Ο αρχιτέκτονας του κτηρίου της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης

559421_504910442854655_1099918926_n

Ο αρχιτέκτονας του κτηρίου της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης.

Στην σύγχρονη Σμύρνη σώζεται μόνον ένα από τα πολλά παραρτήματα της Ευαγγελικής Σχολής η οποία υπέστη το μένος της μεγάλης πυρκαγιάς κατά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Πρόκειται για το κτήριο που προοριζόταν να στεγάσει το νέο Παρθεναγωγείο και βρισκόταν πλάι ακριβώς στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής. Χτίστηκε με δωρεά της οικογένειας Κιουπετζόγλου και συγκεκριμένα των αδελφών Σοφίας και Δημητρίου Κιουπετζόγλου.

Στις 22 Σεπτεμβρίου του 1900, το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον «Η Αγία Φωτεινή» αναγνωρίστηκε από το ελληνικό Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως ισοβάθμιο και ισότιμο με το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο της Αθήνας. Σύντομα, οι αυξημένες ανάγκες του Παρθεναγωγείου, αλλά και λόγοι ανταγωνισμού έναντι ξένων παρθεναγωγείων, οδηγούν στην απόφαση να κατεδαφιστεί το κτήριο της σχολής και στη θέση του να ανεγερθεί νέο κτήριο, μεγαλύτερο από το προηγούμενο. Σχεδιάζεται για το σκοπό αυτό κτήριο σε νεοκλασικό ρυθμό, με χαρακτηριστικά προπύλαια και μαρμάρινο αέτωμα από τον Αθηναίο αρχιτέκτονα Πάνο Καραθανασόπουλο, ο οποίος κλήθηκε στη Σμύρνη το 1908 από την Αθήνα για αυτόν το λόγο.

Το 1909 το ελληνικό προξενείο της Σμύρνης διαβιβάζει αίτηση της επιτροπής του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Σμύρνης για την ανέγερση νέου κτηρίου της σχολής με προϋπολογισμένη δαπάνη, γενικό αρχιτεκτονικό διάγραμμα, φωτογραφίες οικοπέδου και πίνακες προς το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών για τη σύνταξη της σχετικής μελέτης από τη Διεύθυνση Δημοσίων Έργων. Tο 1911 η Τράπεζα Αθηνών ενέκρινε τη χορήγηση δανείου 3.000 οθωμανικών λιρών για την αποπεράτωση του κτηρίου. Μέσα στα επόμενα χρόνια, το νέο κτήριο ήταν έτοιμο, άκρως εντυπωσιακό, αλλά λόγω του πολέμου δεν πρόλαβε να λειτουργήσει.

Πάνος Καραθανασόπουλος, αρχιτέκτων

Ο αρχιτέκτων-μηχανικός Πάνος Καραθανασόπουλος, υπήρξε μαθητής του σάξονα αρχιτέκτονα Ernst Ziller. Παρ’ ότι το όνομά του αναφέρεται συχνά στην βιβλιογραφία κυρίως ως συνεργάτη του Τσίλερ σε σημαντικά έργα της εποχής του τέλους του 19ου και αρχών του 20ού αι., δεν έχουμε περισσότερες πληροφορίες για την ζωή και το έργο του, ούτε καν χρονολογίες γέννησης και θανάτου. Χάρη σε ένα λεύκωμα έχουμε άφθονες φωτογραφίες από τα κτήρια που σχεδίασε και επιμελήθηκε την αποπεράτωσή τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε ένα από τα σημαντικότερα έργα του το οποίο παρουσιάζει στο εσωτερικό του κάποιες ομοιότητες με το εσωτερικό της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, γνωστή σήμερα ως Namık Kemal Lisesi. Πρόκειται για το κατεδαφισμένο πλέον ξενοδοχείο «Ακταίον» στο Φάληρο. Η αίθουσα υποδοχής του ξενοδοχείου, με τους ιονικούς κίονες να διαμορφώνουν τον χώρο μπροστά από την μνημειακή εσωτερική σκάλα, θυμίζουν τον χώρο που προεκτείνεται μετά το προστώο στο εσωτερικό του κτηρίου της Ευαγγελικής Σχολής. Η διαφορά είναι ότι στην Σχολή οι κίονες είναι δωρικού ρυθμού ενώ στο ξενοδοχείο ιωνικού.

Ο Πάνος Καραθανασόπουλος άφησε το δικό του στίγμα στην Ελλάδα, καθώς τα έργα του κοσμούν πολλές πόλεις όπως τον Βόλο, το Άργος (Δημοτική Αγορά), την Πάτρα, την Αθήνα κ.α. Κύριος βοηθός στην κατασκευή και υλοποίηση των σχεδίων του ήταν ο Λάζαρος Γλήνης. Από τη δεκαετία του 1870 η αστική αρχιτεκτονική της Αθήνας αρχίζει να απομακρύνεται από τον κλασικισμό καθώς δέχεται την επίδραση του ιστορισμού και του εκλεκτικισμού που αποτελούσαν τα κυρίαρχα ρεύματα της αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Σε αυτό δεν συνέβαλαν μόνο οι ιστοριστές και εκλεκτικιστές αρχιτέκτονες που δραστηριοποιήθηκαν κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, όπως ο Ernst Ziller (1837-1923) ή ο μαθητής του Πάνος Καραθανασόπουλος και ο Ιωάννης Λαζαρίμος (1849-1913). Καθοριστικής σημασίας υπήρξαν και οι επιλογές των πελατών τους που ανήκαν στην ανανεωμένη αστική τάξη της εποχής του Γεωργίου Α’. Τα νέα ηγετικά  στρώματα της αθηναϊκής κοινωνίας προτιμούσαν να προβάλλονται με τις ιδιωτικές τους κατοικίες, μέγαρα και επαύλεις, και λιγότερο με την ανέγερση κτιρίων δημόσιας χρήσης, όπως το έκαμαν οι ρομαντικότεροι προκάτοχοί τους της Οθωνικής περιόδου.

Μέγαρο Ιωάννου Πεσμαζόγλου – Ξενοδοχείον «Ακταίον»

Στην στέψη του κτηρίου, προς την πλευρά της ακτής, είχε τοποθετηθεί cartouche με το όνομα του ξενοδοχείου: «ΑΚΤΑΙΟΝ» Χρηματοδότηση έργου: Τράπεζα Αθηνών (Διοικητής Ιωαν. Πεσμαζόγλου) Αρχιτέκτων – μηχανικός: Πάνος Καραθανασόπουλος – Ανέγερση: 1897 περ. – 1903 – Εγκαίνια: 24 Μαΐου 1903 – Μεγάλο μέρος του κτηρίου καταστράφηκε στις 11 Ιανουαρίου 1944 όταν οι Εγγλέζοι βομβάρδισαν γερμανικούς στόχους στον Πειραιά. – Οριστική κατεδάφιση: Μεταξύ Νοεμβρίου 1968 και Ιουνίου 1969. Στη θέση του σήμερα το Μητροπολιτικό Νοσοκομείο, Εθνάρχου Μακαρίου 9, Νέο Φάληρο. (Έρευνα – Κείμενο: Despina Drepania © All rights reserved)

Στις 25 Μαϊου 1903 (παλαιό ημερολόγιο), ο τραπεζίτης Ιωάννου Πεσμαζόγλου εγκαινίασε το θαυμάσιο ξενοδοχείο «ΑΚΤΑΙΟΝ», στον χώρο όπου βρισκόταν παλαιότερα το σπίτι του Γιαννόπουλου, το πρώτο σπίτι που χτίστηκε στο Φάληρο το 1875. Κατά τον Στέφανο Μίλεση η οικία Κώστα Γιαννόπουλου βρισκόταν στην οδό Ειρήνης και Γιαννοπούλου.

Το «Ακταίον» χτίστηκε με σχέδιο του αρχιτέκτονα μηχανικού Καραθανασόπουλου (μαθητή του Ερνέστου Τσίλλερ) κατά τα πρότυπα των «Πάλας» των ευρωπαϊκών λουτροπόλεων. Ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα της εποχής, με 160 δωμάτια ύπνου και μεγάλες και πολυτελέστατες αίθουσες υποδοχής και δεξιώσεων. Για την ανέγερση, την εσωτερική διακόσμηση και τον εξοπλισμό του δαπανήθηκε το τεράστιο για την εποχή ποσόν των 2.000.000 χρυσών δραχμών! Το «Ακταίον» υπήρξε για αρκετά χρόνια το επίκεντρο της κοινωνικής και κοσμικής ζωής της Αθήνας και του Πειραιά. Εκεί δίνονταν επίσημοι χοροί καλοκαίρι και χειμώνα. Ας σημειωθεί, επίσης, ότι το Ακταίον είχε επιταχθεί και ως Νοσοκομείο. Στη διάρκεια του πολέμου, το 1944, υπέστη σοβαρότατες ζημιές στον βομβαρδισμό του Πειραιά από τις συμμαχικές δυνάμεις. Ό,τι απέμεινε σιγά σιγά απαξιώθηκε και απογυμνώθηκε. Μετά το 1968 το κατεδάφισαν.

ΠΗΓΕΣ

Μασσαβέτας Αλέξανδρος, Μικρά Ασία, Το παλίμψηστο της μνήμης, Αθήνα 2015, σ. 444-445, 470-476.

Σπυροπούλου Βάσω , Κονιώτη Μαρία, «Κεντρικό Παρθεναγωγείο Αγίας Φωτεινής Σμύρνης», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία, 2007, δικτυακός τόπος Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού: http://asiaminor.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=4789

Φεσσά-Εμμανουήλ Ελένη , Η αρχιτεκτονική του νεοελληνικού θεάτρου (1720-1940), Αθήνα 1994, τομ. Α, σ. 348, τομ β΄σ. 54.

Ιστολόγιο «Πειραιόραμα»: http://pireorama.blogspot.gr/2011/12/blog-post_18.html

Σχολιάστε

Top