Συνέντευξη του Καθηγητή Φυσιολογίας Αριστείδη Κριτή στα μέλη του ΑΛΜΑτος: Κωνσταντίνο Καϊμακάμη, Ιωάννα Παπαβασιλείου & Λαμπρινή Σαλπιγγίδου.
Καλημέρα κ. Κριτή, ευχαριστούμε για αυτήν τη συνάντηση.
Α.Κ. Καλημέρα, είμαι στη διάθεσή σας:
Κ.Κ. Αρχικά, θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποιες πληροφορίες για το αντικείμενο των σπουδών σας και την επαγγελματική σας σταδιοδρομία;
Το αντικείμενο που σπούδασα στο Πανεπιστήμιο ήταν η Βιοχημεία, κάτι που δεν έχει άμεση επαφή με τους ασθενείς. Στο διδακτορικό μου ασχολήθηκα με τη Μοριακή Βιολογία γιατί ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο για εμένα. Από εκεί και ύστερα πέρασα σε βιοτεχνολογίες, τεχνολογίες δηλαδή που είναι κοντά στη κλίνη του ασθενούς και παράγουν υψηλής ειδίκευσης προϊόντα τα οποία βοηθούν τον ασθενή. Είμαι και ύστερος ιατρός, αλλά την Ιατρική την τελείωσα για να έχω μια κοινή γλώσσα με τους θεράποντες και τους ανθρώπους που παρέχουν υπηρεσίες υγείας. Οπότε, όπως αντιλαμβάνεστε, η θέση μου είναι κατά κάποιον τρόπο ιδιαίτερη, γιατί είμαι ένας διαμεσολαβητής μεταξύ των καθαρών επιστημών και της παροχής υπηρεσιών υγείας.
Κάτω από αυτό το πρίσμα είχα την ικανότητα να αντιληφθώ την σημασία των βλαστικών κυττάρων ως θεραπευτική λύση και να αναπτύξω τον κλάδο της ιστοτεχνολογίας, δηλαδή του tissue engineering. Άρα λοιπόν ο χώρος στον οποίο βρίσκομαι είναι ένας χώρος ο οποίος είναι πολυεπιστημονικός, όπου συναντιέται η μοριακή βιολογία και η αναπτυξιακή βιολογία, η ιστολογία, η φυσιολογία, η παθοφυσιολογία. Στο μηχανολογικό κομμάτι, συνεργάζονται μηχανολόγοι μηχανικοί και χημικοί μηχανικοί για να εξελίξουν καινούργια υλικά, πολυμερή τα οποία χρησιμοποιούνται για τρισδιάστατες εκτυπώσει. Έτσι πλησιάζουμε πολύ γρήγορα στην αντικατάσταση ενός πάσχοντος ιστοτεμαχίου με ένα τεχνητό αντίγραφο και την αναπλήρωση ενός ελλείματος, ενός τραυματισμένου χόνδρου ή ενός τμήματος οστού ας πούμε.
Κ.Κ. Κατά την αντικατάσταση ιστών, υπάρχουν επιπλοκές ή κίνδυνοι οι οποίοι μπορεί να προκύψουν; Είναι πιθανή η εξάλειψη αυτών των κινδύνων με την εξέλιξη της ιατρικής ή είναι κάποιοι δεδομένοι κίνδυνοι οι οποίοι αφορούν τη δυσλειτουργία του ιστού που θα προστεθεί;
Α.Κ. Πρέπει να εξετάσουμε, καταρχάς, τι είναι ο ιστός; Ο ιστός είναι η θεμελιώδης μονάδα ενός οργάνου. Το ήπαρ έχει τον ηπατικό ιστό, το κόκκαλο έχει τον οστίτη ιστό. Αυτό που καλείται κανείς να αποκαταστήσει είναι ελλείματα ή τρίμματα μετά από τραυματικές κακώσεις ή μετά από χειρουργικές εξαιρέσεις. Οι κύριοι κίνδυνοι βρίσκονται σε χειρουργικό επίπεδο. Όπως και σε κάθε χειρουργείο υπάρχουν κίνδυνοι, έτσι και στην προκειμένη περίσταση.
Οι κίνδυνοι αυτοί αφορούν καθαρά την μεταφορά του μοσχεύματος. Σε μια συμβατική μεταμόσχευση υπάρχει ο κίνδυνος της φιλοξενίας ή της απόρριψης του μοσχεύματος. Εδώ, τέτοιους κινδύνους δεν έχουμε, γιατί τα κύτταρα που χρησιμοποιούμε είναι από τον ίδιο τον άνθρωπο, που τα αναγνωρίζει ως δικά του και δεν στρέφεται εναντίων τους. Ξέρουμε ότι όταν κοπούμε, από μόνοι μας κάπου μπορούμε να επιδιορθώνουμε τον εαυτό μας, ως ένα σημείο τουλάχιστον. Αυτό το σημείο προσπαθούμε να το σπρώξουμε πιο μακριά, με τεχνητές μεθόδους, μεγαλώνοντας τα κομμάτια αυτά του ιστού στο εργαστήριο και μετά τοποθετώντας τα σε μεγαλύτερα ελλείμματα, που δεν μπορεί ο οργανισμός να καλύψει.
Ι.Π. Πώς πιστεύετε ότι θα πρέπει να προετοιμαστούν οι μελλοντικοί γιατροί για τις νέες τεχνολογίες ή τις αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η επιστημονική πρόοδος;
Α.Κ. Οι γιατροί αυτό που έχουν να κάνουν είναι να κατανοήσουν τις προσπάθειες που καταβάλει όλη η επιστημονική κοινότητα, και εμείς ως άνθρωποι πρέπει να κατανοήσουμε ότι μελετώντας τον άνθρωπο καταλήγουμε πάντοτε στην Ιατρική. Εφόσον, λοιπόν, από την εκάστοτε οπτική γωνία, είτε είσαι μηχανικός, είτε είσαι χημικός, είτε είσαι βιολόγος ξέρεις τον άνθρωπο και η επιστήμη που παράγεις θα έχει τελικό λήπτη τον ίδιο. Αυτό που ο γιατρός πρέπει να κατανοήσει είναι, ουσιαστικά, η πορεία με την οποία έχουν φτάσει στα χέρια του τα θεραπευτικά εργαλεία που χρησιμοποιεί. Αν αυτό γίνει κατανοητό από τον γιατρό, τότε η χρήση αυτών των εργαλείων θα είναι απρόσκοπτη και εύκολη. Αυτό το έργο επιτελώ και εγώ αυτή τη στιγμή στην Ιατρική Σχολή, ενημερώνω τους φοιτητές τι υπάρχει και τι όχι.
Κ.Κ. Σε ποιους κλάδους της Ιατρικής συναντάμε πιο πολύ αυτές τις νέες τεχνολογίες, ποιοι αναπτύσσονται ταχύτερα;
Α.Κ. Μία ειδικότητα που έχει γνωρίσει μεγάλη πρόοδο είναι η αιματολογία. Οι αιματολόγοι βρίσκονται πιο κοντά στις μελέτες μας, αφού ασχολούνται με το αίμα, που είναι ένας υγρός ιστός που αποτελείται από συγκεκριμένα κύτταρα μέσα στο πλάσμα. Ξέρουμε πολύ καλά αυτά τα κύτταρα, ενώ πολλοί άλλοι γιατροί ασχολούνται περισσότερο με όργανα. Γι’ αυτό οι αιματολόγοι είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι για να ενσωματώσουν τέτοιου είδους κυτταρικές θεραπείες. Οι ορθοπεδικοί εδώ και καιρό έχουν κατανοήσει την ιστότεχνολογία και οι καρδιολόγοι θέλουν να βοηθήσουν την ανάπλαση καρδιάς μετά από εμφράγματα. Γι’ αυτόν τον λόγο έχω δημιουργήσει μέσα στην Ιατρική Σχολή μία δομή που μπορεί να φιλοξενεί τέτοιου είδους πρωτόκολλα να μεγαλώνουν τέτοιου είδους κύτταρα.
ΚΚ: Καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα, πώς συμβάλλει η Τεχνητή Νοημοσύνη στην έρευνα;
Α.Κ. Πρώτα απ” όλα υπάρχει αυτήν τη στιγμή ένας περιορισμός: η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ενημερωμένη για τις τελευταίες εξελίξεις. Είναι τρία χρόνια πίσω, εξαιτίας της έλλειψης σύνδεσης στο διαδίκτυο. Αυτό έχει τα μειονεκτήματά του. Υπάρχουν, φυσικά και πολλά προβλήματα στα οποία δεν θα αναφερθώ γιατί αγγίζουν μία περισσότερο φιλοσοφική συζήτηση. Για μένα, το σημαντικότερο σε αυτή τη φάση που βρίσκεται, αυτό που εγώ θεωρώ αναγκαίο, είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη να βοηθήσει τους ερευνητές να οργανώσουν και να επεξεργαστούν τα δεδομένα που έχουν παραχθεί από την έρευνά τους. Ακόμη, αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνει σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες. Και οι κανόνες αυτοί έχουν θεσπιστεί γιατί, παρότι η έρευνα γίνεται με βάση το όραμα του καθενός και τι εργαλεία διαθέτει το εργαστήριό του, τα αποτελέσματα πρέπει να εκφράζονται σε μία σταθερή κλίμακα. Τα κύτταρα τα οποία χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα, μπορεί να είναι κύτταρα τύπου τάδε, τα οποία δεν χρησιμοποιούνται πουθενά αλλού. Οπότε όταν θέλουμε να παράγουμε ένα καθορισμένο προϊόν, πρέπει να χρησιμοποιούμε τα ίδια εργαλεία, τα ίδια πρωτόκολλα, τα ίδια κύτταρα και να έχουμε ένα σύστημα αξιολόγησης με τις ίδιες παραμέτρους για να μπορούμε να έχουμε ένα τυποποιημένο προϊόν το οποίο παράγεται και είναι κατάλληλο για τον άνθρωπο. Εδώ η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ.
Σε έναν άλλο τομέα, που μπορεί να βοηθήσει είναι, να συγκρίνει τα αποτελέσματα διαφόρων μελετών και να τα συγκρίνει και μεταξύ τους, δηλαδή να τα εξετάσει σε ένα ευρύτερο επίπεδο. Αυτό θα αποκαλύψει επιπλέον στοιχεία που δεν ήταν διαθέσιμα μέχρι τώρα. Έχουμε μια κάθετη προοπτική, δηλαδή από το εργαστήριο, στο πειραματόζωο και στον άνθρωπο. Αλλά στον άνθρωπο κάτω από ποιες συνθήκες; Στον άνθρωπο σε τι ηλικιακά επίπεδα; Στον άνθρωπο από ποιο υπόβαθρο, ιατρικό, ηλικιακό, κοινωνικό; Αυτή είναι η δουλειά του ερευνητή. Δεν έχω ιδιαίτερη εικόνα για την Τεχνητή Νοημοσύνη σε πρωταγωνιστικό ρόλο στην έρευνα. Είναι ακόμα για εμένα κάτι από το μέλλον. Όπως και για εσάς, φαντάζομαι.
ΣΛ- Τελειώνοντας τη συνέντευξη, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε για τα δικά σας μελλοντικά σχέδια. Έχετε ίσως ιδέες για καινούριες έρευνες ή η διδασκαλία σας ικανοποιεί;
Α.Κ. Αυτήν τη στιγμή, δεν είμαι σε φάση έρευνας, αλλά μεταφραστικής εργασίας. Έχω δημιουργήσει μια δομή στο Κέντρο Αναγεννητικής Ιατρικής μέσα στο Εργαστήριο Φυσιολογίας, συμμορφούμενος με τους κανονισμούς για να δέχομαι τυποποιημένο ιστό. Αυτό εξασφαλίζει την προστασία των ασθενών και την ακρίβεια στην επεξεργασία των δεδομένων. Στην πραγματικότητα, προσπαθώ να ενσωματώσω μια ερευνητική δομή μεταφέροντας τεχνολογία στην ιατρική πρακτική, τηρώντας τους κανονισμούς για λειτουργία σε πλαίσιο ρύθμισης. Αυτή η προσπάθεια στοχεύει στη διευκόλυνση της έρευνας και της θεραπείας των ασθενών. Η προσέγγισή μας συνάδει με τις διατάξεις για την ανάπτυξη προηγμένων ιατρικών προϊόντων. Στην ουσία, διευκολύνουμε τη μετάβαση αυτών των θεραπειών από το εργαστήριο στον ασθενή, τηρώντας αυστηρές προδιαγραφές ποιότητας. Αυτό επιδιώκει να αυξήσει την εμπιστοσύνη στην ανταλλαγή και την χρήση των θεραπειών.
Όλοι- Ευχαριστούμε πάλι και πάλι. Να είστε καλά. Γεια σας.
Α.Κ.- Συγχαρητήρια, για το ενδιαφέρον σας και να προχωράτε πάντοτε με ερωτηματικά. Μην σταματήσετε ποτέ.
