Ο κύριος Στέλιος Κατσούλης διδάσκει στο Pierce ως καθηγητής Πληροφορικής. Παράλληλα, ασχολείται με διδασκαλία ρομποτικής και STEM σε παιδιά. Η συνέντευξη αυτή αναδεικνύει την διδασκαλία των αντικειμένων αυτών με σκοπό την ανάπτυξη δεξιοτήτων, καθώς επίσης την συμβολή τους στην εξέλιξη της επιστήμης.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τον συγκεκριμένο τομέα;
Όντας μαθητής και έχοντας την δυνατότητα να έχω έκθεση σε διάφορα εργαλεία και τεχνικές κατασκευές κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μου διακοπών μέσα σε ένα περιβάλλον που αναγκαστικά έπρεπε να τα χρησιμοποιήσω και που υπό άλλες συνθήκες δεν θα εμπιστευόταν κάποιος σε ένα παιδί, πειραματίστηκα αρκετά. Όσο ήμουν φοιτητής έβλεπα συμφοιτητές μου να φοβούνται να κάνουν πράγματα που εγώ είχα συνηθίσει να κάνω από πολύ μικρή ηλικία. Αυτό ήταν κάτι το οποίο ήθελα να το αλλάξω. Έτσι, αποφάσισα να καταπιαστώ με την πιο πρακτική μεριά της παιδείας, δηλαδή ακριβώς με αυτό που κάνω τώρα, εξάλλου, ποτέ δε μου άρεσε να διδάσκω ή να διδάσκομαι ένα αντικείμενο αποκομμένο από τα υπόλοιπα. Οπότε, το STEM ήταν κάτι σαν φυσική εξέλιξη για εμένα, αφού είναι ο συνδυασμός πολλών γνωστικών αντικειμένων.
Το STEM και η Ρομποτική είναι δύο διαφορετικές κατηγορίες, ποιες είναι οι διαφορές τους;
Το STEM είναι το ακρώνυμο που πηγάζει από τις φράσεις Science, Technology, Engineering, Mathematics. Βάζοντάς τα όλα αυτά μαζί, προκύπτει ένας συνδυασμός που έχει να κάνει με την ρομποτική, θα έλεγα πως το STEM είναι ο ευρύτερος τίτλος, η έννοια ομπρέλα πάνω από διαφορετικές έννοιες, εκ των οποίων μία από αυτές είναι και η ρομποτική. Όπως μία αντίστοιχη έννοια είναι πιθανόν η χημεία, η βιολογία, η φυσική και τα άλλα επί μέρους αντικείμενά τους.
Υπάρχουν συγκεκριμένες γνώσεις που πρέπει να κατέχουν τα παιδιά που θα συμμετέχουν σε κάποια ομάδα STEM ή Ρομποτικής;
Εξαρτάται από το επίπεδο, το προς τα πού θέλουν να φτάσουν και αν επιθυμούν να συμμετέχουν αγωνιστικά. Δεν υπάρχουν προ απαιτούμενες γνώσεις για έναν μαθητή ή μαθήτρια δημοτικού, σε αντίθεση με εκείνον που πρώτη φορά θα ασχοληθεί με αυτό στο Λύκειο και που καλό θα είναι να μπει στην διαδικασία κάποιων εισαγωγικών δραστηριοτήτων, προκειμένου να σιγουρευτούμε ότι έχει κατανοήσει τον συνδυασμό διαφορετικών αντικειμένων. Αυτό, γιατί πολλές φορές το να διδάσκεται κάποιος αποκομμένα τα αντικείμενα, τον δυσκολεύει μέχρι να του δοθεί σταδιακά η γνώση της σύνδεσης μεταξύ τους, ειδικά αν η ενασχόληση ξεκινήσει σε μεγαλύτερη ηλικία. Σε περίπτωση που το παιδί θέλει να συμμετέχει σε διαγωνισμούς, θα χρειαστεί παραπάνω ώρες ασχολίας. Πάντοτε όμως χρειάζεται δουλειά, υπομονή, επιμονή, μεράκι και…προδιάθεση για αποτυχία στην αρχή.
Με ποιον τρόπο συμμετέχουν οι ομάδες στους διαγωνισμούς και με ποια κριτήρια προκρίνονται;
Ο κάθε διαγωνισμός έχει ένα εντελώς συγκεκριμένο πρόβλημα προς επίλυση, πάνω σε μια συγκεκριμένη πίστα και υπάρχουν κανόνες ακόμα και για το μέγεθος της κατασκευής που η κάθε ομάδα θα ετοιμάσει. Αφού η κατασκευή τελειώσει, σημειώνεται πως κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού διαλύεται και καλούνται να την ξαναφτιάξουν εκεί. Ένα ρομπότ ανάλογα με τα πόσα βήματα καταφέρνει και πόσο γρήγορα στη συγκεκριμένη δοκιμασία, τόσο υψηλότερα σκοράρει. Διεξάγονται περιφερειακοί αγώνες και οι καλύτερες ομάδες από την περιφέρεια προκρίνονται σε κάποιον τελικό που είναι είτε πανελλήνιος, είτε πανευρωπαϊκός ή και παγκόσμιος. Η δεύτερη λογική είναι ότι ο κάθε διοργανωτής δίνει ένα γενικότερο πρόβλημα στον οποίο η κάθε ομάδα προετοιμάζει ένα ρομπότ και μία μακέτα στην οποία θα βρίσκεται το ρομπότ. Οι διαστάσεις της είναι 2Χ2, έτσι υπάρχει αρκετός χώρος για δημιουργία και πηγαίνει με την κατασκευή έτοιμη, παρουσιάζοντάς την. Και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχουν κανόνες, όμως εδώ παίζει σημαντικό ρόλο η κρίση των κριτών, μια υποκειμενική διαδικασία που ακολουθείται και σε άλλους τομείς, όπως τα καλλιτεχνικά αθλήματα όπου υπάρχει βαθμολόγηση και με βάση αυτή προκρίνονται ή όχι.
Πόσες περίπου είναι οι ομάδες αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;
Είναι αρκετές, ωστόσο να πω την αλήθεια η πανδημία είχε τις επιδράσεις της, για παράδειγμα στους περιφερειακούς αγώνες πριν τρία χρόνια μπορεί να βλέπαμε και πενήντα με εξήντα ομάδες, που σημαίνει πως αυτές ήταν μόνο από την περιφέρεια Αττικής. Μιλούσαμε δηλαδή για 250 περίπου ομάδες πανελληνίως, ενώ κακά τα ψέματα η συμμετοχή κατά τη διάρκεια της πανδημίας μειώθηκε και είναι απολύτως λογικό, καθώς ένα από τα προαπαιτούμενα των διαδικασιών είναι η δια ζώσης συναντήσεις. Πέρυσι παραδείγματος χάριν, που όλα έπρεπε να γίνονται εξ αποστάσεως υπήρχε μεγάλη δυσκολία στο πώς η ομάδα θα κατάφερνε να προετοιμαστεί σωστά. Για να καταλάβεις, υπήρξε χρονική περίοδος κατά την οποία έρχονταν οι παραγγελίες για τα κομμάτια που χρειάζονταν τα παιδιά για την κατασκευή τους, τα χώριζα σε σακουλάκια, τα άφηνα για εβδομήντα δύο ώρες άθικτα σαν καραντίνα, μετά έπαιρνα το αυτοκίνητο και γύριζα από σπίτι σε σπίτι για να τα μοιράσω στους μαθητές. Αυτό γινόταν έτσι ώστε στο επόμενο μάθημα να έχουν τα κομμάτια στην κατοχή τους και να μπορούν να συμμετέχουν στην κατασκευή. Μόλις τελείωναν τα ξαναέπαιρνα για να τα βάλω στο ρομπότ και να το συνεχίσουμε την επόμενη φορά. Η διαδικασία επαναλαμβανόταν ξανά και ξανά μέχρι να τελειώσει η κατασκευή, για αυτό και ο αριθμός των ομάδων μειώθηκε κατά πολύ. Ευελπιστούμε τα πράγματα να αλλάξουν σταδιακά και να επιστρέψουμε στην προηγουμένη κατάσταση.
Όλες αυτές οι ομάδες έχουν διακριθεί σε σημαντικά κομμάτια και αν ναι σε ποια;
Υπάρχουν ομάδες που κατεβαίνουν προετοιμασμένες για να διακριθούν και άλλες που παρόλο έχουν κατέβει αρκετές φορές δεν έχουν καταφέρει να διακριθούν. Αυτό έχει να κάνει με τους στόχους που θέτει η κάθε ομάδα. Ορισμένες και μόνο που κατάφεραν να διαγωνιστούν δια ζώσης ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα. Δεν θα εστίαζα στο αν έχουν καταφέρει όλες να διακριθούν, αλλά στο αν κατάφεραν να συμμετέχουν με αξιοπρέπεια και να εκτιμήσουν την προσπάθεια που κατέβαλλαν. Η διαδικασία ούτως ή άλλως είναι εποικοδομητική, καθώς έτσι βλέπουν τι πρέπει να βελτιώσουν για να τα πάνε καλύτερα την επόμενη φορά, βλέποντας και τις άλλες ομάδες. Αυτό πλέον δεν συμβαίνει, αφού οι ομάδες δεν συγκεντρώνονται στον ίδιο χώρο λόγω των μέτρων πρόληψης κατά του κορωνοϊού. Παλαιότερα, υπήρχε αλληλεπίδραση μεταξύ των ομάδων, συζητούσαν, παρατηρούσαν και έπαιρναν ιδέες. Γενικώς η ανταλλαγή απόψεων, πληροφοριών και τεχνικών ήταν ωφέλιμη για όλους τους συμμετέχοντες. Όμως, στο κομμάτι των διακρίσεων μπορώ να πω πως μαθητής που διακρίθηκε παγκόσμια στη Δευτέρα Λυκείου με την ομάδα του, κατέβαινε σε διαγωνισμούς από το δημοτικό και δεν είχε καταφέρει ποτέ να διακριθεί.
Με βάση την τωρινή κατάσταση και την πανδημία το να επιστρέψουμε στην παλιά διαδικασία είναι αρκετά πιθανό;
Θεωρώ ότι από του χρόνου θα επιστρέψουμε. Φέτος υπάρχει το εξής πρόβλημα, δεν δόθηκε άδεια από πολλούς δήμους για τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων στα σχολεία, από τα οποία προέρχονταν ένα αρκετά μεγάλο νούμερο συμμετοχών στους διαγωνισμούς, με αποτέλεσμα πολλές ομάδες να μην έχουν χρόνο προετοιμασίας. Αν αυτό αλλάξει, η κατάσταση θα γίνει πιο εύκολη σίγουρα.
Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα σε ποια θέση βρίσκεται παγκοσμίως;
Στους παγκόσμιους διαγωνισμούς η Ελλάδα βρίσκεται συνήθως από πέμπτη μέχρι δέκατη θέση και στον φετινό διαγωνισμό εκεί βρέθηκε. Ωστόσο, έχει κατακτήσει και αρκετές δεύτερες θέσεις και μάλιστα πρόπερυσι. Δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να πάρουμε πρωτιά και είναι κάτι που όλοι οι Έλληνες προπονητές και μαθητές επιθυμούμε πολύ. Είναι όμως ένα μεγάλο επίτευγμα για την Ελλάδα, ειδικά πληθυσμιακά και από άποψη υποδομών. Για παράδειγμα, σε άλλες χώρες κατεβαίνουν στους διαγωνισμούς με δικούς τους δημοσιογράφους, πτήσεις charter γεμάτες και άλλα. Η δυναμική της Ελλάδας σαν κράτος δεν δίνει τέτοια δυνατότητα, οπότε δεδομένων των συνθηκών, οι ελληνικές ομάδες τα έχουν καταφέρει εξαιρετικά! Η υψηλότερη θέση ήταν η δεύτερη θέση και αν δεν κάνω λάθος στην κατηγορία Δημοτικού-Γυμνασίου-Λυκείου, υπάρχει λοιπόν ένα εύρος.
Γενικά η ρομποτική σαν επιστήμη πώς βοηθά στην εξέλιξη της τεχνολογίας;
Ο άνθρωπος αποκτούσε διαρκώς νέα γνώση, την έκανε κτήμα του και τη χρησιμοποιούσε για να μπορέσει να δημιουργήσει νέα τεχνολογία. Ένα πολύ απλό παράδειγμα είναι ο προϊστορικός άνθρωπος, που κάποια στιγμή διαπίστωσε ότι αν σπάσει ένα κλαδί από ένα δέντρο θα γίνει αιχμηρό και θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σαν αιχμή, όταν πήρε λοιπόν ένα κλαδί και το ακόνισε για να γίνει μυτερό έφτιαξε το πρώτο δόρυ. Αυτό ήταν τεχνολογία, όταν το πήρε και κυνήγησε ένα ζώο και αυτό έγινε νέα γνώση, την οποία κατάφερε να την αποκτήσει εξαιτίας της νέας τεχνολογίας που έφτιαξε. Αυτό πιθανότατα του έδωσε τη δυνατότητα να φτιάξει εργαλεία από οστά, που ήταν η επόμενη τεχνολογία και τον βοήθησε να πάει ακόμα παραπέρα. Έτσι και η ρομποτική, είναι ένα κομμάτι της αλυσίδας, αλληλουχίας της εναλλαγής μεταξύ νέας επιστήμης η οποία τροφοδοτεί νέα τεχνολογικά αντικείμενα, τα οποία βοηθούν τον άνθρωπο να παράγει νέα γνώση.
Οπότε η ρομποτική είναι σημαντικός κλάδος που επηρεάζει σημαντικά το πώς θα εξελιχθεί η επιστήμη;
Θα έλεγα πως ναι, γιατί μας φέρνει μπροστά σε ερωτήματα τα οποία δεν μπορούν να θεωρηθούν κατά βάση επιστημονικά, αλλά κοινωνιολογικά. Η εξέλιξη της ρομποτικής αναπόφευκτα σε κάποιο χρονικό θα μας «φέρει» αυτόματα ρομπότ που θα κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Ήδη αρκετές εταιρείες στην Αμερική έχουν αρχίσει την κατασκευή τους και μπορεί να τα προμηθευτεί ακόμα και ένας πολίτης. Δεν μιλάω φυσικά για μικρά ρομπότ που είναι «ημι-οικιακά», αλλά για αυτά που κοστίζουν αρκετά χρήματα. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή από την Boston Dynamics κοστίζει γύρω στις 77.000 ευρώ, πρόκειται για ένα ρεαλιστικό μοντέλο σκύλου. Είναι προηγμένα και μπορούν σε ορισμένες περιπτώσεις να γνωρίζουν τους ιδιοκτήτες τους, συναισθήματα και άλλες παρόμοιες ικανότητες, ακόμα και να κυκλοφορήσουν μόνα τους στον δρόμο. Όταν αυτό θα αρχίσει να γίνεται σε μεγάλο βαθμό θα τεθούν ερωτήματα που μπορεί να μην έχουμε αναλογιστεί ακόμη. Λένε ότι τα αυτόματα αυτοκίνητα όταν «έρθουν» θα αλλάξουν άρδην τον κόσμο του real estate όπως λέγεται, δηλαδή των μεσιτικών γραφείων γιατί οι χώροι στάθμευσης δεν θα χρειάζονται πια. Αυτό θα συμβαίνει γιατί θα μπορεί να σταθμεύσει και να φορτίσει εκτός πόλης και την άλλη μέρα να ξαναγυρίσει. Αν κάποια στιγμή η ρομποτική γίνει τελείως αυτόνομη, πώς θα ήταν να βλέπαμε ένα ρομπότ στον στρατό ή στον τομέα της υγείας; Πόσο εύκολα σαν κοινωνία θα τα δεχόμασταν χωρίς φόβο; Όλα αυτά πρέπει να απαντηθούν πριν φτάσουμε σε εκείνη την στιγμή.
Κλείνοντας, για ποιο λόγο, κατά τη γνώμη σας, ένας μαθητής θα ωφεληθεί αν παρακολουθήσει κάποια από τις δύο δραστηριότητες;
Γενικά η ρομποτική και το STEM είναι δραστηριότητες μέσα από τις οποίες ένας μαθητής μπορεί να εφαρμόσει την γνώση ολιστικά και όχι μεμονωμένα, γιατί παρατηρώντας γύρω μας δεν θα δούμε ούτε ένα αντικείμενο που θα σχετίζεται μονάχα με ένα επιστημονικό πεδίο. Μπορεί αυτό να είναι το μοντέλο που έχει ακολουθηθεί στα σχολεία μας, ωστόσο στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζεται πουθενά. Οπότε με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές έρχονται σε αλληλεπίδραση με πραγματικά προβλήματα, για αυτό και μόνο τον λόγο κατά την άποψή μου αξίζουν σαν δραστηριότητες και είναι ένα βήμα μπροστά.
Αθηνά Καρυώτη-Χατζή (Α2)
