Ένα πλινθόκτιστο χάνι στη Γραβιά, που χρησίμευε ως χάνι, για να διανυκτερεύουν οι οδοιπόροι που περνούσαν από εκεί, έμελλε να χαραχτεί για πάντα στην ιστορία ως «Το χάνι των ηρώων». Εκεί, στις 8 Μαΐου 1821, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, με 120 αγωνιστές οχυρώθηκε και κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις των στρατευμάτων του Ομέρ Βρυώνη. Στα τέλη του Απριλίου του 1821 το ηθικό των Ελλήνων είχε καμφθεί μετά ήττα και τον μαρτυρικό θάνατο του Διάκου στην Αλαμάνα. Αντιθέτως, ο τουρκαλβανός στρατηγός Ομέρ Βρυώνης και ο τούρκος στρατηγός Κιοσέ Μεχμέτ έβλεπαν να γίνεται πραγματικότητα το σχέδιό τους να περάσουν από τα Σάλωνα στο Μοριά και να καταστείλουν την επανάσταση.
Μόλις οι Έλληνες οπλαρχηγοί (ανάμεσά τους ο Ανδρούτσος, ο Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς) πληροφορήθηκαν ότι ο Ομέρ Βρυώνης επρόκειτο να περάσει από τη Γραβιά, καθώς από εκεί περνούσε ο μοναδικός δρόμος για τα Σάλωνα, συγκεντρώθηκαν στο στενό της Γραβιάς, αλλά δεν συμφωνούσαν ως προς το σημείο που θα έπρεπε να προβάλουν αντίσταση οι ελληνικές δυνάμεις. Ο Ανδρούτσος, τότε, αποφάσισε να οχυρωθεί μαζί με τους 120 συναγωνιστές του στο χάνι που βρισκόταν στη Γραβιά, ενώ ο Δυοβουνιώτης, ο Πανουργιάς και οι άλλοι οπλαρχηγοί κατέλαβαν θέσεις άμυνας στα ριζά της Γκιώνας και του Παρνασσού.
Στις 7 Μαΐου 1821, ο Ομέρ Βρυώνης με 8.000 άνδρες πεζικού και 1.000 ιππείς έφτασε στις Θερμοπύλες και κατευθύνθηκε στη Γραβιά. Ο Ανδρούτσος, κατάφερε να αποκρούσει τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των Τούρκων με επιτυχία και μεγάλες απώλειες για τους Τούρκους. Τότε ο Ομέρ Βρυώνης ζήτησε να του φέρουν κανόνια από τη Λαμία για να γκρεμίσει το χάνι και οι Έλληνες, που κατάλαβαν τις προθέσεις του, κατάφεραν να εγατελείψουν κρυφά το χάνι περνώντας, ξημερώματα της 8ης Μαΐου και με ελάχιστες απώλειες, μέσα από τις εχθρικές τουρικές γραμμές.
Η επιτυχία της μάχης στο Χάνι της Γραβιάς είχε μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς εμπόδισε την κάθοδο του Ομέρ Βρυώνη στην Πελοπόννησο και διευκόλυνε τη νίκη των Ελλήνων στο Βαλτέτσι. Το ανδραγάθημα των Ελλήνων αγωνιστών αναπτέρωσε το ηθικό των Ρουμελιωτών, τσάκισε το ηθικό του εχθρού και κατέστησε τον Ανδρούτσο πρωταγωνιστή του επαναστατικού αγώνα στην Ανατολική Στερεά. Για τη μάχη στη Γραβιά γράφτηκε και ελληνικό δημοτικό τραγούδι, στο οποίο αναφέρεται: «Τ’ Αντρούτσου η μάνα χαίρεται, του Διάκου καμαρώνει. Γιατί έχουν γιους αρματολούς, και γιους καπεταναίους. Ανδρούτσος φυλάει τη Γραβιά, Διάκος την Αλαμάνα …».
Μ. Φραντζεσκάκης
Πηγές
https://el.wikipedia.gr
https://onparnassos.gr
https://chanigravias.gr
