Με αφορμή την ημέρα της εαρινής ισημερίας, η οποία τυχαίνει κάθε χρόνο να συμπίπτει στην 20η και την 21η Μαρτίου θα αναφερθώ στο πείραμα του Ερατοσθένη. Ο Ερατοσθένης ήταν ένας αρχαίος Έλληνας μαθηματικός και αστρονόμος ο οποίος γεννήθηκε στην Κυρήνη το 276 π.Χ. και πέθανε στην Αλεξάνδρεια το 194 π.Χ. Παρόλο όμως που ήταν μαθηματικός και αστρονόμος ασχολήθηκε επίσης και με την φιλοσοφία, την ποίηση, την γραμματική, την ιστορία, την γεωγραφία αλλά και αποτέλεσε διευθυντής της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Ωστόσο, έγινε ακόμη πιο γνωστός μέσα από το πείραμα που έκανε. Μέσα από το συγκεκριμένο πείραμα κατάφερε ο Ερατοσθένης να υπολογίσει την περιφέρεια της γης με γεωμετρικό τρόπο, μια μέτρηση η οποία είναι αρκετά κοντά στις σημερινές τιμές. Τα δεδομένα που χρησιμοποίησε για τη λύση αυτού του πειράματος είναι τα εξής: 1) οι ακτίνες του Ηλίου φωτίζουν τον πυθμένα ενός πηγαδιού στη Συήνη, μια πόλη της Αιγύπτου μια συγκεκριμένη μέρα και ώρα 2) την ίδια στιγμή οι ακτίνες ηλίου στην Αλεξάνδρεια ρίχνουν σκιά 3) η Αλεξάνδρεια και η Συήνη έχουν μεσημέρι την ίδια χρονική στιγμή και 4) η απόσταση των δύο πόλεων είναι 5.000 στάδια, σε αρχαία μονάδα μέτρησης.
Χρησιμοποιώντας όλα αυτά τα δεδομένα κατέληξε σε δυο υποθέσεις οι οποίες μέχρι ένα βαθμό ισχύουν μέχρι και σήμερα. Αρχικά υποστήριξε ότι η Γη είναι σφαιρική. Δεύτερον, με βάση τα αποτελέσματα του, οι ακτίνες του ηλίου που πέφτουν στην Γη είναι πρακτικά παράλληλες. Το συμπέρασμα ωστόσο στο οποίο κατέληξε είναι ότι η περίμετρος της Γης είναι 250.000 στάδια(δηλαδή γύρω στα 39.400-41.000 km), ένα νούμερο που πλησιάζει αρκετά στην πραγματική απόσταση η οποία είναι κάτι παραπάνω από 40.000 km.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι να αναφέρουμε τα υλικά τα οποία χρησιμοποίησε για την πραγματοποίηση του πειράματος αυτού. Όσο περίεργο και αν ακούγεται, τα μόνα εργαλεία που χρησιμοποίησε ήταν μόνο μια ράβδο και ύστερα τα μάτια του, την επινοητικότητα και το μυαλό του. Με λίγα λόγια, έλυσε το πρόβλημα αυτό με μια ευφυή μέθοδο, η οποία αποτελεί παράδειγμα εφαρμογής της υποθετικο-παραγωγικής μεθόδου της Ευκλείδειας Γεωμετρίας.
Τέλος, λόγω της ακρίβειας που είχε το πείραμα αυτό αλλά και τον απλό τρόπο με τον οποίο διεξάχθηκε τοποθετήθηκε από το περιοδικό Physics World στον πίνακα με τα 10 πιο όμορφα πειράματα στην Ιστορία της Φυσικής. Και αυτό είναι και το πιο αξιοθαύμαστο για το συγκεκριμένο πείραμα και γι’ αυτό το λόγο προτείνεται να πραγματοποιείται σε σχολεία γιατί εκτός από πολύ εύκολο είναι και αρκετά εντυπωσιακό.
Όλγα Μαρία Παπαθανασίου, Γ΄4
