Από τον Ελευθέριο Στεφάνου
Η φράση έπεα πτερόεντα χρησιμοποιείται μεταφορικά για χαρακτηρισμό λόγων που δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία, αφού δεν έχουν καταγραφεί και έτσι είναι εύκολο ν΄ αμφισβητηθούν ή και να διαψευστούν ως λεχθέντα και για τη δύναμη της φήμης, την ταχύτητα διάδοσής της προς όλες τις κατευθύνσεις.
Πρόκειται για ομηρική έκφραση (Ιλιάδα Α 201) που επαναλαμβάνεται συνεχώς στα έπη του Ομήρου, η οποία βασίζεται στην αντίληψη ότι τα λόγια αφού βγουν από το στόμα μας, τα παίρνει ο αέρας. Σχετίζεται επίσης με το λατινικό «scripta manent, verba volant», δηλαδή τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν.
Άραγε, όντως, τα λόγια πετούν; Ο προφορικός λόγος είναι εφήμερος και παροδικός; Είναι αλήθεια ότι ο προφορικός λόγος έχει πρόχειρη δομή και οργάνωση κι αυτό ίσως τον κάνει λιγότερο σαφή και ακριβή. Όμως έχει τόνο, δείχνει τη διάθεση του ομιλητή, είναι πιο οικείος και απλός καθώς χρησιμοποιείται καθημερινά από όλους μας. Μην ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος πρώτα μαθαίνει να μιλά και ύστερα να γράφει ενώ σχεδόν όλοι μας μιλάμε περισσότερο απ’ όσο γράφουμε ή διαβάζουμε.
Από την άλλη ο γραπτός λόγος δεν μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα εφόσον δεν μπορεί να μεταδοθεί μ’ αυτόν η έκφραση των συνομιλητών καθώς είναι πιο επίσημος και σοβαρός. Είναι, όμως, αυτός που διασώζει το λόγο για πάντα, αποθηκεύει γνώσεις, βοηθά στην ανάπτυξη των επιστημών και επιταχύνει έτσι την εξέλιξη της ανθρώπινης κοινότητας. Γι’ αυτό, λοιπόν, και οι Λατίνοι έλεγαν ότι τα γραπτά μένουν, ενώ τα λόγια πετούν.
Νεοελληνική Γλώσσα, Α΄ Γυμνασίου
