Από τους Βασίλη Δημήτριο και Λάλα Πολυχρόνη

Τα δημητριακά είναι φυτά – ετήσια ή διετή – διαφόρων οικογενειών, τα οποία καλλιεργούνται με συστηματικό τρόπο σχεδόν σε όλο τον πλανήτη. Οι σπόροι των δημητριακών, συνήθως αλεσμένοι, αποτελούν βασική τροφή ανθρώπων και ζώων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το σιτάρι, το κριθάρι, , ο αραβόσιτος, η βρόμη, , η σίκαλη. Συνώνυμες είναι οι λέξεις «σιτηρά» και «γεννήματα».

Η εν λόγω λέξη συνδέεται ετυμολογικά με τη Δήμητρα (αρχ. Δημήτηρ / Δαμάτηρ / Δωμάτηρ), τη θεά της γεωργίας. Το δεύτερο συνθετικό του ονόματος περιέχει τη λέξη «μήτηρ» ή «μάτηρ», ενώ το α΄ συνθετικό ταυτίζεται πιθανότατα με το ουσιαστικό «δᾶ» (γη). Επομένως, το όνομα θα σήμαινε «η μητέρα γη».

Η θεά Δήμητρα ήταν κόρη του Κρόνου και της Γαίας, αδελφή του Δία, με τον οποίο απέκτησε την Περσεφόνη. Από τον Ποσειδώνα – μεταμορφωμένο σε άλογο – απέκτησε μια κόρη και ένα άλογο, τον Αρείονα. Από τον Ιασίωνα απέκτησε τον Πλούτο. Ήταν θεά των σιτηρών και της γεωργίας. Η ίδια έμαθε στους ανθρώπους να καλλιεργούν τη γη. Ταυτίστηκε με τη Γη. Πολύ γνωστός είναι ο μύθος που αναφέρεται στην αρπαγή της Περσεφόνης από τον Άδη: Η Δήμητρα πλανιόταν θλιμμένη εννιά μέρες αναζητώντας την κόρη της. Τελικώς, έφτασε στην Ελευσίνα, μεταμορφωμένη σε γριά, και φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο του βασιλιά Κελεού. Ανέλαβε την ανατροφή του γιου του βασιλιά, του Δημοφώντα. Τον έτρεφε με αμβροσία και έκαιγε το σώμα του στις φλόγες, προκειμένου να τον κάνει αθάνατο. Η βασίλισσα Μετάνειρα είδε τη διαδικασία και τρομαγμένη άρχισε να φωνάζει. Έτσι, η Δήμητρα σταμάτησε και ο Δημοφώντας έμεινε θνητός. Όμως, η θεά – θέλοντας να ανταποδώσει το καλό που της έκαναν φιλοξενώντας την – δίδαξε στους Ελευσινίους την καλλιέργεια της γης και τα Ελευσίνια μυστήρια. Σε όλο αυτό το διάστημα η Δήμητρα είχε προκαλέσει στη γη ακαρπία, αγανακτισμένη για την αρπαγή της Περσεφόνης. Ο Δίας αναγκάζεται να υποχωρήσει. Έτσι, αποφασίζεται ότι ο Άδης θα κρατά την κόρη της Δήμητρας τέσσερις μήνες στον Κάτω Κόσμο και τους υπόλοιπους οκτώ θα της επιτρέπει να μένει πάνω στη γη.

Η λατρεία της Δήμητρας πιθανότατα προήλθε από την Κρήτη. Οι σημαντικότερες γιορτές προς τιμήν της ήταν τα Θεσμοφόρια, στα οποία συμμετείχαν μόνο παντρεμένες γυναίκες, τα Μικρά Μυστήρια και τα Μεγάλα Ελευσίνια. Τα εμβλήματά της ήταν τα εξής: δέμα από στάχυα, καλάθι με καρπούς, η παπαρούνα, ο νάρκισσος, το ρόδι, το πουλί γερανός.

ΠΗΓΕΣ

1. Μπαμπινιώτης Γ., (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας

2. Τσοτάκου-Καρβέλη Αικατερίνη (2007), Λεξικό της ελληνικής μυθολογίας,εκδ. Σοκόλη

3. http://www.pi-schools.gr/lessons/aesthetics/eikastika/afises/index.php?id=5&v=2

4. http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=3010&-V=limmata