«Περικλής. Ο Άνθρωπος που Έκανε την Αθήνα Αθάνατη»
του Κ. Λ.
Πότε γεννηθήκατε;
«Γεννήθηκα γύρω στο 495 π.Χ., στην Αθήνα, στον δήμο των Χολαργού. Ο πατέρας μου ήταν ο Ξάνθιππος, που πολέμησε στους Περσικούς πολέμους και διακρίθηκε στη ναυμαχία της Μυκάλης, κι η μητέρα μου, η Αγαρίστη, καταγόταν από το γένος των Αλκμεωνιδών, μια από τις πιο ευγενείς οικογένειες της πόλης. Η εποχή εκείνη ήταν ταραχώδης, μα και γεμάτη δυνατότητες — η Αθήνα μόλις είχε αρχίσει να ανυψώνεται σε ηγεμονίδα δύναμη της Ελλάδας.»
Πώς ήταν η παιδική ηλικία σας;
«Η παιδική μου ηλικία κύλησε μέσα στην ευημερία και τη μάθηση. Ανήκα σε οικογένεια εύπορη, κι έτσι είχα την τύχη να λάβω άριστη παιδεία, όπως ταίριαζε σ’ έναν νέο της αθηναϊκής αριστοκρατίας. Από μικρός με δίδαξαν μουσική, γυμναστική και ρητορική, αλλά και κάτι πιο σημαντικό: πώς να σκέφτομαι ελεύθερα. Είχα δασκάλους σοφούς — ανάμεσά τους ο Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος, που μου έμαθε να μην αποδέχομαι τα πάντα ως δοσμένα από τους θεούς, αλλά να αναζητώ το «δι’ ἕνεκα» των πραγμάτων· δηλαδή τον λόγο, την αιτία. Δεν ήμουν ιδιαίτερα κοινωνικός παιδί — πολλοί με θεωρούσαν σοβαρό, ακόμη και ψυχρό. Μα προτιμούσα τη μελέτη και τη σκέψη από τα συμπόσια και τις θορυβώδεις συναθροίσεις.»
Πώς από μαθητής γίνατε πολιτικός;
«Α, η πορεία από τη μάθηση προς την πολιτική δεν ήταν τυχαία· ήταν σχεδόν αναπόφευκτη. Βλέπεις, μεγαλώνοντας στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ., δεν μπορούσε κανείς να μείνει αμέτοχος στα κοινά. Κάθε πολίτης όφειλε να συμμετέχει στη δημοκρατία, να συζητά, να αποφασίζει, να υπερασπίζεται την πόλη του. Ως νέος παρακολουθούσα τις συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου στην Πνύκα, άκουγα τους ρήτορες — άνδρες όπως ο Θεμιστοκλής και ο Αριστείδης — και ένιωθα μέσα μου να γεννιέται μια φλόγα: η επιθυμία να μιλήσω κι εγώ, να καθοδηγήσω, να ενώσω τους πολίτες με τον λόγο. Η διδασκαλία του Αναξαγόρα με έκανε να βλέπω την πολιτική όχι ως μέσο δύναμης, αλλά ως τέχνη λογικής και ευθύνης. Έμαθα ότι ο ηγέτης πρέπει να κυβερνά με νουν και δικαιοσύνη, όχι με πάθη. Έτσι, σιγά σιγά, άρχισα να συμμετέχω ενεργά στα κοινά, να εκφωνώ λόγους, να προτείνω νόμους — ώσπου ο λαός με εξέλεξε στρατηγό. Από εκείνη τη στιγμή, αφιέρωσα όλη μου τη ζωή στην προκοπή της Αθήνας.»
Πώς διατυπώσατε τους νόμους στην Αθήνα, και πώς οδηγήσατε την πόλη στην χρυσή εποχή της;
«Ως πολιτικός, προσπάθησα να ενισχύσω τη δημοκρατία. Έδωσα ίσα δικαιώματα σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους, και επέτρεψα σε περισσότερους να συμμετέχουν στη Βουλή και στα δικαστήρια. Οι νόμοι γράφονταν με γνώμονα τη δικαιοσύνη και τη λογική, όχι τα προνόμια των λίγων. Παράλληλα, φρόντισα η Αθήνα να γίνει πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο. Υποστήριξα τα μεγάλα έργα — τον Παρθενώνα, τα Θέατρα, τη φιλοσοφία και τις τέχνες. Με τα έσοδα της Δηλιακής Συμμαχίας κάναμε την πόλη λαμπρό σύμβολο πολιτισμού. Έτσι γεννήθηκε η Χρυσή Εποχή των Αθηνών — μια εποχή όπου η δημοκρατία, η τέχνη και η σκέψη έφτασαν στο απόγειό τους.»
Γιατί το θέατρο ήταν δωρεάν με τα θεωρικά χρήματα;
«Το θέατρο ήταν δωρεάν για όλους τους πολίτες χάρη στα θεωρικά χρήματα. Αυτό το έκανα για να εξασφαλίσω ότι όλοι — πλούσιοι και φτωχοί — θα συμμετέχουν στην πολιτιστική ζωή της πόλης. Ήθελα να μάθουν οι πολίτες μέσα από τα έργα ιστορία, ηθική και δημοκρατικά ιδανικά, χωρίς το χρήμα να αποτελεί εμπόδιο.»
Γιατί έγινε ο Πελοποννησιακός πόλεμος;
«Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ξέσπασε κυρίως λόγω του φόβου της Σπάρτης απέναντι στην ισχύ της Αθήνας. Η πόλη μας είχε μεγαλώσει, κυριαρχούσε στη θάλασσα με τη Δηλιακή Συμμαχία και επηρέαζε άλλες πόλεις. Η Σπάρτη φοβόταν ότι θα χάσει την ηγεμονία της στη στεριά, και οι δύο πόλεις ήρθαν σε αντιπαράθεση συμφερόντων και εξουσίας. Εγώ, από την πλευρά μου, προσπάθησα να προστατεύσω την Αθήνα με στρατηγική και οχύρωση, αλλά η ένταση ήταν μεγάλη και ο πόλεμος ήταν σχεδόν αναπόφευκτος.»
Ποιός ήταν ο ρόλος σας στον πόλεμο και ποιά η στρατηγική σας;
«Στον Πελοποννησιακό Πόλεμο ήμουν στρατηγός και ηγέτης της Αθήνας. Η στρατηγική μου ήταν να αποφεύγουμε τις μάχες στη στεριά, όπου η Σπάρτη ήταν δυνατή, και να εκμεταλλευτούμε τη ναυτική μας υπεροχή. Οργάνωσα την οχύρωση της πόλης και την προμήθεια τροφίμων από τη θάλασσα, ώστε οι Σπαρτιάτες να μην μας νικήσουν εύκολα. Παράλληλα, ενίσχυσα τις αθηναϊκές συμμαχίες για να κρατήσουμε την ηγεμονία μας στη θάλασσα.»
Τι θα λέγατε στην σημερινή κυβέρνηση της Ελλάδας για τον τρόπο με τον οποίο διοικεί την χώρα μας;
«Αν ήμουν σήμερα, θα έλεγα στην κυβέρνηση της Ελλάδας: «Πολίτες και ηγέτες, θυμηθείτε ότι η δύναμη της πόλης δεν βρίσκεται μόνο στα χρήματα ή τον στρατό, αλλά στους ανθρώπους της και στη δίκαιη συμμετοχή τους στα κοινά. Η διαφάνεια, η παιδεία και η φροντίδα για όλους — πλούσιους και φτωχούς — είναι η βάση μιας πραγματικά ισχυρής κοινωνίας. Μην ξεχνάτε την ιστορία σας, τις τέχνες και την επιστήμη· επενδύστε σε αυτά όπως επενδύσαμε στην Αθήνα, γιατί ο πολιτισμός είναι η κληρονομιά που κάνει μια χώρα μεγάλη».
