Από το 2008-2016 ,μετανάστευσαν 427.000 νέοι υψηλού μορφωτικού επιπέδου

Brain drain σημαίνει διαρροή εγκεφάλων, όρος που συμπληρώνεται σαν brain and skill drain, δηλαδή διαρροή εγκεφάλων και δεξιοτήτων και αφορά στην απώλεια Ελλήνων επιστημόνων και τεχνικά καταρτισμένων ατόμων, που αποδημούν ψάχνοντας -και βρίσκοντας, συνήθως- μια καλύτερη ζωή στο εξωτερικό. Όταν λέμε εξωτερικό εννοούμε χώρες ανεπτυγμένες σε κάθε επίπεδο: στις γνωστές Η.Π.Α., Μ. Βρετανία, Γερμανία κ.λπ. της Βόρειας Ευρώπης έχουν προστεθεί και οι Βαλκανικές χώρες, η Τσεχία κ. ά

Η Ελλάδα ζει στον ρυθμό του τρίτου κύματος μετανάστευσης στην ιστορία της, λόγω των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών διαβίωσης που δημιούργησε η οικονομική κρίση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, από το 2008 μέχρι το 2016, με έντονα αυξητικές τάσεις, μετανάστευσαν 427.000 Έλληνες, κυρίως υψηλού μορφωτικού επιπέδου και κατάρτισης, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στις δυο προηγούμενες μεταναστευτικές φάσεις (1903-1917 και 1960-1972), που κυρίως αποδημούσαν άνθρωποι αγράμματοι και ανειδίκευτοι. Πάντα, όμως, νέοι, υγιείς και παραγωγικοί, τολμηροί και ριψοκίνδυνοι, το καλύτερο κομμάτι του πληθυσμού, που ήταν μεγάλο πλήγμα, δημογραφικά και οικονομικά.

Οι εξερχόμενοι Έλληνες, μόνο κατά το 2013, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 2% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας, ενώ η αναλογία των νέων της πλέον παραγωγικής ηλικίας 25-39 ετών ξεπερνά το 50% στο σύνολο των εξερχομένων. (πηγή: Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών)

Στη δωδεκαετία 1961-1973 μετανάστευσαν στη Γερμανία (μόνο από την ενδοχώρα της Βόρειας Ελλάδας) περί τα δύο εκατομμύρια Ελληνες.

• Το προφίλ του προ 50ετίας Έλληνα μετανάστη

Άνδρας (στη συνέχεια ακολουθούσε η γυναίκα – αδελφή, σύζυγος, κόρη κλπ.), ηλικίας 20 – 40 ετών, απόφοιτος δημοτικού σχολείου, αγρότης ή απλώς ανειδίκευτος εργάτης και … κυρίως υγιής (ώστε ο εργοδότης και η χώρα υποδοχής να μην «χρεωθεί» τα όποια έξοδα περίθαλψης και νοσηλείας του).

Οι γερμανικές επιτροπές μετανάστευσης εγκαταστάθηκαν σε μεγάλες ελληνικές πόλεις και σε συνεργασία με ειδικούς γιατρούς επέλεγαν το νέο εργατικό δυναμικό για τη στελέχωση των βιομηχανιών και την επανασύσταση της εθνικής οικονομίας της Γερμανίας – λίγα χρόνια μετά την πολιτική και οικονομική της κατάρρευση.

Μόνο τη διετία 2009 – 2011, οι Έλληνες που μετανάστευσαν σε χώρες κυρίως της δυτικής και βόρειας Ευρώπης και της Αμερικής ξεπερνούν (σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις και άτυπες καταγραφές) τα 120.000 άτομα.

• Το προφίλ του σύγχρονου Έλληνα μετανάστη

Άνδρας (σε ποσοστό 60-70%), ηλικίας 30 – 40 ετών (συχνά πολύ μεγαλύτερος), απόφοιτος (σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%) ελληνικών η ξένων πανεπιστημίων, κάτοχος μεταπτυχιακών ή διδακτορικών τίτλων, γόνος μεσοαστικής ή μεγαλοαστικής οικογένειας.

Η χώρα υποδοχής δεν είναι πλέον η όποια κεντροευρωπαϊκή υπό βιομηχανική υπερ-ανάπτυξη, αλλά η χώρα των σπουδών και κυρίως οι αγγλόφωνες χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία και κεντρική Ευρώπη). Οι αγρότες – ανειδίκευτοι εργάτες είναι τώρα μηχανικοί, τεχνικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών, γιατροί…

Οι γερμανικές επιτροπές μετανάστευσης δεν υπάρχουν πια. Τη θέση τους πήραν τα ηλεκτρονικά ευρωπαϊκά πόρταλ για την εύρεση εργασίας επιστημόνων από τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου στις αναπτυγμένες χώρες εισδοχής.

• Οι διαφορές ανάμεσα στο τότε και το σήμερα

Οι συνθήκες δεν είναι ίδιες. Σήμερα δεν γράφονται τραγούδια «της ξενιτιάς», οι μετανάστες δεν φτάνουν στο …«σταθμό του Μονάχου», αλλά στο αεροδρόμιο του Χίθροου ή της Φρανκφούρτης, ο «άλλος» δεν είναι πια ο «ξένος» και αλλόγλωσσος – «φρόντισε» το διαδίκτυο αλλά και τα ταξίδια των νέων από νεαρή ηλικία στο εξωτερικό – και η επικοινωνία με την ελληνική οικογένεια που παραμένει «πίσω» γίνεται με το skype ή έστω το τηλέφωνο, που δεν στοιχίζει πλέον 55 δολάρια ανά τρίλεπτο, όπως στη δεκαετία του ’50 στην Αμερική.

Όμως πρέπει η πολιτική ηγεσία να ενδιαφερθεί για το πρόβλημα και να μην προσποιείται ότι δεν συμβαίνει τίποτα . Οι ευθύνες όλων είναι μεγάλες , η χώρα μαραζώνει , το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας χάνεται , με συνέπεια να παραμένουν σε αυτή μόνο οι ηλικιωμένοι και να μετατρέπεται η πατρίδα σε χώρα γερόντων και μεταναστών , με συνέπεια την εθνική  αλλοίωση.

Οι αποσπασματικές λύσεις όπως είναι τα επιδόματα και τα επιδοτούμενα σεμινάρια , απλά καθυστερούν το νέο από την δύσκολη απόφαση , δεν του αλλάζουν όμως τη γνώμη. Καθήκον της πολιτείας είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα είναι φιλικές προς την αγορά εργασίας , με ένα εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης του προβλήματος, οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις

Η εγκατάσταση κλίματος σταθερότητας , οι Ελληνικές και ξένες επενδύσεις και με έμπρακτη στήριξη της επιχειρηματικότητας.

Η λειτουργία καλύτερης διδασκαλίας ήδη από τα γυμνασιακά χρόνια , του μαθήματος της επαγγελματικής αποκατάστασης και κατάρτισης , που να δημιουργεί νέους που θα έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων τους , ενώ θα προσαρμόζονται σύμφωνα με τις ανάγκες που έχει η αγορά εργασίας πάντα ανάλογα τη ζήτηση και την προσφορά .

«Η μετατροπή του brain drain σε brain gain είναι ο θεμελιώδης στόχος κάθε πρωτοβουλίας ώστε  μέσα από διαφορετικές και αποτελεσματικές δράσεις να καλλιεργήσουν τις συνθήκες που θα κάνουν τη γενιά του brain drain να επιστρέψει στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας «Καθημερινή» οι νέοι θέλουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα με τις κατάλληλες προϋποθέσεις . Παραθέτουμε ορισμένα στοιχεία

Θα γυρνούσα στην Ελλάδα αν…

• Μπορούσα να εργαστώ σε αντίστοιχο επάγγελμα χωρίς διαφθορά.
• Άλλαζε η φορολογική πολιτική στις νέες επιχειρήσεις.
• Με αντιμετώπιζαν με σεβασμό και αξιοκρατία.
• Το κράτος στήριζε ένα νέο μου ξεκίνημα.
• Ήξερα ότι θα αναγνωρίζονταν οι κόποι που έχω καταβάλει στην εκπαίδευσή μου.
• Υπήρχε πιθανότητα να αλλάξει η νοοτροπία των πολιτών.
• Έβγαινε από το μνημόνιο και υπήρχε μια σταθερά ανοδική πορεία, ώστε να αισθάνομαι ασφάλεια και να κάνω πλάνα για το μέλλον.
• Ήταν ένα σοβαρό κράτος που σέβεται τον πολίτη.
• Έβρισκα μια δουλειά που να με ικανοποιεί, με λιγότερα χρήματα, αλλά να ζω αξιοπρεπώς και να συμμετέχω σε μια ομάδα με δημιουργικούς συναδέλφους, που έχουν στόχο.
• Η πολιτική κατάσταση δεν μου προκαλούσε πια ανασφάλεια

Τι σου αρέσει περισσότερο στην καθημερινότητά σου στη χώρα που ζεις;

Σταθερότητα / Ασφάλεια / Ηρεμία 24,52%
Εργασιακές Συνθήκες και Ευκαιρίες 30,61%
Κρατική / Τοπική Οργάνωση και Ευνομία 38,27%
Πολιτική Κατάσταση 8,94%
Αξίες και Πολιτισμικά Χαρακτηριστικά 28,78%
Χαρακτηριστικά Πόλεων 15,12%
Αλλο 4,81%

Γιατί έφυγες από την Ελλάδα;

Για λόγους ανέλιξης / καριέρας 59,62%
Οικογενειακοί / προσωπικοί λόγοι 11,77%
Γιατί ήθελα να ζήσω την εμπειρία της ζωής σε μια άλλη χώρα 24,95%
Αλλο 6,91%
Για σπουδές 46,02%

Αναμένεις ότι θα επιστρέψεις στην Ελλάδα;

Σε 2-5 χρόνια 19,73%
Σε 5-15 χρόνια 28,98%
Οταν αποσυρθώ από την επαγγελματική μου δραστηριότητα  27,06%
Αμεσα 3,39%

Κατά το χρόνο της αναχώρησής σου ποιο θεωρούσες το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επαγγελματική σου εξέλιξη;

Ανεργία 34,25%
Χαμηλοί μισθοί 43,13%
Αναξιοκρατία 57,23%
Περιορισμένη αγορά εργασίας / προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης 64,84%
Γραφειοκρατία 17,95%
Διαφθορά 31,91%
Φορολογία 16,99%
Αλλο 6,91%

Ποιο είναι το γενικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας σε σχέση με τη χώρα όπου μένεις;

Το κλίμα / Ο καιρός 36,22%
Οικογένεια / Προσωπικές σχέσεις 53,3%
Το ανθρώπινο δυναμικό 2,98%
Αλλο 4,53%
Οι νεοφυείς επιχειρήσεις 1,6%
Η γεωπολιτική της θέση 1,37%

Αγγελάκης Μάριος , Γ1΄