ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ

ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Γενικά 0

της  Στέλλας Δριβαλιάρη

Ιστορικές πηγές κάνουν αναφορά πως ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ. στην περιοχή της Μαγνησίας ζούσαν Εβραίοι. Στην αρχαία Δημητριάδα, τον σημερινό δηλαδή Βόλο, αναφέρεται εβραϊκή παρουσία ήδη από τον 2ο αιώνα μ.Χ.

 Η εβραϊκή συνοικία του Βόλου

Κατά τη διάρκεια του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας, η παρουσία των Εβραίων του Βόλου συνεχίζεταιScreenshot_22 αδιάκοπα. Η εβραϊκή συνοικία βρισκόταν στη δυτική πλευρά της πόλης και το 1860 ήταν κτισμένες εκεί 35 κατοικίες. Η κατασκευή της Συναγωγής (τόπος λατρείας της Ιουδαϊκής θρησκείας) ξεκίνησε το 1865 με την οικονομική στήριξη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και λειτούργησε για πρώτη φορά το 1870 στη σημερινή της θέση, στο κέντρο της εβραϊκής συνοικίας. Η εβραϊκή συνοικία, που ορίζεται από τις οδούς Μωυσέως, Πλάτωνος, Ξενοφώντος και τους γύρω δρόμους, ήταν γνωστή με την ονομασία «τα Εβραϊκά». Η ονομασία αυτή υφίσταται ακόμη και σήμερα, παρ’ ότι ο πληθυσμός των Εβραίων στην πόλη έχει μειωθεί σημαντικά.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 71 Εβραίοι από τον Βόλο πήραν τα όπλα στα χέρια και πήγαν να πολεμήσουν στο μέτωπο. Από αυτούς, ένας σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, ενώ δύο έμειναν ανάπηροι. Τον Απρίλιο του 1941 με τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας, η πόλη βρέθηκε στην ιταλική ζώνη και οι Screenshot_23Εβραίοι δεν αντιμετώπισαν άμεσο κίνδυνο. Μάλιστα, όσο η πρωτεύουσα της Μαγνησίας βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση, στον Βόλο κατέφυγαν και πολλοί από τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, για να αποφύγουν την ανελέητη καταδίωξή τους από τους Ναζί.

Η κατάσταση, όμως, άλλαξε δραματικά, όταν τον Σεπτέμβριο του ’43, μετά από τη συνθηκολόγηση με τους συμμάχους, ο Βόλος πέρασε σε γερμανική κατοχή. Ένα μήνα μετά, οι Ναζί άρχισαν να επιβάλουν τα πρώτα αντισημιτικά μέτρα, αλλά ευτυχώς οι περισσότεροι Εβραίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν στα γύρω χωριά με τη βοήθεια της αντίστασης και των συμπολιτών τους. Ωστόσο, κάποια μέλη της κοινότητας ζούσαν ακόμη στην πόλη τον Μάρτιο του ‘44, όταν συνελήφθησαν από τους Γερμανούς και στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου και εξοντώθηκαν. Πώς όμως από έναν προπολεμικό πληθυσμό 872 ατόμων, 645 κατόρθωσαν να επιζήσουν;

Ένας αρχιραβίνος, ένας Μητροπολίτης και ένας Γερμανός πρόξενος έσωσαν τους Εβραίους του Βόλου.

Screenshot_19Σε σχέση με άλλες εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα, η κοινότητα  του Βόλου είχε πολύ λιγότερα θύματα στο Ολοκαύτωμα (από έναν προπολεμικό πληθυσμό περίπου 900 Εβραίων, μόνο 155 έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Β΄ Π.Π.).Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στη συνεργασία του αρχιραβίνου της ισραηλιτικής κοινότητας του Βόλου, Μωυσή Πέσαχ και του Μητροπολήτη Ιωακείμ με τον Γερμανό πρόξενο του Βόλου Έλμουτ Σέφελ.

Όταν ο Βόλος πέρασε σε γερμανική κατοχή, στις 30 Σεπτεμβρίου 1943, ο Γερμανός στρατιωτικός  διοικητής κάλεσε στο αρχηγείο του τον Μωυσή Πέσαχ. Απαίτησε από τον αρχιραβίνο να του δώσει έναν κατάλογο με όλους τους Εβραίους της πόλης, τις διευθύνσεις τους και τα περιουσιακά  τους στοιχεία, μέσα σε 24 ώρες.

Ο  Πέσαχ κατάλαβε αμέσως τη σοβαρότητα του ζητήματος και γι’ αυτό απευθύνθηκε για βοήθεια στον Μητροπολίτη Δημητριάδος  Ιωακείμ Αλεξόπουλο. Ο Μητροπολίτης εξέδωσε εγκύκλιο προτρέποντας τους ιερείς της υπαίθρου να δώσουν καταφύγιο στους διωκόμενους Εβραίους.

Ο Μητροπολίτης Ιωακείμ, έπειτα από την επίσκεψη του αρχιραβίνου Πέσαχ, ενημέρωσε και τον ΓερμανόScreenshot_20 πρόξενο του Βόλου Έλμουτ Σέφελ. Ο Σέφελ ήταν ως πρόξενος στον Βόλο είχε ιδιαίτερα καλές σχέσεις με τους Βολιώτες. Ο Γερμανός πρόξενος αμέσως πληροφόρησε μέλη της εβραϊκής κοινότητας ότι οι Ναζί προγραμμάτιζαν τη σύλληψη και τη μεταφορά τους στα στρατόπεδα εξόντωσης. Τον άκουσαν, εγκατέλειψαν την πόλη και με τη βοήθεια πολλών ανθρώπων, κυρίως ανταρτών, διέφυγαν τον κίνδυνο.

Με τη συνεργασία του Μωυσή Πέσαχ, του Μητροπολίτη Ιωακείμ και του Έλμουτ Σέφελ σώθηκε το 74% των Εβραίων Βολιωτών. Χάρη σε αυτούς, η πόλη του Βόλου έγινε η δεύτερη πόλη στην Ελλάδα με τη μικρότερη απώλεια Εβραίων στην Κατοχή, μετά από τη Ζάκυνθο.

Μετά τον πόλεμο

Μετά την Απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1944, αρκετές εβραϊκές οργανώσεις του εξωτερικού βοήθησαν τους ομόθρησκούς τους να ορθοποδήσουν. Όμως, από το 1948 και έπειτα, που παρατηρείται μετανάστευση των Εβραίων της Ελλάδας προς το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, οι Βολιώτες Εβραίοι έφυγαν. Ένας λόγος που συνέβαλε σε αυτό ήταν και οι καταστροφικοί σεισμοί που έπληξαν την περιοχή της Μαγνησίας το 1955, οι οποίοι προκάλεσαν μεγάλες ζημιές σε σπίτια και καταστήματα αλλά και στη Συναγωγή, που είχε ξαναχτιστεί το 1948 μετά από ανατίναξή της από τους Ναζί το 1943.

Σήμερα, η εβραϊκή κοινότητα του Βόλου αποτελείται από 100 περίπου άτομα. Το μεταναστευτικό κύμα του ‘48, καθώς και τα καταστροφικά αποτελέσματα του σεισμού του ’55 άλλαξαν τελείως τη φυσιογνωμία της συνοικίας, όπως και ολόκληρης της πόλης.

Πηγές:

 

 

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης