του Φοίβου Φωτιάδη
Από τη ζωγραφική και τη μουσική, μέχρι την ποίηση και τον κινηματογράφο, η τέχνη ανέκαθεν λαμβάνει ποικίλες μορφές, με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Στη σημερινή εποχή μάλιστα, πολλές πρακτικές που παραδοσιακά δε θεωρούνταν τέχνη, έχουν λάβει αυτόν τον χαρακτηρισμό. Η κηπουρική, η ζωγραφική με άμμο ακόμα και η μαγειρική από κάποιους αποκαλούνται νέες μορφές τέχνης. Και εδώ ξεπροβάλλει ένα αμφιλεγόμενο θέμα στην καλλιτεχνική κοινότητα: Είναι το γκράφιτι τέχνη;
Εξ’ ορισμού, το γκράφιτι ορίζεται ως η αναγραφή κειμένου ή η ζωγραφική σε επιφάνειες δημοσίων χώρων, όπως τους τοίχους. Θεωρητικά, ήδη από την εποχή του λίθου υπήρχε το γκράφιτι με τη μορφή τοιχογραφιών, η μοντέρνα όμως εκδοχή του εμφανίστηκε κατά την δεκαετία του 60’ με τον TAKI 183 στη Νέα Υόρκη, όταν η κουλτούρα του χιπ-χοπ άρχισε να ασκεί επιρροή στους νέους. Τότε οι κοινωνικές ομάδες που δεν τύγχαναν ισχυρής εκπροσώπησης, όπως οι έγχρωμοι και οι φτωχοί, άρχισαν να γράφουν τα ονόματά τους και να διαδίδουν συνθήματα, κυρίως με θέματα ελευθερίας και ηθικής, χρησιμοποιώντας μπογιές και χρώματα σε σπρέι. Με την εμφάνισή της όμως, η τέχνη αυτή, δημιούργησε μια διαμάχη μεταξύ αυτών που πίστευαν πως το γκράφιτι είναι βανδαλισμός, και αυτών που το ενέτασσαν στις τέχνες.
Η αλήθεια είναι, πως και οι δυο μεριές θέτουν ορθά επιχειρήματα. Είναι ευρέως γνωστό πως το μεγαλύτερο μέρος των γκράφιτι καταπατούν δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες και ταυτόχρονα εμπεριέχουν φανατικά συνθήματα, βωμολοχίες, και πολιτικά ακραίες προτάσεις. Από την άλλη, σε περιόδους πολιτικών και οικονομικών κρίσεων, τα γκράφιτι εξελιχθήκαν στην πιο ελεύθερη και αυθόρμητη μορφή μοντέρνας τέχνης. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, πρωτοεμφανίστηκαν κατά την περίοδο της δικτατορίας, όταν ο πολίτης δεν είχε δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης και λόγου. Πολλοί διακινδυνεύσαν τη ζωή τους, μεταφέροντας δημοκρατικά συνθήματα και ζωγραφιές ελπίδας στους τοίχους.
Σήμερα, μια διάσημη προσωπικότητα στον κόσμο του γκράφιτι που ξεχωρίζει για τα έργα του, την αισθητική του, και τις πολιτικές του απόψεις, είναι ο Μπάνκσι. Ορμώμενος από το Μπρίστολ του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πιθανότατα από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες γκράφιτι. Με την τέχνη του, απασχολεί και προβληματίζει όλον τον κόσμο. Ο αντιπολεμικός, αντικαπιταλιστικός και σατιρικός χαρακτήρας των έργων του έχει επηρεάσει με χρώματα και στένσιλς αντί για λέξεις ολόκληρο το καλλιτεχνικό υπόβαθρο. Έργα του, όπως το «Flying Copper» και «Girl with Ballon» δεν αποτέλεσαν ποτέ αντικείμενο συζήτησης για το αν είναι έργα τέχνης η όχι, καθιστώντας, μάλιστα, τον Μπάνκσι ως υπόδειγμα εναλλακτικού καλλιτέχνη.
Εν τέλει, αν και κάποια γκράφιτι βανδαλίζουν την δημόσια περιουσία, μεταφέροντας ταυτόχρονα ακραία και φανατικά μηνύματα, είναι αναμφισβήτητο ότι υπάρχουν και γκράφιτι που τολμούν να αγγίξουν ευαίσθητες θεματικές με τόση απήχηση που δύσκολα μια άλλη τέχνη θα μπορούσε να το πετύχει.
