτε σχέση με τις πράξεις και τα συναισθήματα των σημερινών ανθρώπων; Εξετάζοντας το παρακάτω απόσπασμα από τον Μάρκο Αυρήλιο: «Δεν είναι ο θάνατος που πρέπει να φοβάται ο άνθρωπος, αλλά πρέπει να φοβάται το ότι ποτέ δεν άρχισε να ζει.» Συμπεραίνουμε ότι η επίγνωση της θνητής μας φύσης ενδέχεται να μας βοηθήσει να ζήσουμε περισσότερο τη στιγμή, ρίχνοντας από τους ώμους μας το βάρος άδειων ανησυχιών.
Έτσι, μεταφερόμαστε άμεσα στο «Memento Mori» , ένα καλλιτεχνικό ή συμβολικό τροπάριο, που αποσκοπεί στην υπενθύμιση του αναπόφευκτου τέλους της ζωής, ωθώντας τον άνθρωπο όχι μόνο να πράξει δίκαια, αλλά να ζήσει στο μέγιστο την ζωή του. Λέγεται, ότι η λατινική αυτή φράση, η οποία μεταφράζεται «να θυμάσαι τον θάνατο» ή «να θυμάσαι ότι είσαι θνητός» λεγόταν στους αυτοκράτορες των Ρωμαϊκών χρόνων, με σκοπό να επηρεάσει τις αποφάσεις τους, κάνοντας τις πιο δίκαιες.
Έτσι, καταλήγουμε στο εύλογο συμπέρασμα πως οι άδικες πράξεις και τα αρνητικά συναισθήματα του ανθρώπου, οφείλονται εν μέρη στο γεγονός ότι συχνά ξεχνάει την θνητότητά του, μπλεγμένος στις έγνοιες της ζωής του. Η σκέψη του θανάτου όμως, μας αναγκάζει να αξιολογήσουμε τα προβλήματά μας, βλέποντας τα από άλλη οπτική και να εκτιμήσουμε περισσότερο τις απλές, καθημερινές χαρές, ενώ μας ωθεί να ανακαλύψουμε τον πραγματικό σκοπό της θνητής μας ύπαρξης.
Και αν ποτέ νιώσετε απελπισία σκεπτόμενοι τον θάνατο, ανησυχώντας υπέρμετρα για αυτόν, και γίνετε πάλι έρμαιο του φόβου και της ανησυχίας, να θυμάστε ακόμη αυτό το απόφθεγμα από τον Επίκουρο:»Ο θάνατος δεν είναι τίποτε για μας, γιατί αυτό που αποσυντίθεται δεν έχει αισθήσεις και ό,τι είναι χωρίς αισθήσεις δεν είναι τίποτε για μας.»
Επομένως, ας χρησιμοποιήσουμε τον θάνατο ως κίνητρο για να βελτιώσουμε τον τρόπο ζωής και την συμπεριφοράς μας, χωρίς να ανησυχούμε όμως υπερβολικά για αυτόν, καθώς στην πραγματικότητα δεν θα βιώσουμε πότε τον θάνατο, μόνο την ζωή μας μέχρι αυτός να έρθει. Και αν ζήσουμε όπως εμείς επιθυμούμε, ο θάνατος δεν θα είναι παρά ένα ευχάριστο τέλος σε μία όμορφη ιστορία.
