Βιβλιοκριτική: Λέον Τολστόι, Άννα Καρένινα

της Δάφνης Τζάτζη

 

Στο μυθιστόρημα εξελίσσονται παράλληλα δύο ιστορίες, της Άννας Καρένινα και του Λέβιν Κονσταντίν. Η Άννα, αριστοκράτισσα και υπόδειγμα της υψηλής κοινωνίας της Ρωσίας, μητέρα και σύζυγος, ερωτεύεται παράφορα τον κόμη Βρόνσκι μετά από μια απρόσμενη συνάντηση. Η εξωσυζυγική της σχέση προκαλεί σκάνδαλο στον κύκλο της και την οργή του κόσμου. Επιλέγει να εγκαταλείψει την αριστοκρατική ζωή, ωστόσο, αντιμετωπίζει τραυματικές εμπειρίες και βιώνει τις επιπτώσεις των πράξεων της μέσα από την σκληρότητα του κόσμου. Ο τραγικός αυτός χαρακτήρας έρχεται σε αντίθεση με τον δεύτερο πρωταγωνιστή του βιβλίου, τον πλούσιο κτηματία και φίλο του αδερφού της Άννας. Ο Λέβιν αντιπροσωπεύει την εύπορη αγροτική ζωή, κοντά στη φύση και την οικογένεια, ο οποίος έχει υιοθετήσει το αξιακό σύστημα και τον τρόπο ζωής τον οποίο διδάσκει η  χριστιανική πίστη.

Τα γεγονότα στις δύο ιστορίες εξελίσσονται παράλληλα, αλλά στην πραγματικότητα δεν εμπλέκονται η μια στην πλοκή της άλλης , ενώ οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές δεν συναντιούνται παρά μέχρι τα τελευταία κεφάλαια. Το βιβλίο του Τολστόι καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τους βασικούς του θεματικούς άξονες  (την αγάπη, την τιμή/προδοσία και την λύτρωση) μέσα από τους αμέτρητους χαρακτήρες και κυρίως τους τέσσερις βασικούς, την Άννα, τον Λέβιν, τον Βρόνσκι και τον Καρένιν.  Ο κάθε χαρακτήρας είναι μοναδικός και πρεσβεύει μια διαφορετική οπτική των παραπάνω, συμβάλλοντας έτσι, με τις επιλογές του τη διαμόρφωση της πορείας του, η οποία αποκαλύπτεται -όπως συνηθίζεται- στο τέλος του βιβλίου. Ο Τολστόι δίνει άπλετο χρόνο στους χαρακτήρες να αναπτυχθούν ώστε να φαίνονται αληθινοί, αυθεντικοί, με σκέψεις, στόχους και συναισθήματα.

Αναμφίβολα, η Άννα Καρένινα πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας -άλλωστε έχει λατρευτεί από πολλούς και πιο σπουδαίους από εμένα. Ωστόσο, όταν υμνείται και αναφέρεται η διαχρονικότητα ενός βιβλίου είναι σημαντικό να εντοπίζονται οι λόγοι. Φυσικά, καλύπτει τους προαναφερόμενους άξονες αλλά το ίδιο ισχύει και για άλλα τόσα έργα μέχρι και σήμερα. Αυτό που έκανε ξεχωριστό το βιβλίο είναι το γεγονός ότι καλύπτει μεν αυτές τις θεματικές αλλά, ταυτόχρονα, εμπλέκει άλλα «στοιχεία-στολίδια». Για παράδειγμα, αναφέρονται στοιχεία της αγροτικής και αριστοκρατικής ζωής, της θρησκείας, κάποιες ιατρικές γνώσεις της εποχής και ακόμη και ένα ολόκληρο κεφάλαιο σχετικά με τεχνικές ζωγραφικής. Δεν είναι τυχαίο το ότι πολλά άτομα μπόρεσαν να συνδεθούν με ένα τουλάχιστον μέρος του βιβλίου

Από την άλλη, η «Άννα Καρένινα» είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Το έργο εμπίπτει απευθείας στην κατηγορία των δύσκολων βιβλίων τόσο λόγω του μεγέθους του όσο και της φήμης του συγγραφέα. Οι υπερβολικά εκτενείς περιγραφές και αμέτρητοι συμβολισμοί, η δυσκολία διαχωρισμού των χαρακτήρων – ο σύζυγος και ο αγαπημένος της Άννας έχουν το ίδιο όνομα – αλλά και ο «βαρύς» τόνος του βιβλίου ο οποίος είναι αντίθετος με τα μοντέρνα λογοτεχνικά πρότυπα σίγουρα δυσκολεύουν την ανάγνωση. Πρόκειται για μια ιστορία που ξεκινάς γνωρίζοντας πως θα χαθείς, αλλά με αυτή είναι και η γοητεία της!

Αυτό που, προσωπικά, αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη ήταν το γεγονός ότι ο κύριος χαρακτήρας δεν είναι καν η Άννα όπως υπονοεί ο τίτλος αλλά ο Λέβιν ! Ο Λέβιν Κωνσταντιν, η «αδυναμία» του συγγραφέα, και ίσως πιο σωστά, το alter ego του Τολστόι την ιστορία. Ο χαρακτήρας, αν σκεφτεί κανείς το πλαίσιο του μυθιστορήματος, την αριστοκρατική Ρωσία και τα κοσμικά σκάνδαλα, δεν έχει καμία θέση ως πρωταγωνιστής και, όμως, η ιστορία του καταφέρνει να εξελίσσεται αυτόνομη δίπλα στης Άννας χωρίς αυτό να προκαλείται κάποιο πρόβλημα.

Για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, όμως, η «αδυναμία» αυτή δεν σημαίνει και τόσα για την ιστορία. Η Άννα Καρένινα είναι μια από τις πιο πρωτοποριακές προσωπικότητες βιβλίου κλασικής λογοτεχνίας και δημοφιλής μέχρι και σήμερα. Ο Τολστόι αντιμετωπίζει την Άννα με την ίδια προσοχή και βαρύτητα που δείχνει στους ανδρικούς χαρακτήρες. Ως προσωπικότητα η ηρωίδα αντιπροσωπεύει αρκετά στερεότυπα γυναικών κλασικών βιβλίων όμως αυτό δεν την καθιστά βαρετή, ούτε λιγότερο σημαντική. Αντίθετα ο χαρακτήρας της Άννας Καρένινα έχει στοιχεία τραγικότητας, τα οποία μέχρι σήμερα της χαρίζουν τον τίτλο του χαρακτήρα-ορόσημου και αναγνωρίσιμο σημείο αναφοράς, καθώς έχει μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες.

Στα ελληνικά κυκλοφορεί σε πολλές εκδόσεις. Το δικό μας βιβλίο, από όπου και το εξώφυλλο:

Λέον Τολστόι, 2016, Άννα Καρένινα, μτφρ. Κοραλία Μακρή, Αθήνα: Γκοβόστης.

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης