Ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος του Γλινάδου (ή αλλιώς “Χριστός”) είναι ο ενοριακός ναός του χωριού. Χτίστηκε περίπου το 1680 μ.Χ. και στη θέση αυτή είναι χτισμένο και το νεκροταφείο των χωριών Γλινάδου και Γαλανάδου. Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Σωτήρα Χριστό και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου. Η εκκλησία όμως αυτή είναι δίκλιτη και το βόρειο κλίτος της είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου που γιορτάζει στις 25 Μαρτίου.
Επίσης, μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν ιδιωτικός και ανήκε σε ορθόδοξους ιερωμένους. Επιπλέον, οι Γαλαναδιώτες δεν είχαν δικό τους ενοριακό ναό μέχρι το 1760 περίπου, αφού ο σημερινός τους ναός, το Άγιον Πνεύμα, οικοδομήθηκε την παραπάνω περίοδο, 110 έτη μετά τον “Χριστό”. Άρα λοιπόν, επί έναν περίπου αιώνα, οι Γαλαναδιώτες, μαζί με τους Τζιτζαμίτες και τους Λουλουδιώτες, μοιράζονται τον ίδιο ενοριακό ναό.
Ο ναός χτίστηκε στην περιοχή του Τζίτζαμου. Ο Τζίτζαμος τα πολύ παλιά χρόνια ήταν οικισμός, δηλαδή ένα χωριό. Μάλιστα αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει αρχαία ευρήματα και θεωρούν πως η εκκλησία έχει χτιστεί κοντά σε έναν αρχαίο ιερό τόπο. Ο οικισμός του Τζίτζαμου άρχισε να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους σιγά-σιγά από τον 19ο αιώνα.
Ο συγκεκριμένος ναός μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα αναφέρεται σε έγγραφα με τις παρακάτω ονομασίες:
1. Αφέντης Χριστός, 2. Ζωοδότης Χριστός, 3. Φωτοδότης Χριστός, 4. Δεσπότης Χριστός, 5. Σωτήρ Χριστός, 6. Χριστός
Από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά, πάντως, αναφέρεται ως Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Ο “Χριστός’’ είναι μια εκκλησία ρυθμού δίκλιτης βασιλικής με σαμαρωτές στέγες. Το καμπαναριό της με τρία τόξα, βρίσκεται πάνω από την κύρια είσοδο. Η πρόσβαση σε αυτό γίνεται με ξύλινη εξωτερική σκάλα. Σήμερα διαθέτει 2 καμπάνες. Ο ήχος τους είναι έντονα χαραγμένος στη μνήμη των παλαιότερων αλλά και πολλών νεότερων Γλιναδιωτών. Ο ναός διαθέτει τρεις κύριες εισόδους. Μια που οδηγεί ευθεία στο βόρειο κλίτος και δύο στο νότιο. Η πρώτη σήμερα δε χρησιμοποιείται. Οι γυναίκες χρησιμοποιούν τη δυτική είσοδο και οι άντρες τη νότια. Οι δύο τελευταίες αντιστοιχούν στις ισάριθμες εισόδους στον περίβολο του ναού, που φέρουν τις ίδιες ακριβώς ονομασίες. Ο αύλειος χώρος του ναού ήταν παλαιότερα περικλεισμένος με τοίχο ισοϋψή των υφιστάμενων κολώνων της “γυναικείας’’ και της “ανδρικής’’ εισόδου. Έμοιαζε, δηλαδή, ο ναός με μικρό πυργομονάστηρο, για λόγους φυσικά ασφαλείας, γεγονός ίσως που ώθησε την αρχόντισσα Ανέζα να χαρακτηρίσει τον ναό “Μοναστήρι’’. Λέγεται ότι ο τοίχος αυτός κατέρρευσε από τον χρόνο, από τα βαρελότα και τα λοιπά εκρηκτικά (“γουρούνες’’), που ρίπτονταν πάνω του κατά την Ανάσταση, προς πρόκληση του σχετικού εθιμικού θορύβου, ο οποίος – κατά τη λαϊκή σκέψη – εξεδίωκε τα κακά πνεύματα.
Ο πρώτος χώρος “δεξιά’’, που συναντά κάποιος εισερχόμενος στον ναό από την “ανδρική’’/“νότια’’ πύλη, σήμερα έχει μετατραπεί σε τουαλέτα. Παλαιότερα ήταν, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, κελί, στο οποίο έχουν φιλοξενηθεί κυρίως ξένοι ένοικοι. Ο δεύτερος χώρος αφορά ένα υπερυψωμένο σημείο με χαμηλό τοίχωμα στη δυτική του πλευρά και μαθαίνουμε πως ήταν τμήμα του πανηγυρότοπου του ναού. Ο χώρος που βρίσκεται αριστερά στην είσοδο του ναού από τη γυναικεία πύλη του περίβολου, χρησίμευε ως αποθήκη. Εκεί φυλάσσονταν τα βαρέλια του κρασιού που έδιναν στον ναό εκείνοι που νοίκιαζαν τα κτήματά του. Επίσης εκεί υπάρχει και η κολυμπήθρα του ναού εκτός της οποίας έχουν βαπτιστεί δεκάδες Γλιναδιώτες συγχωριανοί μας. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο για τον αύλειο χώρο του ναού είναι το ότι μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν νεκροταφείο. Αργότερα, σύμφωνα με μαρτυρίες, στον χώρο αυτό γίνονταν και πολιτικές συναθροίσεις και συγκεντρώνονταν οι χωρικοί, για να συζητήσουν τα κοινοτικά τους προβλήματα, ακόμα και να ψηφίσουν σε εκλογές για την ανάδειξη των εκπροσώπων τους. Όπως αναφέραμε στην αρχή, το βόρειο κλίτος του ναού είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Το τέμπλο τους τμήματος αυτού αρχικά ήταν ξύλινο, όμως μετά το 1938-1940, δυστυχώς, αντικαταστάθηκε και είναι πλέον τσιμεντένιο… Οι εικόνες που υπάρχουν σήμερα στο τέμπλο αυτό είναι με τη σειρά οι παρακάτω:
- ο Αρχάγγελος Μιχαήλ
- ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
- Στο πάνω μέρος του Αγίου βήματος εικονίζονται οι Απόστολοι: Πέτρος και Παύλος ενώ στο κάτω μέρος ο Άγιος Ανδρέας και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος.
- Ο Χριστός
- Άγιος Νικόλαος
Το μαρμάρινο τέμπλο του ξεκινάει από το ύψος του δαπέδου σε αντίθεση με το αριστερό που είναι υπερυψωμένο. Έρευνες μας λένε πως δημιουργήθηκε το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και ο δημιουργός του είναι από το νησί της Τήνου. Η Τήνος είναι γνωστό πως λόγω των μαρμάρων της έχει οδηγήσει πολλούς κατοίκους της να ασχοληθούν με την τέχνη της μαρμαρογλυπτικής. Στην κορυφή του δεξιού κλίτους έχει τοποθετηθεί ο Εσταυρωμένος ανάμεσα στην Μητέρα του και τον αγαπημένο Μαθητή του. Οι εικόνες που υπάρχουν από τα αριστερά προς τα δεξιά είναι οι παρακάτω:
- Ο Άρχων Μιχαήλ (δηλαδή ο Ταξιάρχης)
- η Παναγία
- Ο Μέγας Αρχιερεύς στην Αγία Θύρα
- Ο Χριστός
- Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Και στο κάτω τμήμα της εικόνας απεικονίζεται ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Άγιος Θαλέλαιος.
Σε όλο τον ναό σήμερα υπάρχουν 6 προσκυνητάρια :
- Της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας
- του Αγίου Μοδέστου
- του Αγίου Νεκταρίου
- της Παναγίας
- της Αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου
- της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
Όλες οι υφιστάμενες σήμερα εικόνες, είναι του 19ου και 20ου αιώνα. Όλες οι εικόνες (εκτός από μία) έχουν αγιογραφηθεί από Ναξιώτες. Ο ναός δε διαθέτει τοιχογραφίες.
ΒΕΝΙΕΡΗ ΣΤΑΜΑΤΙΑ (Α1)
ΒΕΝΙΕΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ (Α1)
