Για να παγιωθεί στη νοοτροπία της κοινωνίας η άμεση καταγγελία των βιασμών θα πρέπει καταρχάς να αλλάξει η ίδια, όπως και η αντιμετώπιση του κόσμου απέναντι στα θύματα βιασμών
Η υπόθεση δολοφονίας της φοιτήτριας Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο έφερε στο προσκήνιο το έγκλημα του βιασμού στην Ελλάδα που παραμένει ένα μη ιχνηλατημένο κομμάτι αφού μια σειρά από εμπόδια και παραλείψεις εμποδίζουν τα θύματα να βρουν τη δικαίωση. Παράλληλα, η ντροπή και ο φόβος αποτελούν από τους βασικότερους παράγοντες που κάνουν τις περισσότερες γυναίκες να κρατούν το στόμα τους κλειστό και να βιώνουν και πάλι σε κάποια φάση της ζωής τους τον ίδιο εφιάλτη.
Μόλις 1 στα 22 περιστατικά καταγγέλλεται στις Αρχές, με αποτέλεσμα οι δράστες να μένουν ατιμώρητοι. Η ντροπή και ο φόβος κάνουν τις περισσότερες γυναίκες να κρατούν το στόμα τους κλειστό. Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, στην ΕΕ 1 στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών έχει βιαστεί, ενώ 1 στις 10 έχει υποστεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία
Συχνά υποθέσεις βιασμών γίνονται γνωστοί στη δημοσιότητα στην πραγματικότητα, ωστόσο δεν αποτελούν παρά ελάχιστο κλάσμα σε σχέση με όσες διαπράττονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Όσο απίστευτο και να φαντάζει, υπολογίζεται μόνο ένας στους 22 βιασμούς καταγγέλλεται στη χώρα μας, με αποτέλεσμα οι δράστες να αφήνονται ατιμώρητοι και να συνεχίζουν την αποτρόπαιη δράση τους.
Οι πραγματικές διαστάσεις του εγκλήματος παραμένουν στο σκοτάδι, καθώς στη χώρα μας εκτιμάται ότι κάθε χρόνο σημειώνονται 4.500 βιασμοί. Παρ’ όλα αυτά, μόνο 200 καταγγέλλονται στις Αρχές, γι’ αυτό και στην Ελλάδα έχουμε έναν από τους χαμηλότερους δείκτες καταγεγραμμένων βιασμών στην Ευρώπη. Στη Σουηδία, χώρα με αντίστοιχο πληθυσμό, δηλώνονται περίπου 5.500 βιασμοί ετησίως. Δυστυχώς, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, οι περιπτώσεις καταγγελλόμενων περιστατικών σεξουαλικής βίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση αυξήθηκαν το 2016 κατά 8% σε σχέση με το 2015, ενώ από τις αρχές του 2013 έως το 2016 η άνοδος έφτασε το 26%. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, στην ΕΕ μία στις 20 γυναίκες άνω των 15 ετών έχει βιαστεί, ενώ μία στις 10 έχει υποστεί κάποιας μορφής σεξουαλική βία.
Oι βιασμοί δύσκολα καταγγέλλονται, γιατί, ανάμεσα σε άλλα, δύσκολα τα θύματα βρίσκουν δικαίωση. Απ’ όσους συμβαίνουν, στην πραγματικότητα μόνο ένα 10% καταλήγει στο ακροατήριο. Υπάρχουν τρεις βασικοί λόγοι γι’ αυτό. Πρώτον, η στάση που κρατούν οι δικαστές, δεύτερον, η συνολική κοινωνική νοοτροπία και, τρίτον, η στοχοποίηση των γυναικών αντί των βιαστών
Ο φόβος των αποκαλύψεων στο δικαστήριο
Σημαντικό ρόλο παίζει παράλληλα και ο φόβος αρκετών γυναικών για όσα θα ακουστούν κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας, καθώς οι δικαστές θα πρέπει να υποβάλουν τα θύματα σε σκληρά ερωτήματα. Οι περισσότερες γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό φοβούνται την ταπείνωση που θα υποστούν στο δικαστήριο, γιατί πρόκειται για εξευτελιστική διαδικασία. Συχνά δικαστές και εισαγγελείς κάνουν ερωτήσεις όπως “τι γύρευες τέτοια ώρα με έναν άντρα εκεί;” κ.λπ
Ένα θετικό βήμα στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των βιασμών στην Ελλάδα ήταν η επικύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης τον Μάρτιο του 2018. Πρόκειται για την απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Σύμφωνα με αυτή, η Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων (ΓΓΙΦ) της Ελλάδας πρέπει να δημιουργήσει ένα Παρατηρητήριο για την καταγραφή και την παρακολούθηση των εξελίξεων στον χώρο της βίας κατά των γυναικών και της έμφυλης βίας.
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Μόνο 8 στις 31 χώρες έχουν εκσυγχρονίσει τη νομοθεσία τους κατά της μάστιγας
Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, από τις 31 ευρωπαϊκές χώρες μόνο οκτώ έχουν νόμους που ορίζουν ως βιασμό το σεξ χωρίς συγκατάθεση. Οι υπόλοιπες έχουν δομήσει τους νόμους τους με βάση τη βία, την απειλή βίας, τον εξαναγκασμό ή την αδυναμία υπεράσπισης του εαυτού. Παρ’ όλα αυτά, φέτος η Ισλανδία και η Σουηδία έγιναν η έβδομη και η όγδοη χώρα αντίστοιχα στην Ευρώπη που όρισαν τον βιασμό βάσει της έλλειψης συγκατάθεσης – αυτό, δηλαδή, που ζητούν και οι φεμινιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα: να υπάρχει δηλωμένο «ναι» για τη σεξουαλική πράξη.
Στην Ελλάδα, η υποβολή της μήνυσης για βιασμό συνιστάται να γίνεται εντός 72 ωρών από το γεγονός, μια και τα σημάδια βίας στα γεννητικά όργανα αλλοιώνονται γρήγορα, ενώ το θύμα πρέπει να ζητά ιατροδικαστική εξέταση ώστε να ανιχνεύεται άμεσα τυχόν γενετικό υλικό του δράστη. Όταν, βέβαια, φτάνει η ώρα της δίκης, κατά κανόνα η πλευρά του δράστη υποστηρίζει ότι η πράξη έγινε συναινετικά, ειδικά αν δεν βρεθούν σημάδια πάλης ή βίας στα γεννητικά όργανα. Έχει σημασία, πάντως, ότι πολλά θύματα δεν φέρουν σημάδια πάλης επειδή δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν. Πρόκειται για τη λεγόμενη συνθήκη της τονικής ακινησίας, κατά την οποία το θύμα εισέρχεται σε κατάσταση προσωρινής παράλυσης.
Βιασμός θεωρείται και όταν κάποιος μέσα από απειλές ή κάθε είδους βία «παρακάμπτει» την πραγματική βούληση του θύματος και το αναγκάζει μέσα από απειλές να προβεί ή να ανεχτεί σεξουαλικές πράξεις ίσης σημασίας με αυτή της κλασικής συνουσίας. Άμεση συνέπεια, λοιπόν, των ανωτέρω είναι να μην φτάνει στις δικαστικές αίθουσες μεγάλο μέρος των περιπτώσεων βιασμών και συγγενικών εγκλημάτων, κάτι που κρατάει τα χέρια των δικαστών “δεμένα”. Για να παγιωθεί επομένως στη νοοτροπία της κοινωνίας η άμεση καταγγελία των βιασμών θα πρέπει καταρχάς να αλλάξει η ίδια, όπως και η αντιμετώπιση του κόσμου απέναντι στα θύματα βιασμών, καθώς και να λειτουργούν ορθά προγράμματα ψυχολογικής στήριξης που θα βοηθούν τα θύματα να σταθούν στα πόδια τους και θα ενισχύουν την καταγγελία. Η επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών είναι επίσης ένα σημαντικό κομμάτι που χρειάζεται άμεσες διορθώσεις.
Σταθοπούλου Όλγα , Α4
