του Ανδρέα Θωμαϊδη
Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να υπογραμμιστεί η αξία του ύπνου, όσον αφορά την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητα στην καθημερινότητά μας. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι σήμερα, ιδίως μαθητές και γενικά νέοι, δεν γνωρίζουν γιατί ο ύπνος είναι σημαντικός και συχνά τον παραμελούν ως κάτι προαιρετικό. Έτσι, θα εξηγήσω το τί γίνεται κατά την διάρκεια του ύπνου, και το γιατί είναι σημαντικό να κοιμόμαστε 8 ώρες την ημέρα.
Αρχικά, κατά την διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος περνάει από τέσσερα στάδια, ή λειτουργίες, εκ των οποίων τα τρία επαναλαμβάνονται σε έναν κύκλο. Για να γίνει κατανοητή η λειτουργία των σταδίων του ύπνου, θα κάνω μια αναλογία σχετικά με το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και σε τί τον βοηθάει ο ύπνος. Κατά την διάρκεια της μέρας συλλέγουμε πληροφορίες σε ένα κομμάτι του εγκεφάλου μας, τον ιππόκαμπο. Ας παρουσιάσουμε τον ιππόκαμπο ως το προσωπικό μας τετράδιο. Το τετράδιο μας δυστυχώς, δεν έχει απεριόριστη χωρητικότητα, επομένως μέσα στην μέρα οι πληροφορίες που συλλέγουμε είναι περιορισμένες ως ένα σημείο. Αυτό ισχύει διότι το τετράδιο μας είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να είναι ένας χώρος όπου αποθηκεύουμε πληροφορίες, προσωρινά.
Το πρώτο στάδιο – παρότι δεν ανήκει στον κύκλο, δηλαδή δεν επαναλαμβάνεται – ονομάζεται Ν1 και είναι της κατηγορίας ελαφρύ ύπνου και NREM (non-rapid-eye-movement). Κατά το Ν1, οι εγκεφαλικές δραστηριότητες του εγκεφάλου αρχίζουν να μειώνονται και το σώμα μας ηρεμεί. Αυτό το στάδιο δεν κρατάει πάνω από 10 λεπτά. Το δεύτερο στάδιο, επίσης της κατηγορίας ελαφρύ ύπνου και NREM, λέγεται Ν2. Το τρίτο που ακολουθεί λέγεται Ν3, και, παρά που ανήκει στην κατηγορία NREM, αυτό ανήκει στην κατηγορία του βαθύ ύπνου. Τελικό στάδιο, και από το σημαντικότερο, είναι το REM (rapid-eye-movement).
Για να απαντηθεί λοιπόν το ζήτημα της χρησιμότητας του ύπνου στην καθημερινότητά μας, θα εξηγήσω με απλά λόγια τις λειτουργίες των σταδίων. Σκεφτείτε το Ν2 σαν έναν επιστάτη. Δουλειά του είναι να “καθαρίζει” τις πληροφορίες στο τετράδιο μας, αφού όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, αυτό είναι περιορισμένης χωρητικότητας. Αυτή η δουλειά, όμως, δεν αρχίζει από τον πρώτο κύκλο, αλλά αργότερα. Το Ν3 ή ο «βαθύς ύπνος» ουσιαστικά αποθηκεύει τις πληροφορίες που σημειώσαμε στο τετράδιό μας, σε μέρη τα οποία είναι μόνιμα. Συγκεκριμένα, μεταφέρει της μνήμες μας από τον ιππόκαμπο, στον νεοφλοιό. Το REM, και το σημαντικότερο στάδιο, συνδέει νέες και παλιές πληροφορίες μεταξύ τους. Έτσι, αφού κατά την διάρκεια του Ν3 οι νέες πληροφορίες απλά μετακομίσθηκαν σε άλλα μέρη, δουλειά του REM είναι να ξανακάνει μια παρόμοια δουλειά, μόνο που τώρα, αυτές οι πληροφορίες θα ανήκουν σε ένα μέρος με άλλες παρόμοιες που συλλέξαμε στο παρελθόν. Γι΄ αυτό συχνά μερικοί άνθρωποι σκαρφίζονται διάφορες ιδέες στα όνειρά τους, διότι αυτή η λειτουργία στον ύπνο μας, μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα τις πληροφορίες στον εγκέφαλό μας και να της κάνει πιο εύκολα προσβάσιμες, συνδέοντας κάθε μέρα κάτι καινούργιο. Αποτέλεσμα του REM, επίσης, είναι και τα όνειρα. Μόλις σκεφτείτε το τί είδατε στον ύπνο σας, θα καταλάβετε ότι το περιεχόμενό του ήταν ένας συνδυασμός παλιών και νέων πληροφοριών, που απλά «συνδέθηκαν» μεταξύ τους.
Πέρα από την σημαντικότητα λοιπόν, της σωστής ταξινόμησης των πληροφοριών στον εγκέφαλό μας, πρέπει να συνοψίσουμε και την σωστή «εκκαθάριση» του τετραδίου μας από τις σημειώσεις που κρατήσαμε μέσα στην μέρα. Αυτό γίνεται μόνο όταν κοιμάται κάποιος αρκετές ώρες, δίνοντας στον επιστάτη αρκετές ώρες και κύκλους για να δουλέψει. Όμως, άμα δεν του δοθεί αυτή η ευκαιρία και το τετράδιό μας μείνει με χθεσινές πληροφορίες, τότε την μέρα μετά τον ελλιπή ύπνο, θα παρατηρήσει κάποιος ότι είναι «αργόστροφος», όπως περιγράφουν μερικοί την κατάστασή τους μετά από λίγες ώρες ύπνου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αφού το τετράδιο είναι ακόμα εν μέρη γεμάτο με σημειώσεις, τότε η χωρητικότητα του μέσα στην μέρα είναι ακόμα πιο μειωμένη, περιορίζοντας την αποδοτικότητα κάποιου κατά την διάρκεια της μέρας.
Ο ύπνος, λοιπόν, είναι πάρα πολύ σημαντικός, όχι μόνο για τους γνωστούς λόγους που υποθέτουν όλοι (υγεία, ανάπτυξη κλπ.) αλλά και επειδή συμβάλλει στην καθημερινότητά μας. Ως μαθητής της Γ” Λυκείου, έχει τύχει και σε εμένα να θυσιάσω πολλές ώρες από τον ύπνο μου για να προλάβω να διαβάσω έτσι ώστε να μην μείνω πίσω στο πρόγραμμά μου. Κάθε φορά όμως, μου κόστιζε μόνο αρνητικά, διότι οι ώρες αυτές, απλώς σπαταλήθηκαν, αφού το “τετράδιο» μου ήταν γεμάτο ώρες πριν τελειώσω το διάβασμα, άρα αυτά που προσπαθούσα να καταλάβω εκείνη την ώρα, στην πραγματικότητα δεν πήγαιναν πουθενά.
Θέλω λοιπόν, σαν συμμαθητής σας, να προτείνω να ξανασκεφτείτε την επόμενη φορά που για οποιονδήποτε λόγο, θα θέλετε (ή όχι), να θυσιάσετε ώρες ύπνου για κάτι άλλο, ακόμα και αν αυτό το άλλο είναι το διάβασμα. Ίσως ακούγεται υπερβολικό, αλλά από προσωπική εμπειρία έχω να πω ότι δεν είναι. Παρόλο που και εγώ, όταν πρωτοέμαθα και άκουγα τα παραπάνω, είχα μια αρνητική στάση προς την ιδέα της σημαντικότητας του ύπνου.
Όμως, όταν εφάρμοσα για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα τον οκτάωρο ύπνο, άλλαξαν προς το καλύτερο η ψυχολογία, η αποδοτικότητα και η παραγωγικότητα μου μέσα στην μέρα. Επιπλέον, το πρόγραμμά μου έγινε καλύτερο. Σταμάτησα να σπαταλάω τον χρόνο μου στα κοινωνικά δίκτυα και άλλες μορφές διασκέδασης, όπως τα βιντεοπαιχνίδια, οι οποίες είναι γνωστό ότι μαστίζουν την κοινωνία μας τα τελευταία χρόνια, πόσο μάλλον τους νέους. Έτσι, μόνο από ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, κατάφερα να βελτιώσω κάθε κομμάτι της καθημερινής μου ρουτίνας, από το πρωί μέχρι το βράδυ.
Είναι σημαντικό λοιπόν, να αναθεωρήσουμε την στάση μας απέναντι στο συγκεκριμένο θέμα και να αρχίσουμε από εδώ και πέρα να κοιμόμαστε καθημερινά, 8 ώρες, διότι μόνο θετικά θα μας προσφέρει.
Photo credits: https://pixabay.com/photos/books-book-reading-literature-bed-114467/
