Ψάχνοντας για συνταγές που χάθηκαν, αποφασίσαμε να πάμε λίγο πίσω στο χρόνο και να ταξιδέψουμε σε γεύσεις με μεγάλη ιστορία, που δυστυχώς δώσανε τη θέση τους στις σύγχρονες και ιδιαίτερα απλοϊκές γεύσεις. Όταν ακούμε τις φράσεις «πω, πω, πόσα χρόνια με γύρισες πίσω» ή «η μανούλα μου το έφτιαχνε και ήταν η καλύτερη του χωριού», σημαίνει πως κάποτε είχαμε την ευκαιρία να γευτούμε φαγητά που στην πορεία του χρόνου είτε αλλοιώθηκαν, είτε ξεχάστηκαν. Παρόλα αυτά, όμως, οι γεύσεις αυτές ήταν τόσο δυνατές, που έμειναν για πάντα χαραγμένες στη μνήμη των μεγαλυτέρων ανθρώπων, αυτών που κάποτε τις γεύτηκαν.
Η ανάγκη του φαγητού και η έλλειψη υλικών και ευκολιών στο μαγείρεμα, έκανε τις παλιές νοικοκυρές να αυτοσχεδιάζουν και να επινοούν συνταγές, καλύπτοντας απόλυτα τις διατροφικές ανάγκες της οικογένειας. Μάλιστα, κάποιες από αυτές τις συνταγές απέκτησαν στην πορεία και μια πιο γιορτινή νότα, συνοδεύοντας πολλά παραδοσιακά μας έθιμα. Πόσες και πόσες γενιές μεγάλωσαν με αυτές; Συνταγές που «στύλωναν» τους άντρες για να πάνε στα χωράφια, που έδιναν ενέργεια και τόνωση στα παιδιά, ενδυνάμωση και ανακούφιση στον ασθενή και που κρατούσαν καθημερινά την οικογένεια χορτάτη.
Σήμερα, αν και η σκόνη της λησμονιάς έχει απλωθεί πάνω σε αυτές τις συνταγές, αισθανόμαστε ιδιαίτερα τυχεροί που ζούμε στην επαρχία, μαζί όχι μόνο με τις γιαγιάδες αλλά και τις προγιαγιάδες μας, έχοντας την ευκαιρία, ρωτώντας τες, να επαναφέρουμε στο σήμερα κάποιες ξεχασμένες γεύσεις, με τις οποίες κάποτε «στόμωναν» όπως έλεγαν τα παιδιά τους. Βέβαια, ορισμένες από τις συνταγές αυτές στις μέρες θεωρούνται «υγειονομικές βόμβες», όπως για παράδειγμα το ζαχαρόψωμο, αλλά ευτυχώς που υπάρχει το χρονοντούλαπο και συνταγές σαν κι αυτή τις τοποθετούμε εκεί.
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, με κάποιες συνταγές που κρύβουν νοστιμιά, δημιουργικότητα και φαντασία. Τα υλικά τους σίγουρα μας φαίνονται γνωστά σήμερα και τα συναντάμε με ευκολία στα ράφια των σούπερ μάρκετ, όμως κάποτε τα υλικά αυτά οι νοικοκυρές τα παρασκεύαζαν και τα συντηρούσαν μόνες τους. Ήταν οι πρώτες ύλες που οι ίδιες καλλιεργούσαν ή έτρεφαν και στη συνέχεια τις μεταποιούσαν για να θρέψουν την οικογένειάς τους.
Για πρωινό παλιά, στην περιοχή μας, έτρωγαν «Μπιρμπιλόνια»:
Υλικά:
Αλεύρι
Λάδι
Νερό
Αλάτι
Εκτέλεση: Ζεσταίνουμε λίγο νερό, το ρίχνουμε στο αλεύρι και το τρίβουμε με τα χέρια μας σε μικρά μπαλάκια. Σε μια κατσαρόλα με νερό που βράζει, ρίχνουμε λάδι και αλάτι, προσθέτουμε τα μπαλάκια από το αλεύρι και βράζουμε μέχρι να πήξει το μείγμα ελαφρώς.
Άλλοτε πάλι φτιάχνανε «Μαμαλίγκα»:
Υλικά:
Αλεύρι καλαμποκιού
Κρεμμύδι ψιλοκομμένο
Νερό
Λάδι
Αλάτι
Εκτέλεση: Σε νερό που βράζει ρίχνουμε το αλεύρι και ανακατεύουμε με την κουτάλα μέχρι να πιει όλο το νερό και τα γίνει μία μπάλα. Στη συνέχεια, τσιγαρίζουμε το κρεμμύδι στο λάδι, προσθέτουμε νερό και το μείγμα από το αλεύρι και το βράζουμε μέχρι να πήξει.
Για μεσημεριανό, μια νόστιμη «Χλωρόπιτα» θεωρούνταν μια καλή επιλογή.
Υλικά:
Γάλα
Αλεύρι
Αβγά
Λάδι
Αλάτι
Γλίνα: ζωικό λίπος
Εκτέλεση: Από το προηγούμενο βράδυ πήζουμε το γάλα ώστε να γίνει τυρί. Σε ένα δοχείο τρίβουμε το τυρί, ρίχνουμε τα αβγά, λίγο αλεύρι και αλάτι και ανακατεύουμε. Ανοίγουμε τα φύλλα για την πίτα. Λαδώνουμε ένα ταψί και τοποθετούμε στην επιφάνειά του δύο φύλλα. Ρίχνουμε πάνω από τα φύλλα το μείγμα του τυριού και προσθέτουμε λίγη γλίνα σε κομμάτια. Σκεπάζουμε το μείγμα με ένα φύλλο, αλείφουμε με την γλίνα και ψήνουμε την πίτα σε προθερμασμένο φούρνο στους 180º.
Ως συνοδευτικό με τη Χλωρόπιτα, συνήθιζαν να τρώνε σαλάτα φτιαγμένη από κρεμμύδια χλωρά ψιλοκομμένα, λίγο άνηθο και φύλλα από κουκιά. Έριχναν μέσα λάδι, χοντρό αλάτι και λεμόνι.
Οι ελιές, το τυρί, η πρέντζα ή το τσαλαφούτι ήταν απαραίτητα σε κάθε τραπέζι. Σχεδόν κάθε απόγευμα, ένα αβγό χτυπημένο αρκετά με ζάχαρη μέσα σε μια κούπα και μια κουταλιά κακάο (εάν υπήρχε), αποτελούσε το αγαπημένο «σνακ» της εποχής για τα παιδιά. Το βράδυ οι συνθήκες απαιτούσαν το οικογενειακό μενού τα περιλαμβάνει ό,τι έμενε από το μεσημέρι και εάν δεν έμενε η επιλογή ήταν ο βρασμένος τραχανάς με τυρί και στην καρδιά του χειμώνα λίγο λουκάνικο που κάθε σπίτι έφτιαχνε μόνο του.
Η Κυριακή απαιτούσε κρέας και πιο συγκεκριμένα «Αρνάκι καπαμά».
Υλικά:
Μπούτι από αρνί
Κρεμμύδια ψιλοκομμένα
Αλεύρι
Λάδι
Νερό
Αλάτι
Πιπέρι
Εκτέλεση: Σε μία κατσαρόλα ζεσταίνουμε λίγο λάδι. Αλευρώνουμε το κρέας και το ρίχνουμε στο λάδι ώστε να τσιγαριστεί και να πάρει χρώμα. Αφαιρούμε το κρέας από την κατσαρόλα και στο ίδιο λάδι τσιγαρίζουμε τα κρεμμύδια. Αφού τσιγαριστούν προσθέτουμε πάλι το κρέας, ρίχνουμε αλάτι, πιπέρι, νερό και το αφήνουμε να βράσει.
Άλλη παραδοσιακή συνταγή της περιοχής ήταν «Κουκουβίνι στη γάστρα».
Υλικά:
1 κιλό φρέσκο γάλα πρόβειο
4 αβγά
Αλάτι
Πιπέρι
Εκτέλεση: Ρίχνουμε το γάλα σε ένα φαρδύ ταψί. Χτυπάμε τα αβγά και τα προσθέτουμε στο γάλα. Προσθέτουμε αλάτι και πιπέρι. Ανακατεύουμε το μείγμα και το τοποθετούμε στο φούρνο ψήνοντας στους 250º μέχρι να σφίξει.
Επίσης, η «Γλανιδόπιτα» αποτελούσε ένα από τα παραδοσιακά εδέσματα στην περιοχή της λίμνης Τριχωνίδας, αφού ως βασικό συστατικό της είχε το ψάρι, το γλανίδι, που ζει σε μεγάλες ποσότητες στη λίμνη.
Υλικά:
1½ κιλό γλανίδια
2 φύλλα χωριάτικα
2 μέτρια κρεμμύδια ψιλοκομμένα
½ φλιτζάνι λάδι
1 ματσάκι μάραθο ψιλοκομμένο
Αλάτι
Πιπέρι
Εκτέλεση: Βράζουμε τα ψάρια και τα ξεκοκαλίζουμε. Αναμειγνύουμε το υλικό των ψαριών με τα υπόλοιπα υλικά και ανακατεύουμε. Λαδώνουμε την επιφάνεια ενός ταψιού και τοποθετούμε το ένα φύλλο. Αδειάζουμε τη γέμιση και τη σκεπάζουμε με το άλλο φύλλο. Λαδώνουμε την επιφάνεια της πίτας και τη χαρακώνουμε με ένα μαχαίρι. Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180º για μία ώρα.
Τέλος, το «Κασιμάρι» αποτελούσε ακόμη μία γεύση της περιοχής που πλέον έχει ξεχαστεί.
Υλικά:
1½ κιλό τυρί ανάλατο πρόβειο ή γίδινο
1 κούπα καλαμποκάλευρο
Αλάτι
Πιπέρι
Εκτέλεση: Ρίχνουμε το τυρί μέσα σε ένα τηγάνι να λιώσει. Προσθέτουμε αλάτι και πιπέρι και ανακατεύουμε. Στη συνέχεια ρίχνουμε το καλαμποκάλευρο κουταλιά -κουταλιά ανακατεύοντας συνεχώς μέχρι να πάρει βράση με το βούτυρο που θα βγάλει το τυρί. Αποσύρουμε από τη φωτιά και σερβίρουμε.
Ανάλογα με την εποχή, τα φρούτα μετατρέπονταν είτε σε γλυκά είτε σε ποτά και πάντα φυλάσσονταν για τους ξένους. Γλυκά προσφέρονταν πάντα στις γιορτές. Ο μπακλαβάς, το ραβανί και οι κουραμπιέδες είχαν την τιμητική τους.
Σίγουρα, όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα μικρό δείγμα του γαστρονομικού παρελθόντος της περιοχής μας. Υπάρχουν πολλές περισσότερες συνταγές, που αν και ξεχασμένες, κρύβουν μέσα τους την ανάμνηση της νοστιμιάς και της απόλαυσης, που κάποτε κάποιοι είχαν την τύχη να γευθούν. Ωστόσο ένα είναι βέβαιο, πως όσα χρόνια κι αν περάσουν, οι συνταγές του παρελθόντος θα αποτελούν πάντοτε τη βάση των συνταγών όχι μόνο του παρόντος αλλά και του μέλλοντος.
Δήμητρα Ευθυμίου
Μαθήτρια Β΄ Λυκείου
ΕΠΑΛ Καινουργίου Αιτ/νίας
Σωτηρία – Φωτεινή Στρεμμένου
Μαθήτρια Β΄ Λυκείου
ΕΠΑΛ Καινουργίου Αιτ/νίας
