Προκατάληψη είναι η πεποίθηση εκείνη που δεν στηρίζεται σε λογική επιχειρηματολογία προς την οποία μάλιστα και αντιπαρατίθεται ανυποχώρητα. Υπολαμβάνεται ως μια γνώμη ή ένα σύνολο γνωμών ή ακόμα και ως ολόκληρη θεωρία η οποία έχει σχηματισθεί κατά έναν μη επιστημονικό τρόπο κοινώς αποδεκτό, αλλά και μια τοποθέτηση που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως η περιφρόνηση και η απέχθεια. Δεν πρόκειται για άποψη γιατί κάθε άποψη δεν μπορεί να θεωρηθεί εσφαλμένη αλλά για στέρεα πεποίθηση. Οι παιδικές ιδιαίτερα εμπειρίες που ποικίλλουν από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή, ανάλογα με το οικογενειακό περιβάλλον και το κοινωνικό περίγυρο διαμορφώνουν και προσδιορίζουν την ένταση του φαινομένου της προκατάληψης. Η συνεχής επανάληψη προκαλεί στερεότυπα που δεν αποβάλλονται εύκολα από τον αποδέκτη της. Οι δοξασίες, οι θρησκοληψίες, οι δεισιδαιμονίες, οι προλήψεις, οι μεταφυσικές πεποιθήσεις, ο ψυχισμός, ο μυστικισμός, οι φυλετικές διακρίσεις, ο εθνικισμός συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των πολλών γενεσιουργών αιτιών που ευνοούν την προκατάληψη. Κατά τον Μαξ Νορντάου, που διαφοροποιεί και επεκτείνει με το δικό του τρόπον την πλατωνική θεωρία όπως αναφέρεται στον Φαίδωνα για την «Ανάμνηση» όταν ίχνη δεισιδαιμονίας ανακαλύπτουμε συχνά με θλιβερή κατάπληξη, ακόμη και σε πνεύματα φωτεινά, ανάγεται στο γεγονός ότι σε κάθε ον εξακολουθούν να ζούν οι ιδέες με τη μορφή αναμνήσεων, συχνά ασυνείδητων και σκοτεινών, αλλά πάντοτε υπαρκτών και δεν χρειάζεται παρά η εξωτερική παρόρμηση για να προβάλουν σε απόλυτη διαύγεια και να εκτυφλώσουν με τις ακτίνες τους ολόκληρη τη ύπαρξη της ψυχής. Υπάρχουν πολλών ειδών διακρίσεις, όπως γενικά η ηθική και συναισθηματική προκατάληψη σπουδαιότερη όμως διάκριση και η πιο χρήσιμη είναι αυτή μεταξύ ατομικών και συλλογικών προκαταλήψεων. Οι προλήψεις σε σχέση με την προκατάληψη είναι ήπιας μορφής, συνοδεύονται από απευχές για εκτροπή του κακού και δεν θίγουν τρίτα πρόσωπα, όπως η συνάντηση ενός μαύρου γάτου, το κτύπημα του ξύλου ή το έξω από εδώ στο άκουσμα της λέξης διάβολος. Ακόμα και στις μέρες μας ένα πανάρχαιο εθιμοτυπικό της λιτανείας, που παρατηρείται σε περιπτώσεις ανομβρίας, αναβιώνει και με τις ευλογίες της εκκλησίας. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στην «Γυφτοπούλα» αναπαριστά με εύγλωττο τρόπο την περίπτωση της φυλετικής διάκρισης, όπου στην τοπική κοινωνία, μεταξύ των άλλων, οι αγυιόπαιδες πετροβολούν την Αϊμά, έτσι χωρίς λόγο, γιατί είχαν μάθει από το περίγυρό τους ότι οι γύφτισσες είναι αβάφτιστες και κλέφτρες.

Γιώργος Περίδρομος.