από τη Ρωμίνα Γεώργαρου
Είναι ευρέως γνωστό ότι το σχολείο συνιστά χώρο κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης προσωπικοτήτων. Με αφορμή την έξαρση των φαινομένων εκδήλωσης ρατσιστικών συμπεριφορών τόσο σε σχολικά περιβάλλοντα – στη χώρα μας και στον κόσμο γενικότερα – όσο και πέρα από αυτά, η σύνταξη αυτού του άρθρου θεωρήθηκε μια ευκαιρία για ανάδειξη των επιπτώσεων του ρατσισμού, ώστε να εγερθεί ο προβληματισμός αναφορικά με τους λόγους που επιβάλλουν την άμεση αντιμετώπιση του φαινομένου αλλά και τη συμβολή του σχολείου στον αγώνα αυτό.
Αρχικά: Οι ρατσιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές αποτελούν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και παράγοντα οπισθοδρόμησης των κοινωνιών! Η εκμετάλλευση και ο ευτελισμός της προσωπικότητας είναι το μεγαλύτερο πλήγμα που επανειλημμένα υφίσταται ο άνθρωπος. Παράλληλα ο ρατσιστής αποθηριώνεται και υποτάσσεται στην καταστροφική δύναμη του φανατισμού και της βαναυσότητας, που με τη σειρά τους τον αποστερούν από ουσιαστικές ανθρώπινες ιδιότητες, όπως η ενσυναίσθηση, βάζοντάς τον σε έναν φαύλο κύκλο. Αυτός ο κύκλος καθιερώνει ως νόμο το δίκαιο του ισχυρότερου καταδικάζοντας τους ανθρώπους σε έναν νέο φαύλο κύκλο συγκρούσεων.
Και φυσικά ο ρατσισμός αντίκειται στις θεμελιακές αρχές της δημοκρατίας, ενθαρρύνει την καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ευνοεί την επικράτηση αυταρχικών καθεστώτων, προσβάλλοντας την ανθρώπινη ύπαρξη και πλήττοντας την κοινωνική συνοχή. Προωθείται ο δογματισμός, παρεμποδίζεται η πρόοδος και η σύγχρονη κοινωνία καταδικάζεται σε σκοταδισμό. Όλα αυτά δεν καθιστούν αναγκαία τη λήψη μέτρων άμεσα και ταυτόχρονα με τρόπο ουσιαστικό;
Και το σχολείο ποιον ρόλο καλείται να αναλάβει μέσα στον κυκεώνα του ρατσισμού; Μέσα σε τυφώνες που γεννούν φαινόμενα σαν τον ρατσισμό, το σχολείο επιβάλλεται να προβάλλει και να επιβεβαιώνει την αξία της λειτουργίας του μέσα από το έργο που επιτελεί, κάθε μέρα, κάθε στιγμή. Το σχολείο μπορεί να «πολεμήσει» τον ρατσισμό καίρια, μέσα από μια σειρά ενεργειών. Αρχικά έχει τη δύναμη να διοργανώσει εκδηλώσεις και δράσεις, όπως ομιλίες και παραστάσεις, μέσα από τις οποίες οι μαθητές ευαισθητοποιούνται, καθώς συνειδητοποιούν τη φύση του ρατσισμού, τις μορφές του – φανερές και κεκαλυμμένες – , τις τραγικές του συνέπειες και το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στη διαφορετικότητα και τον σεβασμό. Σε ένα άλλο επίπεδο πιο πρακτικό μπορεί να ενθαρρύνει επισκέψεις ομάδων μαθητών με σκοπό τη γνωριμία τους με ανθρώπους που έχουν υποστεί ρατσιστικές συμπεριφορές, και να ενισχύσει την ενεργή συμμετοχή των μαθητών σε εθελοντικές δράσεις που στοχεύουν στο «χέρι βοηθείας» σε άτομα που δοκιμάζονται και υποφέρουν από τις κάθε είδους διακρίσεις. Τίποτα, όμως, δεν είναι τόσο σημαντικό όσο η δημοκρατική λειτουργία του ίδιου του σχολείου, που οφείλει πρώτο να διαμορφώνει κλίμα ανεκτικότητας και σεβασμού στην ιδιαιτερότητα κάθε μαθητή, είτε φυλετική είτε εθνική είτε κοινωνική. Ο διάλογος και το υγιές πρότυπο του εκπαιδευτικού θα είναι τα δυο «πόδια» της σχολικής κοινότητας, που πρέπει να είναι γερά, ώστε η παιδεία να στέκει, να αντέχει τα «βάρη», να βαδίζει σταθερά στον δύσκολο δρόμο της. Το «Δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις…» δεν έχει θέση στο σχολείο που θέλουμε…
Η βαθιά αρνητική επίδραση του ρατσισμού σε επίπεδο ατομικό και συλλογικό δεν αφήνει περιθώρια για αδιαφορία ή ολιγωρία! Και το σχολείο μέσα σε 12 χρόνια μπορεί να γίνει όχι απλώς ένα ανάχωμα, αλλά ένα τείχος απέναντι στο τεράστιο κύμα των ρατσιστικών στάσεων ή και τάσεων μιας κοινωνίας που λέγεται «σύγχρονη» αλλά αποδεικνύεται ηθικώς «παρακμάζουσα»…
