από την Ελένη Κυριάκη
Με αφορμή την ημερίδα που διοργανώθηκε στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) Πατρών και την ευκαιρία που μας δόθηκε να παρευρεθούμε ως συμμετέχοντες του προγράμματος «Κοσμικές Ακτινοβολίες», θέλησα να σας παρουσιάσω με λίγα λόγια το πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουμε μαθητές όλων των τάξεων του Λυκείου μας.
Ο ακριβής Τίτλος του Προγράμματος είναι : «Ανάπτυξη Σχολικού Δικτύου από Εκπαιδευτικά Τηλεσκόπια Κοσμικών Ακτινών και Ανιχνευτές Αστροσωματιδιακής Φυσικής». Αναλυτικότερα, στο διδακτικό αυτό πρόγραμμα ασχολούμαστε με τις κοσμικές ακτίνες, δηλαδή με φορτισμένα σωματίδια τα οποία βομβαρδίζουν τη Γη προερχόμενα από γαλαξιακές, ίσως και εξωγαλαξιακές πηγές. Τα σωματίδια αυτά συγκρούονται με μόρια της ατμόσφαιρας της Γης και από αυτές τις αλληλεπιδράσεις παράγονται δευτερεύοντα σωματίδια (π.χ μιόνια) που φτάνουν στη γη, και αυτά εμείς ανιχνεύουμε μελετώντας τη διεύθυνση από την οποία καταφτάνουν και την ενέργειά τους. Σκοπός του προγράμματος στο οποίο συμμετέχουμε, είναι να εκπαιδευτούμε στην κατασκευή και λειτουργία του εκπαιδευτικού τηλεσκοπίου Κοσμικής Ακτινοβολίας μCosmics καθώς και στην εφαρμογή των εκπαιδευτικών δράσεων που έχουν σχεδιαστεί με βάση το τηλεσκόπιο και υλοποιούνται στο πλαίσιο του σχολικού δικτύου μNet.
Στην πρώτη φάση του προγράμματος ασχοληθήκαμε με τις υψηλές ενέργειες. Αναλυτικότερα ασχοληθήκαμε με τη δομή της ύλης και του σύμπαντος. Διεισδύσαμε στη δομή του ατόμου και στις ανακαλύψεις γύρω από αυτό, οι οποίες βασίζονται στα πειράματα ανά τους αιώνες. Μάθαμε πως η εξερεύνηση της ύλης μπορεί να παρομοιαστεί με μια φωτογραφία. Πιο συγκεκριμένα, στέλνουμε σωμάτια με μεγάλη ορμή να πέσουν σε αλλά σωμάτια που θέλουμε να φωτογραφίσουμε, και έτσι τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης τα αποτυπώνουμε στις ανιχνευτικές μας διατάξεις, κάτι αντίστοιχο του φλας. Όσο μεγαλύτερη ενέργεια χρησιμοποιούμε, τόσο πιο λεπτομερώς μπορούμε να διεισδύσουμε σε ένα σωματίδιο. Ακόμα ενημερωθήκαμε για τους επιταχυντές, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για να επιταχύνουν σωμάτια με πολύ μεγάλες ενέργειες, τα οποία βάζουν να συγκρουστούν ώστε να λάβουμε αποτέλεσμα για τη δομή τους. Τέλος είδαμε τις συγκρούσεις πρωτονίων και την παραγωγή νέων σωματιδίων.
Στη δεύτερη φάση ενημερωθήκαμε για τα εκπαιδευτικά τηλεσκόπια: τον τρόπο κατασκευής τους αλλά και χρήσης τους. Τα τηλεσκόπια αυτά αποτελούνται από τρεις ανιχνευτές κοσμικών ακτινών, οι οποίοι συλλέγουν καταιονισμούς τους οποίους έπειτα εμείς αναλύουμε. Στο λύκειό μας είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε δύο υπεύθυνους του προγράμματος, οι οποίοι μας καθοδήγησαν και σε συνεργασία μαζί τους συναρμολογήσαμε τον πρώτο ανιχνευτή του τηλεσκοπίου μας.
Η τρίτη φάση του προγράμματός μας ολοκληρώθηκε με μια ημερίδα στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πατρών. Ως σχολείο είχαμε την ιδιαίτερη τιμή και χαρά να παρευρεθούμε και στα masterclasses έχοντας την ευκαιρία, έτσι, να διοργανώσουμε μια διήμερη εκπαιδευτική εκδρομή. Η πρώτη μας μέρα στο Πανεπιστήμιο ξεκίνησε με μια αναδρομή στις γνώσεις μας γύρω από τις κοσμικές ακτινοβολίες. Έπειτα οι υπεύθυνοι του προγράμματος μάς ενημέρωσαν για του τεχνητούς επιταχυντές, δηλαδή τα μηχανήματα που παράγουν δέσμες σωματιδίων υψηλής ενέργειας, και πιο εστιασμένα για τον επιταχυντή αδρονίων στην Γενεύη αλλά και πειράματα στο CERN. Δεν θα μπορούσα να παραλείψω την ξενάγησή μας στα εργαστήρια του ΕΑΠ, μια αξέχαστη εμπειρία, όπου μας μίλησαν – ή ακόμα καλύτερα μας έδειξαν – τα όσα συγκλονιστικά συμβαίνουν εκεί…!
Εκεί ασχοληθήκαμε με μια διερευνητική εργασία στην οποία ανά ομάδες αναζητούσαμε σωματίδια τα οποία έχουν μικρό χρόνο ζωής και δεν αφήνουν ίχνη στον ανιχνευτή. Ακολούθησε ανάλυση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εργασίας μας. Η πρώτη μέρα ολοκληρώθηκε με μια αξέχαστη εμπειρία, καθώς πραγματοποιήσαμε τηλεδιάσκεψη με το CERN!
Τη δεύτερη μέρα μας στο ΕΑΠ συμμετείχαμε σε ημερίδα, όπου σε συνεργασία με 60 ακόμα σχολεία που πήραν μέρος στο πρόγραμμα, παρουσιάσαμε τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης. Αυτά αφορούσαν στις κοσμικές ακτίνες, το τηλεσκόπιο μcosmics, τη βαθμονόμηση του τηλεσκοπίου, τη συλλογή δεδομένων ατμοσφαιρικών καταιονισμών και τη συζήτηση των αποτελεσμάτων.Στην παρουσίασή μας ως σχολείο ασχοληθήκαμε με τον σχολιασμό της πρώτης σειράς δεδομένων μέσου ύψους παλμών. Ήταν μια μοναδική παρουσίαση, που κέρδισε πολλά θετικά σχόλια.
Η ημερίδα αυτή ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία, στην οποία, πέρα από την παρουσίαση των γεγονότων την πρώτης φάσης, ανταλλάξαμε και πρακτικές για την δεύτερη φάση που βρίσκεται σε εξέλιξη .
Αναμένουμε λοιπόν οδηγίες για τη συνέχεια …
