ΤΑ ΞΥΣΤΑ ΣΤΟ ΠΥΡΓΙ ΤΗΣ ΧΙΟΥ
Τα «Ξυστά» είναι τεχνική διακόσμησης της πρόσοψης των οικοδομημάτων και συναντάται στην περιοχή Πυργί του νησιού της Χίου. Αποτελείται από γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα, χαραγμένα κατά βάση από τα μισά της πόρτας εισόδου σε ποικίλα σχέδια, μεταξύ των οποίων κύκλοι, ρόμβοι, πελαργοί και κλαδιά δέντρων. Η τεχνοτροπία αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της εν λόγω τοπικής κοινότητας, καθιστώντας την περιοχή ιστορικού ενδιαφέροντος! Ο όρος ξυστά έχει αποδοθεί λόγω της τεχνοτροπίας κατασκευής, κατά την οποία απαιτείται η σταδιακή αφαίρεση του υλικού που είχε επικαλυφθεί στην επιφάνεια ενός αντικειμένου σε προηγούμενο στάδιο.
Διαδικασία:
Για την κατασκευή των «ξυστών» χρειάζεται αρχικά η ανάμιξη τσιμέντου, ασβέστη και άμμου θαλάσσης. Η παρασκευή αυτή απλώνεται με μυστρί στην επιφάνεια των οικοδομημάτων. Στη συνέχεια, η επιφάνεια αυτή καλύπτεται με ρευστό ασβέστη και γίνεται άσπρη. Μόλις στεγνώσει, χαράσσονται πάνω σ΄ αυτήν μοτίβα με τη βοήθεια διαφόρων εργαλείων, όπως ο διαβήτης, το αλφάδι, το μέτρο και η μεταλλική γραφίδα. Το επόμενο βήμα είναι να ξυστεί η επιφάνεια του ασβέστη σε σχέδια όπως τρίγωνα, ρόμβοι, κύκλοι, ημικύκλια και πληθώρα ακόμη σχεδίων. Αυτό γίνεται με ένα πιρούνι. Μόλις φύγει ο ασβέστης, εμφανίζεται το σκούρο υπόστρωμα και διαμορφώνονται τα μοτίβα που είναι στην πλειοψηφία τους γεωμετρικά.
Εκτέλεση:
- Σε ένα πλακάκι βάλαμε μια ποσότητα τσιμέντο.
- Αφού το τσιμέντο στέγνωσε, απλώσαμε μια λεπτή στρώση ασβέστη:
- Πριν στεγνώσει τελείως ο ασβέστης, με οδοντογλυφίδες και ένα πιρούνι σκαλίσαμε σχήματα, παρόμοια με εκείνα στα σπίτια του Πυργίου:
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΥΡΓΙ
Το Πυργί είναι μαστιχοχώρι και το μεγαλύτερο από τα χωριά της νότιας Χίου, με πληθυσμό 755 κατοίκων. Είναι πλούσιο και σπουδαιότατο από λαογραφικής, αρχαιολογικής και γλωσσικής άποψης. Είναι κτισμένο στη νοτιοανατολική πλευρά του λόφου Πατέλλα. Πλήγηκε ελάχιστα από το σεισμό του 1881 και γι΄ αυτό κατάφερε να διατηρήσει τη μεσαιωνική του όψη. Οι δρόμοι είναι στενοί, τα σπίτια ψηλά, διώροφα και τριώροφα τα περισσότερα, συνεχόμενα μεταξύ τους κατά μήκος των δρόμων.
Μερικοί πιστεύουν πως η τεχνική των «Ξυστών» αποτελεί ανατολίτικη τεχνοτροπία και άλλοι ιταλική. Ωστόσο, τα «Ξυστά» φαίνεται να προέρχονται από 3 διαφορετικές περιόδους. Την πρώιμη περίοδο (19ος αιώνας), τη δεύτερη (μέχρι το 1950) και την τρίτη περίοδο (έως τον 20ο αιώνα). Το πιθανότερο είναι ότι κατά τη Γενουατοκρατία (14ος - 16ος αιώνας) ήρθαν στη Χώρα της Χίου και στον Κάμπο από την Ιταλία, όπου η μέθοδος αυτής της διακόσμησης ήταν γνωστή ως graffito ή sgraffito, με σχέδια που παρίσταναν τοιχοδομές. Αυτό το σχέδιο της τοιχοδομής αντιγράφουν και τα πρώτα ξυστά στο Πυργί και σε άλλα χωριά. Στο Πυργί όμως τα αποδέχονται πιο πρόθυμα και τα εμπλουτίζουν με πιο σύνθετα σχέδια.
Lacarriere , J.«Το ζωγραφισμένο χωριό»
«Σας γράφω από ένα άγνωστο, νεραϊδένιο χωριό,
όπου τα χρώματα μπερδεύονται σ΄ ένα ουράνιο τόξο από σπίτια,
όπου οι προσόψεις είναι κοσμημένες με κύκλους, με ρόμβους, με βέλη και με καμπύλες.
Σας γράφω από την καρδιά ενός μεγάλου εμβλήματος, από δρόμους όπου τα σπίτια τους, σαν τραπουλόχαρτα για γίγαντες, καθρεφτίζουν τα αφηρημένα όνειρα κάποιου άγνωστου Χτίστη.
Σας γράφω από ένα ρόδινο και χρυσαφί μέρος που το κυκλώνουν ξεροί λόφοι και όπου έχω ήδη ξεχάσει τη θάλασσα…»
Λιγνού Χρυσούλα, Πλέκη Χριστίνα, Σαλαγιάννη Βασιλική, Στάμπα Ελένη
Μωραγιάννη Κατερίνα, Ξεΐνη Κωνσταντίνα, Παπαδοπούλου Ελένη, Σωτηροπούλου Σωτηρία
Πηγές:
https://www.travel.gr/experiences/travel/pyrgi-to-chorio-tis-chioy-poy-moiazei-san/
https://www.egeorgalas.gr/news-articles/latest-news/73-pirgi-chios.html
Ευχαριστούμε πολύ την καθηγήτρια Μαθηματικών του σχολείου μας, κα Αναστασία Βελάνα, που μας παραχώρησε την εργασία των μαθητριών του Α΄2 στο πλαίσιο του μαθήματος της Γεωμετρίας. Με τέτοιες εργασίες εμπλουτίζεται όχι μόνο το περιοδικό μας, αλλά και το ίδιο το μάθημα γίνεται πιο ευχάριστο και πιο ενδιαφέρον! Περιμένουμε και άλλες παρόμοιες εργασίες που όχι μόνο θα μας μαθαίνουν πράγματα, αλλά θα μας ταξιδεύουν συνάμα!