Ένα χαρακτηριστικό του Γερακίου, που του προσδίδει αρχοντιά και χαρακτήρα, είναι τα πέτρινα, διώροφα σπίτια του. Είναι χτισμένα προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, με πέτρες που βρίσκονται στη γύρω περιοχή, λαξευμένες και τοποθετημένες με τέχνη και μαστοριά από ικανούς τεχνίτες, αρκετοί από τους οποίους ήταν οι περίφημοι “Λαγκαδιανοί μαστόροι”. Τα σπίτια περιτοιχίζονται από ψηλό τοίχο, που περιλαμβάνει πλακόστρωτη αυλή. Η είσοδος στην αυλή γίνεται από μια μεγάλη, ξύλινη αυλόθυρα με πέτρινη καμάρα (αψίδα). Στο ισόγειο του σπιτιού υπάρχει μια πέτρινη καμάρα (κατώι). Παλιά εκεί έβαζαν τα ζώα (π.χ. τα γαϊδούρια και τα άλογα που αποτελούσαν μεταφορικά μέσα) ή λειτουργούσε ως αποθήκη, όπου φύλασσαν τα τρόφιμα.
Μια πέτρινη σκάλα οδηγεί στον πάνω όροφο, αρχικά σε μια βεράντα που λέγεται λιακό. Κάτω από το λιακό συνήθως υπάρχει η στέρνα. Εκεί, οδηγούνται από τη στέγη τα νερά της βροχής και αποθηκεύονται. Παλιά αλλά και σε περιπτώσεις λειψυδρίας το νερό της στέρνας το χρησιμοποιούσαν για πότισμα και πλύσιμο και ήταν πολύτιμο. Η είσοδος στο σπίτι οδηγεί σε ένα χολ (διάδρομο). Απέναντι είναι η “καμαρούλα” (κρεβατοκάμαρα), αριστερά υπάρχει η “γωνιά” (δηλαδή το χειμωνιάτικο), με την κουζίνα και το τζάκι και δεξιά η μεγάλη σάλα. Η σάλα έχει γύρω γύρω παράθυρα και μπροστά μπαλκονόπορτες, που οδηγούσαν σε ένα μικρό μπαλκόνι. Το μπάνιο συνήθως ήταν έξω από το σπίτι. Οι πόρτες και τα παράθυρα είναι ξύλινα και το σπίτι έχει στέγη με κεραμίδια. Οι εσωτερικοί τοίχοι του σπιτιού είναι φτιαγμένοι από καλάμια. Τα σπίτια είναι αμφιθεατρικά χτισμένα, καθώς το χωριό βρίσκεται σε λόφο και “κοιτάζουν” προς τον κάμπο και τη θάλασσα, δηλαδή στον νότο, ώστε να έχουν ήλιο αλλά και δροσερό αεράκι (μπάτη) το καλοκαίρι. Επίσης, όλα αυτά τα σπίτια είναι ψηλοτάβανα.
Κάποια από αυτά τα σπίτια, ειδικά αυτά που ήταν στο κέντρο του χωριού, στο ισόγειο είχαν μαγαζιά, από τα οποία κάποια λειτουργούν ακόμη.
Τα σπίτια είναι χτισμένα πολύ κοντά το ένα στο άλλο, σε πλακόστρωτα δρομάκια. Τα ψηλά αυτά πέτρινα σπίτια δίνουν μια αρχοντιά και έναν παραδοσιακό χαρακτήρα στο χωριό και πρέπει να διατηρηθούν μαζί με τις υπέροχες αψιδωτές αυλόθυρες.
Ακόμη, άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι τα πλακόστρωτα σοκάκια του χωριού, αρκετά από τα οποία δυστυχώς σήμερα έχουν καλυφθεί με τσιμέντο. Ένα από τα πιο όμορφα αυτά σοκάκια είναι τα “σκαλιά”, που ξεκινούν μετά την πλατεία και είναι φτιαγμένα από το 1909. Τέλος, η πλακόστρωτη κεντρική πλατεία που λεγόταν παλιά “Αλωνάκι” και έχει φτιαχτεί το 1900, διατηρείται ως σήμερα και αποτελεί το κέντρο του χωριού και σημείο συνάντησης ντόπιων και ξένων.
Κείμενο – Φωτογραφίες:
Δαβάρα Γεωργία & Ζάχου Ελευθερία, Α΄ Λυκείου
