Κρυμμένο στην άσφαλτο, στο τσιμέντο, στα σκουπίδια
Του Σπύρου Παππού
Παρότι βρίσκεται μια ανάσα από το κέντρο της πρωτεύουσας, έχει καταφέρει να περάσει εντελώς απαρατήρητο από τα μάτια των περίεργων Αθηναίων και των εξερευνητών τουριστών. Το «Τείχος Δέμα» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα οχυρωματικά έργα της Ελλάδας εδώ και 23 αιώνες! Το μυστηριώδες τείχος, εξωπραγματικών διαστάσεων, συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα της αρχαίας πόλης, έχοντας βρεθεί στο κέντρο μίας βιομηχανικής περιοχής, δίπλα στη χωματερή της Αττικής.
Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Σπαρτιάτες προκαλούν κάθε χρόνο καταστροφές εισβάλοντας στην Αττική από την «κλειδαρότρυπα» της Αθήνας, το στενό πέρασμα μεταξύ όρους Αιγάλεω και Πάρνηθας. Μετά το τέλος του πολέμου, οι Αθηναίοι αναγνωρίζουν την Αχίλλειο πτέρνα της πόλης και ξεκινούν τη δημιουργία ενός πολύπλοκου συστήματος οχύρωσης, στα σύνορα της Αχαρναϊκής πεδιάδας. Το «τείχος Δέμα» όπως ονομάζεται σήμερα (αφού «δένει» το όρος Αιγάλεω με την Πάρνηθα) δεν είναι πραγματικά ένα συνεχές οικοδόμημα αλλά αποτελείται από δεκάδες μικρότερου μήκους τειχίσματα που εφάπτονται το ένα στο άλλο, δημιουργώντας μία γραμμή άμυνας ζηλευτή ακόμα και από σύγχρονα κράτη. Το κύριο τείχος, μήκους 4.300 μέτρων φαίνεται πως σκόπευε στην καθυστέρηση των εισβολέων και μαζί με το δεύτερο, βοηθητικό τείχος, στη διάλυση της παράταξής τους. Ένας πύργος παρατήρησης στη μέση της κοιλάδας επιβεβαιώνει τη στρατηγική σημασία του σημείου για τους Αθηναίους.
Οι μύθοι που το περιβάλλουν ωστόσο, είναι περισσότεροι από τους εχθρούς που ίσως απώθησε. Ελλείψει πρωτογενών πηγών, δεν είναι γνωστός κάποιος στρατός που να έφτασε εκεί, ούτε μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια το έτος της κατασκευής του. Ακόμα και η χρήση του κατά τους επόμενους αιώνες περιορίζεται στη σφαίρα της φαντασίας μας. Ίσως βέβαια δεν είναι η έλλειψη πηγών ο λόγος άγνοιας αλλά η έλλειψη ενδιαφέροντος. Η κάποτε κατάφυτη και εύφορη περιοχή σήμερα στραγγαλίζεται από κατασκευάσματα-θηρία,
όπως η χωματερή, η Αττική Οδός, οι σιδηροδρομικές γραμμές και το βιοτεχνικό πάρκο. Παρ” όλ” αυτά κάπου ανάμεσα καταφέρνει το «Σινικό τείχος της Αθήνας» να διατηρήσει την αίγλη του.
Είναι τουλάχιστον λυπηρό ένα πρωτοπόρο αρχαίο έργο τέτοιας σημασίας να έχει εξαφανιστεί στη λήθη του χρόνου. Από τους εκατομμύρια περαστικούς, πόσοι γνωρίζουν άραγε ότι δίπλα τους βρίσκεται μία δημιουργία που με κόπο και μόχθο κατασκεύασαν οι πρόγονοί μας για να προστατεύσουν την πόλη μας; Είναι τουλάχιστον άδικο εκ μέρους των σύγχρονων Ελλήνων να διατηρείται μία πολιτική διαγραφής της ιστορίας. Η επιστημονική μελέτη και η ανάδειξη του «Δέματος» αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την κατανόηση της αρχαίας ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας. Ωστόσο, ο καθένας μας οφείλει να επισκεφθεί το τείχος έστω για μία φορά, να νιώσει δέος δίπλα του και να μυρίσει την εγκατάλειψη και την απαξίωση που το κρατούν ένα καλά φυλαγμένο μυστικό.
