Οργανική ρύπανση

Αυτή είναι που απασχόλησε πρώτη τις δημόσιες αρχές. Αυτή είναι που ξεχύνεται από τις πόλεις, αλλά επίσης από πλήθος βιομηχανιών λιγότερο ή περισσότερο “φυσικές”, όπως είναι οι χαρτοβιομηχανίες και, κυρίως, από αγροδιατροφικές βιομηχανίες.

Η κοινή γνώμη δυσκολεύεται μερικές φορές να καταλάβει πώς γίνεται να είναι βλαβερή η ρίψη γάλατος, ζάχαρης ή μπύρας σε ένα ποτάμι: εξάλλου, τα ψάρια τρέφονται ευχαρίστως με απορρίμματα ενός γαλακτοπωλείου! Αυτό σημαίνει ότι ξεχνάμε πως από τη στιγμή που θα ριχτούν στο ποτάμι τα βακτήρια του θα “καταβροχθίσουν”,  θα “αποσυνθέσουν” αυτά τα οργανικά υλικά: ακόμη καλύτερα, υπάρχει, θα λέγαμε, μια αυτοκάθαρση. Τα βακτήρια όμως για να “φάνε” τη μόλυνση, χρειάζονται  και οξυγόνο. Η πολλή μόλυνση για “φαγητό” προκαλεί λοιπόν μαζική κατανάλωση οξυγόνου από το ρεύμα του νερού, η οποία σκοτώνει τα ψάρια, όχι λόγω τοξικότητας, αλλά λόγω ασφυξίας: τα ψάρια δεν πεθαίνουν μέσα στα απορρίμματα  ενός γαλακτοπωλείου, αλλά χάνονται, “πνιγμένα”, λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω… ακριβώς επειδή τα ποτάμια στερούνταν οξυγόνου, κάποια ξεκινώντας μια διαδικασία ζύμωσης, ανέδυαν τη δεκαετία του ‘60 μυρωδιές σήψης.

Εξάλλου χάρη στα βακτηρία είναι που καθαρίζουμε τις οργανικές ύλες στις μονάδες βιολογικού καθαρισμού. Μέσα σε μεγάλες δεξαμενές τα βακτήρια (που βρίσκονται στα νερά των υπονόμων) θα επιτεθούν στη «μόλυνση». Αρκεί να τους παρασχεθεί, με τεχνητό τρόπο, οξυγόνο, μέσω εμφύσησης ή ανάδευσης των νερών. Έτσι, η εργασία της αποδόμησης μέσω των βακτηρίων γίνεται πριν την αποβολή των λυμάτων και το ποτάμι θα διατηρηθεί καθαρό (αρκεί βεβαίως να απομακρυνθεί η βακτηριακή λυματολάσπη που κατακάθεται στον πάτο των δεξαμενών). Πρέπει να σημειωθεί ότι ένας ευρωπαϊκός κανονισμός καθιστά υποχρεωτικά τα βιοδιασπώμενα καθαριστικά, διότι διαφορετικά τα τελευταία δεν θα μπορούν να καθαρίζονται από τα βακτήρια στις μονάδες βιολογικού καθαρισμού των πόλεων.

Τοξική ρύπανση

Αντίθετα με την οργανική μόλυνση, η οποία όπως είδαμε σκοτώνει μέσω ασφυξίας, αυτή σκοτώνει άμεσα Φυσικά, αποτελεί αποκλειστικό προϊόν της βιομηχανίας και,κυρίως, της χημείας, της μηχανικής και της επεξεργασίας των επιφανειών των μετάλλων.Τα τοξικά προϊόντα δεν λείπουν από την χημεία και τα πολλαπλάσια εμβαπτίσματα των μετάλλων με σκοπό την αποξείδωση ή τη χρωμίωση τους, δεν γίνονται σε καθόλου φιλικά υλικά…

Αρκετές ουσίες μπορούν να αιχμαλωτιστούν σε προσχωματικά υλικά και να απελευθερωθούν πολύ καιρό μετά την απόθεσή τους. Για άλλες ουσίες, μπορεί να δημιουργηθεί βιοσυγκέντρωση, κατά την οποία ορισμένα ζωντανά είδη συσσωρεύουν την ουσία στον οργανισμό τους και εμφανίζονται φαινόμενα διαδοχικών συσσωρεύσεων σε όλους τους κρίκους της διατροφικής αλυσίδας.

Αυτό ισχύει ,κατά πρώτο λόγο για τα “βαριά μέταλλα” (μόλυβδο, κάδμιο, υδράργυρο τα οποία μας κάνουν να διατρέχουμε κινδύνους νευρολογικής φύσης…), για tα εντομοκτόνα ή τα ζιζανιοκτόνα (κυρίως το διάσημο DDT κλπ.). Αυτά τα προϊόντα μακροπρόθεσμης τοξικότητας, μπορούν να μολύνουν τα νερά είτε άμεσα μέσω ρίψη τους στο νερό, είτε μέσω ατμοσφαιρικής μεταφοράς τους σε μεγάλες αποστάσεις (πρόκειται για μερικά από τα αναφερθέντα προϊόντα τα εντομοκτόνα ή ο υδράργυρος είναι αρκετά πτητικά), είτε μέσω της έκπλυσης των εδαφών ή των μολυσμένων φυτών (περίπτωση των ζιζανιοκτόνων).

Τα αιωρούμενα υλικά

Τα νερά μπορούν να φέρουν σωματίδια, τα οποία οφείλονται είτε στη φυσική διάβρωση, είτε στα απορρίμματα των πόλεων ή των βιομηχανιών. Τα αιωρούμενα υλικά μπορούν να δημιουργήσουν και αισθητική μόλυνση (θολό νερό),να ενοχλούν στη ζωή των ψαριών(είσοδος σωματιδίων στα βράγχια) και ορισμένα από αυτά μπορούν να συμβάλουν στην οργανική ή την τοξική μόλυνση που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Η αποβολή αυτών των αιωρουμένων υλικών είναι στην πραγματικότητα αρκετά εύκολη και γίνεται σε γενικές γραμμές μέσω μιας απλής καθίζησης: πέφτουν στον πάτο μιας μεγάλης δεξαμενής (το μόνο που μένει, είναι να απομακρυνθεί η λάσπη…). Όλες οι μονάδες βιολογικού καθαρισμού των πόλεων διαθέτουν δεξαμενές καθιζήσεως.

Οι  πόλεις όμως έχουν ένα πρόβλημα που διογκώνεται ολοένα και οφείλεται στη μόλυνση «των νερών της καταιγίδας». Αυτά, ξεπλένοντας πατώματα, δρόμους, στέγες και υπονόμους, μεταφέρουν σε ελάχιστο χρόνο σημαντικές ποσότητες αιωρουμένων υλικών.

                                                                                                                                                          Νιτρικές και φωσφορικές ενώσεις

Οι θρεπτικές ύλες (νιτρικές,φωσφορικές ενώσεις)

Η ύπαρξη νιτρικών και φωσφορικών ενώσεων μέσα στο νερό έχει εξελιχθεί σε σημαίνουσα έννοια. Αρχικά, είναι αρκετά παράξενο ότι αυτές οι “θρεπτικές” ύλες μπορούν να θεωρηθούν ρύπανση. Ωστόσο ευθύνονται για τον ευτροφισμό των υδάτων των αργών ποταμών, των λιμνών, των θαλασσών (στα ελληνικά, εύτροφος =καλοταΪσμένος). Οι φωσφορικές ενώσεις προέρχονται από αστικές πηγές και από αγροτικές  βιομηχανικές πηγές. Όσο για τις νιτρικές ενώσεις, προέρχονται ουσιαστικά από τη γεωργία (λιπάσματα) και από την εντατική εκτροφή(ζωικές απεκκρίσεις: “κοπριά”).

Βακτηριακή ρύπανση ή μόλυνση

Η βακτηριακή μόλυνση είναι εκείνη της όποιας οι υγειονομικές συνέπειες ξεπηδούν γρηγορότερα μπροστά στα μάτια μας. Φυσικά, το νερό που πίνουμε στις χώρες  μας είναι απολυμασμένο. Παρόλα αυτά  δυο προλήψεις αξίζουν περισσότερο από μία: γι΄ αυτό ο νομός (Κώδικας της Δημόσιας Υγιείς) προέβλεψε να περιβάλλουμε τα πηγάδια μας με πόσιμο νερό με “προστατευτικές περιμέτρους” μέσα στις όποιες ένας αριθμός μηχανευμάτων περιορίζονταν ή απαγορεύονται, ώστε να επωφεληθούμε από τη μεγάλη εξυγιαντική δύναμη του εδάφους. Είμαστε προστατευμένοι από καταστάσεις του παρελθόντος όπου πηγάδια χαμένα για τα λύματα και πηγάδια πόσιμου νερού συγκατοικούσαν στην ίδια αυλή. Αυτό σημαίνει ότι αν οι κίνδυνοι για τα πόσιμα ύδατα είναι στην ουσία απομακρυσμένοι (στις βιομηχανικές χώρες!), παραμένουν δύο άλλοι βακτηριακοί κίνδυνοι: για το κολύμπι και για τα όστρακα.

Θερμική ρύπανση

Η ρύπανση του νερού μέσω αύξησης της θερμοκρασίας του αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή ρύπανσης, τη θερμική ρύπανση. Η κυριότερη αιτία αυτού του είδους ρύπανσης πιθανότατα είναι οι ενεργειακοί σταθμοί των οποίων το νερό που απελευθερώνεται μετά τη χρησιμοποίηση του σαν ψυκτικού μέσου, ρυπαίνει θερμικά τους αποδέκτες στους οποίους καταλήγει, ανυψώνοντας τη θερμοκρασία τους. Πολλά είδη πανίδας και χλωρίδας επηρεάζονται από τη θερμοκρασιακή αυτή αύξηση.

‘Ενα μεγάλο μέρος των χρησιμοποιημένων υδάτων των βιομηχανιών είναι νερά ψύξης, τα οποία αποβάλλονται στο περιβάλλον ζεστά. Όσο για τους κεντρικούς ηλεκτρικούς σταθμούς, αυτοί αποβάλλουν θερμότητα είτε στην ατμόσφαιρα, είτε στο νερό. Αυτή η θέρμανση των υδάτων μπορεί να έχει δύο συνέπειες :

-Μια άμεση συνέπεια στην ζωή συγκεκριμένων φυτικών και ζωικών ειδών.

-Μια εντονότερη βακτηριακή δραστηριότητα και συνεπώς μεγαλύτερη κατανάλωση οξυγόνου (βλέπουμε συχνά, σε πολύ ζεστές περιόδους ψάρια να επιπλέουν νεκρά λόγω ασφυξίας στα ποτάμια, θύματα ενός “κύματος ζέστης”

Παρ’ όλο που σε παγκόσμιο επίπεδο η βελτιώσεις στη θερμική αποτελεσματικότητα των ενεργοπαραγωγών εργοστασίων μείωσαν την ποσότητα θερμότητας που εκλύεται σε σχέση με την ποσότητα νερού προς ψύξη ανά μονάδα παραγόμενης ενέργειας, η συνολικά παραγόμενη ποσότητα ενέργειας αυξήθηκε τόσο, ώστε το συνολικό ποσό εκλυόμενης θερμότητας αυξήθηκε. Θερμική ρύπανση ποταμών μπορεί να προκληθεί λόγω οικοδόμησης μεγάλων ταμιευτηρίων νερού, της αστικής θερμικής νησίδας και της αποδάσωσης. Η αύξηση της θερμοκρασίας υδάτινων αποδεκτών, προκαλεί μία μείωση της διαλυτότητας του οξυγόνου που απαιτείται για να βιοαποικοδομήσει απόβλητα. Ταυτόχρονα, η ταχύτητα βιοαποικοδόμησης αυξάνεται, επιβάλλοντας μία ταχύτερη απαίτηση οξυγόνου από μια  συνολικά μικρότερη ποσότητα αυτού, κάνοντας τα πράγματα δυσκολότερα. Από την άλλη μεριά, προσωρινή παύση λειτουργίας των ενεργοπαραγωγών εργοστασίων, μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρο σοκ ψύξης σε ψάρια υδάτινο αποδεκτών.