Ο όσιος Ιερόθεος, γεννήθηκε στην Καλαμάτα, ενώ κατά άλλους γεννήθηκε στην Μικρομάνη της Πελοποννήσου το 1686. Του ονομάζονταν Δήμος και Ασημίνα και ήταν πλούσιοι και ευσεβείς άνθρωποι. Αυτοί του μετέδωσαν την πίστη στο Θεό και του δίδαξαν την οδό της αρετής. Έχοντας την οικονομική δυνατότητα τον έστειλαν να σπουδάσει στα καλλίτερα σχολεία και στους διασημότερους δασκάλους της περιοχής. Ο ίδιος είχε ισχυρή θέληση και αγάπη για μάθηση. Απόφευγε τα παιχνίδια και καταγίνονταν με τη μελέτη, κυρίως της Αγίας Γραφής και των συγγραμμάτων των Πατέρων, τα οποία εντύπωνε ανεξίτηλα στην παιδική ψυχή του. Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει χαρακτηριστικά: Όταν «έφθασε τους επτά χρόνους, τον έβαλαν οι γονείς του εις τα μαθήματα, και εις ολίγον καιρόν, έμαθεν όλα τα εγκύκλια εκκλησιαστικά μαθήματα, με θαύμα και έκπληξιν των βλεπόντων, εις τρόπον, ότι ανεγίνωσκεν κάθε βιβλίον Ελληνικόν, οπού εις τας χείρας του ελάμβανε». «Εκεί εις την Καλαμάταν ώντας ακόμη νέος, έμαθεν ικανώς την Ελληνικήν και Λατινικήν διάλεκτον».
Όταν περάτωσε τις σπουδές του και έφτασε σε ηλικία γάμου, σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, χωρίς να τον ρωτήσουν, τον αρραβώνιασαν με μια σεμνή κοπέλα. Μάλιστα στη συμφωνία του αρραβώνα υπήρχε ο όρος, ότι όποια πλευρά θα διέλυε το συνοικέσιο, θα αποζημίωνε την άλλη πλευρά με 500 γρόσια. Δεκαέξι ημέρες πριν το γάμο του, πέθαναν ξαφνικά οι γονείς του. Τότε ο Ιερόθεος, μίλησε με την μνηστή του, της εξήγησε τον πόθο του για το μοναχικό βίο, εκείνη τον κατάλαβε και έτσι διέλυσαν τον αρραβώνα τους.
Μετά από αυτό ο Ιερόθεος πηγαίνει στη Ζάκυνθο, οπού κάποιοι πλούσιοι συγγενείς του τον συμβουλεύουν να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ευρώπη. Όμως εκείνος έχει πάρει την απόφασή του να μεταβεί στο Άγιο Όρος, για να αποκτήσει την κατά Θεόν σοφία, που είναι ασύγκριτα ανώτερη από όλες τις σπουδές και σοφίες του κόσμου.
Στο Άγιο Όρος γίνεται υποτακτικός σε κάποιον άγιο ερημίτη. Αρχίζει αμέσως τον αγώνα της προσωπικής του κάθαρσης. Πολεμά τα πάθη του, τη σάρκα και εξυψώνει το πνεύμα. Παράλληλα ως φιλομαθής, διαβάζει με πάθος πνευματικά συγγράμματα, συναξάρια αγίων και διάφορες θεολογικές πραγματείες. Ζώντας την ερημητική ζωή διαπίστωσε ότι για την οδό της ησυχίας έπρεπε πρώτα να εξασκηθεί στην υπακοή. Έτσι πήγε να μονάσει στη Μονή Ιβήρων, όπου εκάρη μοναχός. Μέσα του ολοένα φούντωνε ο πόθος του μαρτυρίου για το Χριστό, το οποίο θεωρούσε ως τον συντομότερο δρόμο για τη σωτηρία. Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου πολλοί Νεομάρτυρες έχυναν το αίμα τους για την πίστη τους στο Χριστό. Η ευκαιρία που ζητούσε του δόθηκε. Μαζί με άλλους μοναχούς επιλέχθηκε να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη, για την επίλυση κάποιων υποθέσεων του μοναστηριού. Ο Θεός όμως είχε άλλο σχέδιο γι’ αυτόν και ο πόθος του δεν πραγματοποιήθηκε.
Μετά από αυτό έφυγε για την Βλαχία, όπου εκεί το 1709 χειροτονήθηκε διάκονος από τον Μητροπολίτη Σόφιας Αυξέντιο. Η δίψα του για μάθηση ήταν ακόρεστη, πηγαίνει για περαιτέρω ανώτερες σπουδές στη Βενετία, εισάγεται στη Φλαγγίνειο Σχολή και έγινε άριστος γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και της αριστοτελικής φιλοσοφίας.
Κατάλαβε όμως, πως η απόκτηση της κοσμικής σοφίας μόνο υπεροψία και ματαιοδοξία προσφέρει στον άνθρωπο. Γι’ αυτό αποφασίζει να επιστρέψει στη Μονή της μετάνοιάς του, των Ιβήρων, όπου επιδίδεται σε έντονο πνευματικό αγώνα, με αδιάλειπτη προσευχή, αγρυπνίες, νηστεία και μελέτη πνευματικών βιβλίων.
Το 1716, σε ηλικία 30 ετών, χειροτονείται Πρεσβύτερος από τον εφησυχάζοντα Μητροπολίτη Νεοκαισαρίας Ιάκωβο. Εντείνει ακόμα περισσότερο τον πνευματικό του αγώνα και γίνεται αντικείμενο θαυμασμού από τους άλλους μοναχούς. Μάλιστα, με τους ασκητικούς του αγώνες, έφτασε στο σημείο να λιγοστέψει τόσο πολύ την τροφή του ώστε να τρώει μία φορά κάθε δεκαπέντε μέρες, ενώ κοιμόταν μία μόνο ώρα το εικοσιτετράωρο. Σύντομα διαπιστώνονται σημάδια αγιότητας σ’ αυτόν. Αξιώθηκε της ιαματικής χάριτος και πολλοί ασθενείς, μοναχοί και λαϊκοί, θεραπεύονταν από αυτόν. Η φήμη του ως άρτια πνευματική προσωπικότητα έφτασε μακριά και ένα πλήθος ανθρώπων έτρεχε να πάρει τις πολύτιμες συμβουλές του.
Την εποχή εκείνη έπεσε θανατική επιδημία στο νησί της Σκοπέλου. Οι έντρομοι από το κακό κάτοικοι έμαθαν για τον άγιο ιερομόναχο. Του ζήτησαν να τους βοηθήσει. Τότε εκείνος, με συνοδεία και άλλων μοναχών, πηγαίνει στο νησί και με τις ατέλειωτες προσευχές και δεήσεις τους απότρεψε το κακό!
Ο όσιος έμεινε συνολικά στο νησί 8 χρόνια (μεταξύ των ετών 1723-1736). Συνέβαλε σημαντικά στην πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων, ως πνευματικός πατέρας αλλά και ως δάσκαλος στην Ακαδημία Σκοπέλου που είχε συσταθεί με δαπάνη του Άγγλου Προξένου Στεφάνου Δαπόντε, πατέρα του λόγιου Καισαρίου Δαπόντε. Η δράση του Ιεροθέου ως διδασκάλου στη Σκόπελο μαρτυρείται από πολλές πηγές «ως ευδόκιμη και λίαν αποδοτική». Ο επίσκοπος Σκοπέλου Κλήμης, και οι κάτοικοι εξέφραζαν συνεχώς την ευγνωμοσύνη τους προς τον όσιο για το διδακτικό του έργο στο νησί.
Όμως ο όσιος είχε μεγάλο πόθο για την ησυχία και την ασκητική ζωή. Αναχώρησαν με τον μαθητή του Μελέτιο και άλλους δυο μοναχούς για το ερημονήσι Γιούρα. Εκεί διάγει τις τελευταίες ημέρες του με σιωπή και αδιάλειπτη προσευχή. Μετά από λίγο καιρό ασθένησε και παρέδωσε την ψυχή του στον Κύριο στις 13 Σεπτεμβρίου του 1745, σε ηλικία 59 ετών.
Ο μαθητής του Μελέτιος μετά την ανακομιδή των λειψάνων του αγίου κατέθεσε στην Μονή Ιβήρων την τίμια κάρα και την σιαγόνα του διδασκάλου του, οι οποίες ευωδιάζουν και ενεργούν πολλά θαύματα.
Ο όσιος Ιερόθεος μετέφρασε σε απλή γλώσσα τους λόγους και τις παραινέσεις Εφραίμ του Σύρου, καθώς και πολλούς βίους αγίων, ώστε οι θησαυροί αυτοί της Εκκλησίας να γίνουν κτήμα των απλών ανθρώπων. Επίσης αντέκρουσε σθεναρά τις αιρετικές δοξασίες του Μεθόδιου Ανθρακίτη. Θεωρείται από τους διαπρεπέστερους λογίους μοναχούς της μονής Ιβήρων, διδάσκαλος του υπόδουλου Γένους, πρόδρομος του διαφωτιστικού έργου του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου.
Η μνήμη του τιμάται στις 13 Σεπτεμβρίου, την ημέρα της οσιακής του κοιμήσεως.
Απολυτίκιο
Τὸν ἐν Ὁσίοις θεοφόρον Ἱερόθεον, καὶ ἐν Ἁγίοις νέον κήρυκα τῆς χάριτος, ὑμνωδίαις εὐφημήσωμεν ἐπαξίως, Μεσσηνίας γὰρ αὐτὸς ὑπάρχει καύχημα, καὶ Μονῆς τῆς τῶν Ἰβήρων θεῖον σέμνωμα, ὅθεν κράζομεν· Χαίροις Πάτερ θεόσοφε.
Πηγές:
1. Γρητσόπουλος Τάσος. Ιερόθεος ο Ιβηρίτης, ο Πελοποννήσιος όσιος, εις Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 6 (Αθήναι 1965) στήλες 800-801.
2. https://greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com/2018/12/blog-post_7.html
3. https://www.pemptousia.gr/2020/09/osios-ierotheos-o-iviritis-mia-olofoti-pnevmatiki-morfi/
4. http://anavaseis.blogspot.com/2012/09/13-1745.html
Κρουσουλούδης Χριστοφόρος
Θεολόγος Καθηγητής Γυμνασίου Σκοπέλου
