
Τα κάλαντα της Κρήτης που θα σας βάλουν στο κλίμα των γιορτών!
Ταξιδέψτε ακούγοντας τα παραδοσιακά κάλαντα της Κρήτης, που αφηγούνται τις δικές τους, μοναδικές χριστουγεννιάτικες ιστορίες.
Γιορτές χωρίς κάλαντα δεν γίνονται! Και η Κρήτη δεν απογοητεύει ούτε σε αυτό το κομμάτι. Τα κάλαντα της Κρήτης αφηγούνται τις δικές τους εορταστικές ιστορίες και μας αφήνουν να διακρίνουμε μερικά από τα ήθη και τα έθιμα του τόπου, που τον κάνουν τόσο ξεχωριστό.
Τα πιο γνωστά κάλαντα είναι αυτά των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, και σήμερα συνηθίζεται να ακούγονται κυρίως από παιδιά που μαζεύουν το χαρτζιλίκι τους. Όμως τα παλιά χρόνια, τα κάλαντα δεν τα έλεγαν μόνο παιδιά, αλλά και ενήλικες, οι λεγόμενοι «καλαντάρηδες«. Μαζεύονταν σε ομάδες και πήγαιναν από το ένα σπίτι στο άλλο και τραγουδούσαν. Τα κεράσματα ήταν πολλά. Από λάδι και ρακή ως και μεζέδες.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τα κάλαντα της Κρήτης να διαφέρουν από αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας;
Αρχικά, η κρητική διάλεκτος που δίνει ιδιαίτερο χαρακτήρα και ομορφιά σε κάθε στίχο, ενώ κάθε τραγούδι δείχνει πώς πραγματικά ήταν τα Χριστούγεννα στην Κρήτη.
Κάτι ακόμα που κάνει τα κάλαντα της Κρήτης τόσο μοναδικά είναι οι αυτοσχεδιασμοί. Οι ντόπιοι πατούσαν πάνω στους παραδοσιακούς στίχους και άλλαζαν κάποια πράγματα, για να ανταποκρίνονται στις ανάγκες που είχαν κάθε φορά. Έτσι, τα κάλαντα διέφεραν από χωριό σε χωριό ή ακόμα και από σπίτι σε σπίτι. Για παράδειγμα, εάν το σπίτι στο οποίο πήγαιναν να πουν τα κάλαντα δεν είχε τη δυνατότητα να τους φιλέψει πολλά πράγματα, ζητούσαν κάτι πιο λιτό. Εάν, όμως, πήγαιναν σε ένα πιο πλούσιο σπίτι οι απαιτήσεις ήταν μεγαλύτερες.
Δίνοντας προσοχή στους στίχους από τα κάλαντα που ακολουθούν θα μπορέσετε να ανακαλύψετε και εσείς στοιχεία από τον πλούσιο πολιτισμό της Κρήτης και τα έθιμα που θα συναντήσετε, εάν την επισκεφτείτε την περίοδο των γιορτών.
Προηγείται η αγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος της γέννησης του Χριστού και ακολουθούν τα παινέματα και τα αιτήματα.
Καλήν εσπέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θεία γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.
Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα,
ο που τον έχεις τον υγιόν, τον μοσχοκανακάρη,
λούεις τον και χτενίζεις τον και στο σχολειό τον πέμπεις.
Κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ’ ένα χρυσό βεργάλι
και η κυρά δασκάλισσα, με το μαργαριτάρι.
Είπαμε δα για την κερά, ας πούμε για τη Βάγια.
Άψε Βαγίτσα το κερί, άψε και το λυχνάρι
και κάτσε και ντουγιούντιζε ⃰ ήντα ⃰ θα μας εβγάλεις.
Γι” απάκι ⃰ , για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πύρο ⃰ του βουτσιού ⃰ να πιούμε μια γιομάτη.
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
κι αν το κάνε η γαλανή ⃰ , ας είναι ζευγαράκι.
Κι από το πιθαράκι σου ένα κουρούπι ⃰ λάδι
κι αν είναι κι ακροπλιάτερο, βαστούμε και τ’ ασκάκι ⃰.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα ⃰
και φέρε και γλυκό κρασί να πιούν τα παλικάρια.
Κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα,
ανοίξετε την πόρτα σας, να πούμε καλησπέρα!
Κι ακόμα δεν τον ήβρηκες το μάνταλο ⃰ ν” ανοίξεις,
να μας εβάλεις μια ρακή, κι ύστερα να σφαλίξεις ⃰.
⃰ ντουγιούντιζε: σκέψου ⃰ ήντα: τι ⃰ απάκι: καπνιστό χοιρινό κρέας ⃰ πύρο : κάνουλα ⃰ βουτσιού: βαρελιού ⃰ γαλανή: άσπρη ⃰ κουρούπι: μικρό πήλινο δοχείο ⃰ ασκάκι: δερμάτινο σακί για κρασί ⃰ λεπτοκάρυα: φουντούκια ⃰ μάνταλο: σύρτη ⃰ να σφαλίξεις: να κλείσεις την πόρτα
Ακούστε τα ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (τραγουδούν και παίζουν κρητική λύρα η Κατερίνα Ασπράγκαθου και ο Γιώργος Σφακιανάκης)
Κατερίνα Ασπράγκαθου, Γ2