του Νίκου Τριανταφύλλου
Τα συναισθήματα και οι σκέψεις αποτελούν απαραίτητο και αλληλένδετο με την ίδια την ύπαρξη κομμάτι της ζωής του κάθε ανθρώπου και όχι μόνο, καθώς και ζώα μπορούν να νιώσουν ορισμένα αισθήματα και να σκεφτούν. Ωστόσο, όσο ευρεία κι αν είναι η επίδρασή τους, ακόμη και εκτός του ανθρώπινου ψυχισμού, δεν είναι εύκολο να καθορίσουμε με ποιον ακριβώς τρόπο επηρεάζουν τις πράξεις μας, όπως επίσης και τον δρόμο που ακολουθούν.
Υπήρχε πάντα το ερώτημα «Τα συναισθήματα επηρεάζουν τις σκέψεις ή το αντίστροφο;» ή, ισοδύναμα και μεταφορικά, «Τα συναισθήματα περνούν απ’ το μυαλό και οι σκέψεις περνούν απ’ την καρδιά;». Για να απαντηθεί αυτό το δύσκολο ερώτημα, πρέπει να διασαφηνιστεί εάν οι σκέψεις δημιουργούνται πριν από τα συναισθήματα ή το αντίστροφο.
Εντούτοις, αυτό ίσως είναι αδύνατο, καθώς ο ανθρώπινος νους δρα ως σύνολο για να λάβει αποφάσεις, ανάλογα με τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχεται, με τον τρόπο που τα επεξεργάζεται και με τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την εν λόγω ανάλυση. Η κύρια περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τα συναισθήματα είναι το μεταιχμιακό σύστημα, ενώ οι συνειδητές σκέψεις λαμβάνουν χώρα σε ορισμένες -συνειρμικές, όπως ονομάζονται- περιοχές του φλοιού των ημισφαιρίων. Και μόνο από την διαφορετική τοποθεσία τους είναι φανερό ότι λειτουργούν ταυτόχρονα και παράλληλα επηρεαζόμενα το ένα από το άλλο.
Αυτό το συμπέρασμα μπορεί να προκύψει και από την ανάλυση της συμπεριφοράς του ανθρώπου, όταν βρίσκεται υπό την επίδραση συγκεκριμένων συναισθημάτων ή αντίστοιχα όταν σκέφτεται ορισμένα πράγματα. Όταν π.χ. νιώθουμε θυμό, τότε οι σκέψεις μας κατακλύζονται από βία, από απέχθεια προς το πρόσωπο ή ζήτημα από το οποίο πηγάζει και γενικότερα από αυθόρμητες και ασύνετες ιδέες για το πώς μπορεί να διευθετεί το πρόβλημα. Όταν ηρεμήσουμε, βλέπουμε τα πράγματα πιο καθαρά και συνεπώς σκεφτόμαστε και πιο συνετά και ορθολογικά. Ένα ακόμη παράδειγμα είναι ότι όταν σκεφτόμαστε κάτι ευχάριστο, τότε νιώθουμε χαρά και γαλήνη. Από αυτά τα δύο παραδείγματα γίνεται εμφανές ότι τα συναισθήματα προκαλούν τις σκέψεις, αλλά και το αντίστροφο.
Το γεγονός αυτό προκύπτει κι αν εξετάσουμε την πηγή των προαναφερθέντων αισθημάτων και σκέψεων. Ο θυμός προκλήθηκε γιατί συνέβη κάτι που συνειδητά μας ενόχλησε και προξένησε αυτήν την αντίδραση, άρα προέκυψε μέσω της ακούσιας αντίδρασης του μεταιχμιακού συστήματος, η οποία ωστόσο δημιουργήθηκε από συνειδητές σκέψεις. Στο δεύτερο παράδειγμα, οι σκέψεις είναι ευχάριστες, γιατί έχουν συνδεθεί με κάποιο ερέθισμα που προκαλεί ευημερία. Ουσιαστικά οι σκέψεις είναι η εκούσια αντίδρασή μας σε μια κατάσταση, ενώ τα συναισθήματα η ακούσια.
Συμπερασματικά, τα συναισθήματα και οι σκέψεις όχι απλώς περνούν και από το μυαλό και από την καρδιά, αλλά επηρεάζουν εξίσου και τα δύο. Για άλλη μία φορά διαφαίνεται η καθολικότητα της ανθρώπινης ψυχής.
