Ο Φανατισμός,ως όρος προέρχεται από την λατινική λέξη «fanum» (=ιερόν), σημαίνει την μετ” εγωισμού και εμπάθειας προσήλωση σε κάποιες αντιλήψεις, ανεξάρτητα απ” το αν αυτές είναι ορθές ή όχι. Πιθανότερη προέλευση του «fanum» είναι από την ελληνική λέξη «φανός» (φαίνω=φωτίζω) και παραπέμπει σε ιερά τελετή ή μυσταγωγία συνοδευόμενη κατά κανόνα με πυρσούς.Τα κυριότερα είδη του φανατισμού είναι: ο εθνικιστικός φανατισμός (σωβινισμός), ο πολιτικός (φασισμός), ο φυλετικός (ρατσισμός) και ο θρησκευτικός φανατισμός (μισαλλοδοξία).

Ο θρησκευτικός φανατισμός παρατηρείται στους πιστούς πολλών θρησκειών και τους σπρώχνει σε σύγκρουση με τους πιστούς μιας αίρεσης ή μιας άλλης θρησκείας. Ο θρησκευτικός φανατισμός έχει πολλές μορφές: η θρησκομανία, ο πουριτανισμός, ο συντηρητισμός, ο προσηλυτισμός, η μισαλλοδοξία, η θεοκρατία και ο θρησκευτικός επεκτατισμός.Η παγκόσμια πολιτική ιστορία είναι, δυστυχώς, γεμάτη από θρησκευτική μισαλλοδοξία, που οδήγησε τα κράτη και τους λαούς σε αρκετούς θρησκευτικούς πολέμους (εμφύλιους ή εθνικούς) και σε απάνθρωπους διωγμούς, έδαφος για να ριζώσει ο φανατισμός είναι κυρίως το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των ανθρώπων, η άγνοια, η έλλειψη δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και διαμόρφωσης δημοκρατικής συνείδησης (άρνηση της άλλης άποψης) και η μειωμένη κριτική ικανότητα.

Τα κυριότερα αίτια του φανατισμού είναι:

α) Πολιτικά: Οι πολιτικοί, φανατίζοντας θρησκευτικά τους λαούς εκμεταλλεύονται τη δύναμη της θρησκείας και τη χρησιμοποιούσαν ως στήριγμα της εξουσίας τους.

β) Κοινωνικά και οικονομικά: Όταν υπάρχουν προβλήματα κοινωνικής ή οικονομικής φύσεως, αναζητούνται οι εχθροί που εντοπίζονται ανάμεσα μας.

γ) Ψυχολογικά: Κατά την ψυχολογία του βάθους ο φανατισμός είναι μια εκδήλωση άρρωστης ψυχής, ένα καταφύγιο νευρωτικών ανθρώπων, που προσπαθούν να κρύψουν κάτω από αυτόν τα συμπλέγματα κατωτερότητας, τον εγωισμό.

δ) Θρησκευτικά: Αυτά οφείλονται στη δογματοποίηση του φανατισμού από μερικές θρησκείες, όπου η βία είναι το μέσον για την εξάπλωση και επικράτηση των ιδεών μιας θρησκείας.Έτσι πολλοί ευσεβείς παρασύρονται σε ακρότητες από μερικούς επιτήδειους, που τους φανατίζουν  για να τους κάνουν όργανα των σκοτεινών σκοπών τους.

Οι συνέπειες του θρησκευτικού φανατισμού για τα άτομα, τις κοινωνίες και τις θρησκείες είναι πολλές.

α) δημιουργεί στη συνείδηση του πιστού την ψευδαίσθηση μιας πνευματικής αυτάρκειας και σίγουρης σωτηρίας του καθησυχάζοντάς τον και εμποτίζοντάς τον με φαρισαϊκή νοοτροπία.                                                                                        

 β) αλλοιώνει την πίστη, γιατί της στερεί το πολύτιμο στοιχείο της αγάπης προς τον συνάνθρωπο, χωρίς την οποία εκείνη είναι νεκρή.

γ) καταστρέφει ανθρώπινες ζωές και υλικά αγαθά με τους πολέμους.

ε) δημιουργεί κοινωνικές και πολιτικές αναστατώσεις με τις επαναστάσεις, τις διώξεις, τον επεκτατισμό και τη βία.

Γιώργος Περίδρομος

Το έργο του θρησκευτικού φανατισμού