» Ψυχή μεγάλη και γλυκιά
με τα χαράς σ” το λέω
φωνάζω τες γυναίκες μας
και στο όνομά τους μνέω» .
Διονύσιος Σολωμός , Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
Η Ελληνίδα, λέξη σπουδαία γεμάτη ιστορία και κάλλος, γεμάτη χάρη ,λέξη γενναία, αναλλοίωτη ,τρυφερή, μαρτυρική… Η Ελληνίδα έρχεται από τα βάθη των αιώνων λιτή, δωρική ,γεμάτη ευθύνη συνάμα και αβρότητα ,ευπρέπεια, κοσμιότητα. Είναι η γυναίκα η ανδρεία, η Ελληνίδα μάνα, η κόρη, η στοργική αδερφή, βασίλισσα ,Αγία με τα χέρια τα επιδέξια στην νοικοκυροσύνη μαζί και στο βόλι, στην διευθέτηση του οίκου και στην ενασχόληση με τα κοινά. Πάνω απ’ όλα, τη νοιάζει η υπεράσπιση της πατρίδας, πιστή στη προγονική αρετή αναλαμβάνει να σηκώνει στους ώμους της την παράδοση αιώνων με σιωπή και εγκαρτέρηση, άλλοτε ακόμα και με τα όπλα.
Από πού αντλεί δύναμη η Ελληνίδα γυναίκα μέσα στην στοργική της πορεία και ιδιαίτερα κατά τη δυσβάσταχτη περίοδο της τουρκικής σκλαβιάς; Οπωσδήποτε από κάπου άντλησε δύναμη η Ελληνίδα της τουρκοκρατίας και το ’21. Δεν άντλησε όμως δύναμη από την απελπισία, αυτό είναι το μόνο σίγουρο, ούτε από ανθρώπινες διακηρύξεις δικαιωμάτων ,από καταστατικά και νόμους ανθρώπων ούτε μόνο από τον πόθο της ελευθερίας που ορίστηκε τόση καρτερία και τόση δύναμη … Η Ελληνίδα άντλησε δύναμη από ψηλότερα, από την κυρά του γένους την Παναγία …
Ένας Γάλλος περιηγητής, ο Φρανσουά Ρισάρντ, σε χρονικό του που κυκλοφόρησε το 1657 στο Παρίσι έγραψε ότι η εγκαρτέρηση, η αισιοδοξία των Ελλήνων οφειλόταν στη λατρεία που τρέφουν στην Παναγία. Σε όλα τα σπίτια βλέπεις εικόνες της Παναγίας, είναι ο φρουρός ή καλύτερα η νοικοκυρά του σπιτιού. Σ’ αυτή την εικόνα στρέφουν το βλέμμα όταν τους συμβεί κάτι κακό, ικετεύοντας στη βοήθεια της. Δημιούργησε κι αυτή την παράδοση η Ελληνίδα του ’21 ,την παράδοση της κυράς του Γένους που συνδέει τον εθνικό βίο των Ελλήνων στενά με την Παναγία Θεοτόκο. Από την Παναγία αντλούσε παρηγοριά και δύναμη η Ελληνίδα της πολυστέναχτης δουλίας και του πολυαίμακτου αγώνα της Ελευθερίας. Εκεί κατηύθυνε το γένος να προσβλέπει και να σώζεται. Η Ελληνίδα έκανε την Παναγία φιλέλληνα, οι γυναίκες επανέλαβαν τις θυσίες ,αυτοθυσίες του Ζαλόγγου στην βραχώδη κοίτη του ποταμού Μαυρονέρι για να μην πέσουν ζωντανές στα χέρια των Τούρκων και για να αποφύγουν να ατιμαστούν, να αποφύγουν τα μαρτύρια και τον εξισλαμισμό των παιδιών τους.
Παροιμιώδης είναι η συμπεριφορά των Σουλιωτισσών, οι οποίες είχαν όλα τα χαρακτηριστικά των αντρών συμπατριωτών τους .Μεγαλωμένες στο άγριο και άγονο περιβάλλον των χωριών του Σουλίου, μαθημένες στη σκληρή και κακοτράχαλη ζωή, λιτοδίαιτες, εξοικειωμένες με τον κίνδυνο ,πολεμούν αρματωμένες τους στρατιώτες του Αλή Πασά και δε διστάζουν όταν χρειαστεί, να θυσιαστούν για την πατρίδα. Διακρίνονται για την φιλοπατρία τους και αγωνίζονται μέχρις εσχάτων αψηφώντας το θάνατο και δημιουργώντας διαχρονικά πρότυπα ηρωισμού και λεβεντιάς. Ο χορός του Ζαλόγγου παραμονές Χριστουγέννων του 1803 αποτελεί αιώνιο σύμβολο για τη γυναίκα που προτιμά το θάνατο από την ατίμωση και τη δυστυχία. Οι γυναίκες και θυγατέρες, νύφες των προεστών και οπλαρχηγών της Νάουσας δέχτηκαν το 1822 συσσωρευμένα πρωτοφανή μαρτυρία. Μισοθαμμένες στο χώμα ως πάσσαλοι δέχονταν βρισιές από τους μουσουλμάνες και χτυπήματα από τα μικρά παιδιά των Τούρκων με αναμμένα δαυλιά. Τους πρότειναν να τουρκέψουν να εξισλαμιστούν και όταν αυτές αρνήθηκαν σθεναρά άλλες έκλεισαν σε σάκους με γάτες και ποντίκια, άλλες σε σάκους γεμάτους φίδια κι άλλες έκλεισαν σε ωχετούς των οποίων είχαν αποφράξει την έξοδο.
Οι Ελληνίδες του ’21 δέχτηκαν κάθε είδους οργή, αγριότητα, βάσανο ,θάνατο, ατίμωση και σκλαβιά από τους Τούρκους, Αρβανίτες και Αιγύπτιους. Χιλιάδες Ελληνίδες ίσως και εκατοντάδες χιλιάδες πουλήθηκαν στα ανθρωποπάζαρα της Κωνσταντινούπολης, της Σμύρνης, της Αλεξάνδρειας, της Τύνιδας, του Μοναστηρίου, της Θεσσαλονίκης βασανισμένες υπάρξεις οι Ελληνίδες των ανθρωποπαζαριών περιπλανήθηκαν για δεκάδες χρόνια καθώς περνούσαν από πολλά χέρια αγοραστών μα παρέμειναν Ελληνίδες.
Το παρακάτω παράδειγμα είναι εντυπωσιακό: η Μαρία Δασκαλογιάννη (1770- 1823 ),η μεγαλύτερη κόρη του την επαναστάτη των Σφακίων αιχμαλωτίστηκε και οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη σκλάβα, έγινε σύζυγος Τούρκου αξιωματούχου και απέκτησε και δύο παιδιά. Όταν πέθανε ο άντρας της πήρε την κόρη της και ξέφυγε, έφτασε στην Τήνο για να προσκυνήσει την Παναγιά της Τήνου και να πεθάνει ως μοναχή πλέον.
Οι Ελληνίδες μητέρες στις καταστροφές ολοκαυτώματα της Χίου, της Κάσου, των Ψαρών κι αλλού έζησαν το μαρτυρικό πόνο του βασανιστικού και σπαρακτικού θανάτου των σπλάχνων τους, των παιδιών τους βλέποντας να γίνονται παιχνίδισμα, λιάνισμα τουρκικών σπαθιών.
Πολλές δεκάδες χιλιάδες γνώρισαν τις πίκρες της προσφυγιάς χωρίς να γίνονται εμπόδιο ούτε έγνοια στους άντρες τους αγωνιστές, μαχητές του ιερού αγώνα.
Ο Καραϊσκάκης ήταν αρχιστράτηγος αλλά η γυναίκα του πέθανε πρόσφυγας στο νησί Κάλαμος των Επτανήσων .Ποιός μπορεί να υπολογίσει τί είδους και πόσες δοκιμασίες περνούσε, όμως δεν ειδοποίησε τον άντρα της να σπεύσει κοντά της.
Στις 19 Αυγούστου 1825 έλαβε την πληροφορία ότι πέθανε η γυναίκα του και οι θυγατέρες του έμειναν πλέον απροστάτευτες. Εκείνος δεν έφυγε μόνο έγραψε στην Κυβέρνηση : «απέθανε η σύζυγος μου και ήθελα να υπάγω να οικονομήσω τα παιδιά μου ,αλλά δεν αφήνω την πατρίδα».
Αυτή η βαθειά ζωντανή συνείδηση της ιερής αγάπης του αγώνα κατέπνιγε κάθε άλλη υποχρέωση, κάθε άλλο πόνο, ήταν κοινή πίστη των ελληνίδων του 20 ενώ η βιωματική ανάγκη δεν θέλουν την συνείδηση των Ελληνίδων στο ’21. Η βιωματική ανάγκη δεν θόλωνε τις συνειδήσεις των Ελληνίδων και όταν ήρθαν οι μαύρες ώρες των εμφύλιων πολέμων στον αγώνα του” 21, όταν οι ήρωες έχασαν τους εαυτούς τους, οι Ελληνίδες κράτησαν τους αγνούς πόθους τους ,την πίστη τους και την δύναμή τους και δε βαρύνονταν με πάθη, με φιλοδοξίες ούτε με λεηλασίες, αρπαγές και εγκλήματα. Οι Ελληνίδες δεν έχασαν τους καλούς εαυτούς τους.
Η Ελισάβετ Υψηλάντη, η μάνα των Υψηλάντηδων, τον αποκαλούνταν πρωτομάνα των Φιλικών, έρχεται πρώτη να χρηματοδοτήσει τον αγώνα που προετοιμάζεται.
Η Μαριγώ Zαραφοπούλα , την χρησιμοποίησαν πολλές φορές για μεταφορά πολύτιμων εγγράφων ,προσέφερε πολλά χρήματα στον αγώνα πήρε μυστικά από τους Τούρκους και τα “φερε στους Φιλικούς.
Σπουδαίες Καπετάνισσες όπως η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, επιβεβαιώνουν πως η ναυτική συμμετοχή στην ελληνική επανάσταση δεν ήταν αποκλειστικότητα των αντρών.
Η Μαντώ Μαυρογένους εξόπλισε και επάνδρωσε πλοία με τα οποία καταδίωξε τους πειρατές που έκαναν επιθέσεις σε νησιά του Αιγαίου και με αφετηρία τη Μύκονο βοήθησε ενεργά στην απώθηση των Τούρκων.
Η Πανωραία Χατζηκώστα (Ψωροκώσταινα), όπως υποτιμητικά τη φώναζαν οι συμπατριώτες της ,πρόσφερε ένα γρόσι και το ασημένιο δαχτυλίδι της, την μοναδική περιουσία που είχε για να ενισχυθεί το μαρτυρικό Μεσολόγγι την εποχή που μένονταν οι εμφύλιες διαμάχες και σφάδαζε αιμόφυρτος και σκελετώδης ο αγωνιζόμενος λαός ,οι Ελληνίδες συνέχιζαν να προσφέρουν τους αγώνες και τις θυσίες τους για την ελευθερία έναντι οποιασδήποτε θυσίας. Έλαμψε στα χρόνια εκείνα το άστρο του Μεσολογγίου, οι γυναίκες ήταν στο πλάι των Ελεύθερων Πολιορκημένων πολεμιστών καθ” όλη τη διάρκεια του αγώνα και μαζί τους στην έξοδο με αντρίκια ρούχα, με τα παιδιά και τ” άρματα στα χέρια όλες οι Ελληνίδες του Μεσολογγίου εκτός από 13 που σώθηκαν με την Έξοδο, προσφέρθηκαν ολοκαύτωμα στον αγώνα του ’21 ή αιχμαλωτίστηκαν.
Αλλά και στο Μοριά η Ελληνίδα άντεξε την οργή του Ιμπραήμ, τεράστια η ψυχή της Ελληνίδας το ’21 ,ελεύθερη, αδέσμευτη ,πεντακάθαρη ήταν ό,τι κι αν υπέστη η σάρκα της εξαγνίστηκε και δέχτηκε η ψυχή της περίσσεια τη χάρη του Θεού. Ο Ιμπραίμ έκαιγε, έσφαζε και ατίμαζε μα ο Μοριάς δεν έπεσε και οι Μανιάτισσες όπως η Γερακάκη, η Σάβαινα, η Πανώρια Βοζίκη, η Κωσταντίνα Ζαχαριά, η Ροζάκαινα, η Ραλλού Μαυρομιχάλη, η Ελένη Λαμπροπούλου με όπλα τα δρεπάνια του θερισμού ,ξύλα και πέτρες τον Ιούνιο του 1826 κράτησαν αναμμένη την φλόγα της ελευθερίας όταν είχε πέσει και το Μεσολόγγι και η επανάσταση βρισκόταν στο πιο κρίσιμο σημείο και ο Ιμπραήμ δεν πέρασε.
Η Μάνη έμεινε απάτητη ,ο Μοριάς και η Ελλάδα έμεινε ελεύθερη… και όταν αγώνας τελείωσε παρά τη δραματική εξάντληση, η Ελληνίδα, η χαροκαμένη γυναίκα του απόμαχου αγωνιστή, η μαυροφορεμένη χήρα του πεσόντος μαχητή, η αλύγιστη μάνα των πεινασμένων ξεπέρασαν τον πόνο τους και ξαναβρήκαν τη ζωτικότητα και την πίστη στο Θεό και στο γένος τους ,την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και νοικοκύρεψαν την νεοελληνική οικογένεια και τον τόπο τούτο. Η σκέψη τους, η καρδιά τους, οι παραγωγικές ικανότητες δεν έγιναν υπόθεση φιλοπρωτίας ή πολιτικού ανταγωνισμού, αλλά έδωσαν ηθική και πνευματική θέρμη στο λαό μας. Αυτή η παράδοση της Ελληνίδας της Τουρκοκρατίας και του “ 21 ακολούθησε και η Ελληνίδα του ’40 ,όπως έκαναν οι Σπαρτιάτισσες στην αρχαία Ελλάδα, στην δωρική Κρήτη, στη Μακεδονία της Αρχαικής εποχής.
Ζούμε στην εποχή των κατακτήσεων για ισότητα των δύο φύλων, για τα δικαιώματα της γυναίκας ,ωστόσο περισσότερο τιμούμε την Ελληνίδα γυναίκα όταν της αναγνωρίζουμε ,ομολογούμε και συνειδητοποιούμε την προσφορά της και η ελληνική ιστορία τονίζει ότι η προσφορά και η θυσία δικαίωσε την Ελληνίδα γυναίκα. Η Ελληνίδα γυναίκα στην Τουρκοκρατία και στο “ 21 χωρίς διακηρύξεις, χωρίς επίσημες κατοχυρώσεις για την ισότητα των δύο φύλων και για δικαιώματα ,σήκωσε ανάστημα, πήρε τα όπλα , αντιστάθηκε, μαρτύρησε και όλα αυτά επειδή είχε απίστευτα μεγάλη αγάπη στο Θεό, στη ζωή ,στην Ελλάδα, στην ελευθερία ,στις αξίες… Έτσι, μεγαλούργησε, δικαιώθηκε ενώπιον Θεού και ανθρώπων ανοίγοντας το δρόμο για τις επερχόμενες γενιές και την δική μας…
Το δρόμο της προσφοράς, του χρέους, της θυσίας…!!!
Αντζουλέτα Αραβαντινού, Μiddle Mountain College News, 24-03-2023
