Από τον Κουμπούρα Μενέλαο
«Ζάνες» είναι ο πληθυντικός της λέξης «Ζαν», ο οποίος είναι δωρικός τύπος του «Ζην» – από το όνομα «Ζευς» (Δίας).
Οι Ζάνες ήταν χάλκινα αγάλματα του Δία που βρίσκονταν στην Ολυμπία. Ήταν τοποθετημένα κατά μήκος της οδού που οδηγούσε από το Μητρώο στην είσοδο του σταδίου. Τα χρήματα για την κατασκευή των εν λόγω αγαλμάτων προέρχονταν από πρόστιμα, τα οποία επέβαλαν οι ελλανοδίκες – κριτές των αγώνων στην Ολυμπία – στους αθλητές που παραβίαζαν του κανονισμούς των αγώνων.
Σήμερα, μπροστά από την είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας, την λεγόμενη «Κρυπτή», κατά μήκος του κρηπιδώματος των θησαυρών, σώζονται δεκαέξι βάθρα. Πάνω σε αυτά ήταν τοποθετημένοι οι Ζάνες.
Τα αγάλματα ήταν τοποθετημένα σε περίοπτη θέση, για να παραδειγματίζονται οι αθλητές που θα λάμβαναν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι αρχαιότεροι από τους Ζάνες κατασκευάστηκαν το 388 π.Χ. από το πρόστιμο που επιβλήθηκε στο Θεσσαλό Εύπωλο, ο οποίος δωροδόκησε τρεις πυγμάχους, προκειμένου να ανακηρυχθεί νικητής. Το 332 π.Χ. στήθηκαν έξι αγάλματα από τον Αθηναίο αθλητή του πεντάθλου Κάλλιππο, επειδή δωροδόκησε τους συναθλητές του. Το 25 μ.Χ. ο Αλεξανδρινός παγκρατιαστής Σαραπίων τιμωρήθηκε για δειλία, επειδή μία μέρα πριν από τον αγώνα φοβήθηκε και έφυγε κρυφά.
Οι Ζάνες ήταν έργα μεγάλων καλλιτεχνών της εποχής. Σε επιγραφή έχει σωθεί το όνομα του Σικυώνιου γλύπτη Κλέωνα. Όλα τα αγάλματα πρέπει να είχαν την ίδια μορφή. Από ίχνη στερέωσης που διατηρούνται στην άνω επιφάνεια βάθρου συμπεραίνουμε ότι τα αγάλματα του Δία απεικονιζόταν σε φυσικό μέγεθος, με το δεξί πόδι να πατά ολόκληρο, ενώ το αριστερό πιο ελαφρά. Σύμφωνα με τον Παυσανία, στις βάσεις τους χαρασσόταν επιγραφή, η οποία ανέφερε το όνομα του παραβάτη και συμβουλές προς τους αθλητές: ότι θα έπρεπε να βασίζονται στις σωματικές τους ικανότητες για τη νίκη και να μην χρησιμοποιούν δόλο. Οι τιμωρίες που επιβλήθηκαν ήταν λίγες, γεγονός που αποδεικνύει την τήρηση των κανονισμών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναγραφή ονόματος αθλητή πάνω σε μία τέτοια βάση αποτελούσε όνειδος και για τον ίδιο τον αθλητή και για την πόλη του.
ΠΗΓΕΣ
1.Πάπυρος Larousse – το παπυράκι (2003). Εικονογραφημένο εγκυκλοπαιδικό λεξικό και πλήρες λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Πάπυρος
2. http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5824
