Όταν κανείς αναφέρεται στην υφαντική τέχνη της Θράκης, πρέπει να λαμβάνει υπ” όψη του ότι τα όριά της εκτείνονταν πέρα από τα όρια της σημερινής ελληνικής Θράκης. Πόλεις που σήμερα δεν ανήκουν στο ελληνικό κράτος, όπως η Αδριανούπολη, η Φιλιππούπολη, η περιοχή της Σηλυβρίας κ.α., υπήρξαν μεγάλα κέντρα της ελληνικής υφαντουργίας μέχρι τους βουλγαρικούς διωγμούς (1901-1906) και την ανταλλαγή των πληθυσμών (1919-1925). Όμως, την παράδοση την δημιουργούν και την συνεχίζουν οι άνθρωποι και όχι ο τόπος που κατοικούν. Γι” αυτό μετά την μετεγκατάσταση των προσφύγων της Βόρειας και Ανατολικής Θράκης σε ελληνικές πόλεις, αυτοί μετέφεραν μαζί τους όλο τον πλούτο της παράδοσής τους, αλλά και τις τεχνικές που γνώριζαν, αφού στις πατρίδες τους η υφαντουργία, τόσο η οικιακή, όσο και η εργαστηριακή γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη. Στους νέους συνοικισμούς που ίδρυσαν, στους οποίους συνήθως έδιναν το όνομα της παλιάς τους πατρίδας, συνέχισαν την παράδοση και τις τέχνες τους. Η εμπειρία, αλλά και η εργατικότητά τους, έδωσε νέα ώθηση στην ήδη πλούσια υφαντουργία της Θράκης, προσφέροντας καινούριο καλλιτεχνικό υλικό και καινούριες τεχνικές.
Στην παραδοσιακή μορφή της πομακικής οικογένειας, η Πομάκισσα γυναίκα προσφέρει στις εξωτερικές δουλειές (π.χ. στο χωράφι) αλλά είναι και η άμεσα υπεύθυνη στα ιδιωτικά πλαίσια του οίκου. Από μικρή μαθαίνει τον αργαλειό, το γνέσιμο, το πλέξιμο, γιατί αυτή πρέπει να φροντίσει για την ένδυση των μελών της οικογένειας, υφαίνοντας τις μάλλινες ενδυμασίες ή να υφάνει όλα τα υφαντά οικοσυσκευής. Η υφαντική αποτέλεσε μια από τις βασικές οικοτεχνικές ενασχολήσεις, ιδιαίτερα σε προηγούμενα χρόνια, στην πομακική οικογένεια, γι΄αυτό και ο αργαλειός αποτελεί έργο όλων των Πομάκων τεχνιτών.
Ο αργαλειός αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο της πομακικής κατοικίας, διότι η οικοτεχνία ήταν μια από τις βασικές ενασχολήσεις των Πομάκων. Η οικιακή οικοτεχνία ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την επιβίωση των Πομάκων γι΄αυτό και η μητέρα μάθαινε στην κόρη, να πλέκει (pletiçerka), να γνέθει μαλλί (prediçerka), να υφαίνει ύφασμα (tkayçerka) στο αργαλειό (stan), να φτιάχνει χαλιά (halişta, postilatsi), να λευκαίνει (beleye), να βάφει (bagri) ύφασμα.
Πλέτενο σημαίνει πλεκτό στην τοπική γλώσσα. Είναι το όνομα που διάλεξαν οι μαθήτριες του ΣΔΕ στο χωριό Κενταύρος, για την εικονική τους επιχείρηση, γιατί όλα ξεκίνησαν από το ΣΔΕ (Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας), όπου οι γυναίκες πηγαίνουν για να αποκτήσουν απολυτήριο γυμνασίου. Η δημιουργία του Πλέτενο σημαίνει πολλά για τις γυναίκες των ορεινών χωριών καθώς ξεφεύγουν από την καθημερινότητα και μπαίνουν στη πραγματική ζωή μέσα από την επιχειρηματικότητα και τις προκλήσεις της.
Στο σχολείο καλωσορίσαμε τις κυρίες από την κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Πλέτενο, οι οποίες είχαν την ευγενή καλοσύνη και υπομονή να διδάξουν στους μαθητές του έργου τα μυστικά του αργαλειού και της ύφανσης.
Χρησιμοποιώντας μικρούς χάρτινους αργαλειούς που είχαν φέρει μαζί τους, καθώς και κλωστές σε χοντρές βελόνες, έδειξαν στους μαθητές πώς να υφαίνουν, πώς να στήσουν τον δικό τους αργαλειό και να δημιουργούν μοναδικούς σελιδοδείκτες, βραχιόλια, στολίδια χριστουγεννιάτικων δέντρων, ακόμη και μικρά καλάθια.
Για να τους ευχαριστήσουμε, τους δώσαμε πήλινα ρόδια και χριστουγεννιάτικα στολίδια που φτιάξαμε μόνοι μας και βγάλαμε φωτογραφίες μαζί τους.
