Η σχολική βία (Bulling) είναι ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο στο σχολείο των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών και εννοεί τη συστηματική επιθετική συμπεριφορά από την απλή φραστική έως την πιο βίαιη – σε βάρος μεμονωμένων μαθητών- μέσα και έξω από το σχολείο.
Τα περιστατικά σχολικής βίας αποτελούν πλέον στοιχείο της καθημερινότητάς μας καθώς σύμφωνα με έρευνα του ΕΚΚΕ(2010) ένας στους δύο μαθητές έχει πέσει θύμα επίθεσης
(λεκτικής ή σωματικής) από συμμαθητές του, ενώ παρέες αναλαμβάνουν να τιμωρήσουν παραδειγματικά όποιον πρόσβαλε κάποιο μέλος τους. Σε κάποιες περιπτώσεις καταγράφονται και περιστατικά ένοπλης βίας στα σχολεία.
Η έρευνα έδειξε ότι το 50% των μαθητών δεν αναφέρουν τα περιστατικά που ζουν στο σχολείο ενώ το υπόλοιπο 50% οι περισσότεροι το αναφέρουν σε φίλους(86%), το 54% στην οικογένεια και το 22% στους εκπαιδευτικούς.
Σίγουρα απέχουμε πολύ από την Αμερική όμως η έρευνα κατέδειξε ότι οι καβγάδες κυριαρχούν με ποσοστό 60%, κλοπές αντικειμένων μαθητών 30%, αντικειμένων σχολείου 18%, βανδαλισμοί 16%, κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών 11%, διαρρήξεις 8%, εμπρησμοί 5%, καταστροφή σχολικού αρχείου 5%.
Οι μαθητές ζητούν όλο και περισσότερες ποινές για τους «παραβάτες» όμως αρκετοί ζητούν την τιμωρία για το καρφί. Οι μορφές βίας καθορίζονται σε σημαντικό βαθμό από την περιοχή που βρίσκεται στο σχολείο έτσι όσο πιο υποβαθμισμένη είναι η περιοχή ή πρόκειται για πολυφυλετικό σχολείο τόσο περισσότερα είναι τα περιστατικά βίας καθώς δεν έχει επιτευχθεί η συνοχή των μαθητών.
Όμως η υπεύθυνη παρέα είναι εθνικά μικτή ενώ πλέον τα στοιχεία που την ενώνουν είναι η φτώχεια και ο αποκλεισμός ή συναισθηματική αποχή της οικογένειας.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να συμβάλλουν ώστε ένα παιδί να εκδηλώνει επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές. Η εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα πολυποίκιλων εμπειριών και ερεθισμάτων στα οποία έχει εκτεθεί το παιδί που εκφοβίζει κατά τη διάρκεια της αναπτυξιακής του πορείας. Τα παιδιά που εκφοβίζουν μπορεί σε άλλο χώρο ή χρόνο να ήταν ή και να είναι ακόμα και τώρα αποδέκτες εκφοβιστικών και βίαιων συμπεριφορών.
Οι μαθητές συχνά εκφοβίζουν για να νιώσουν ανώτεροι από τους άλλους καθώς αντλούν ισχύ και δύναμη από τη συγκεκριμένη μορφή συμπεριφοράς. Επίσης, μέσα από την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών μπορεί να στοχεύουν στο να τραβήξουν την προσοχή, να τύχουν αποδοχής και να γίνουν περισσότερο δημοφιλείς από ότι ήταν στο παρελθόν. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν γίνονται περισσότερο δημοφιλείς, αλλά αντίθετα η πλειοψηφία της μαθητικής κοινότητας τους φοβάται και προσπαθεί να τους αποφύγει. Ακόμα, οι μαθητές που εκφοβίζουν σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυστυχισμένοι και προσπαθούν να μεταφέρουν το έλλειμμα χαράς που νιώθουν στους άλλους. Ένα άλλο στοιχείο που συνδέεται με την εκδήλωση εκφοβιστικών συμπεριφορών είναι και τα συναισθήματα ζήλιας που μπορεί να νιώθει το παιδί που εκφοβίζει για τον αποδέκτη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι μαθητές που εκφοβίζουν στοχεύουν στη «διαφορετικότητα» του άλλου για να τον κάνουν να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του και να τον απαξιώσουν.
Πώς φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού;
Ορισμένες ενδείξεις που πιθανόν να υποδηλώνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού στο σχολείο είναι:
• η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία,
• οι αδικαιολόγητες απουσίες του,
• η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση που αποτυπώνεται με βαθμούς που πέφτουν,
• το γεγονός ότι περνά το χρόνο του στα διαλείμματα κοντά στους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία,
• το ότι καθυστερεί να πάει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι,
• το ότι τα ρούχα του είναι συχνά σκισμένα και κατεστραμμένα,
• το ότι έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν.
Πρόσωπα που μπορεί να βοηθήσουν είναι οι εκπαιδευτικοί αλλά και ο σύλλογος γονέων, οι μαθητικές κοινότητες.
Η διοργάνωση εκπαιδευτικών εκδηλώσεων με στόχο το σεβασμό στη διαφορετικότητα και την ανοχή στις ιδιαιτερότητες του καθενός θα βοηθήσει στον περιορισμό της έκτασης του φαινομένου.
Τσελεπής Σπύρος, Γ2
