της Βικτώριας Τζαννέτου
Η επίσκεψή μου στο μουσείο ‘’Chaplin’s World’’, το οποίο δημιουργήθηκε και λειτουργεί στο ελβετικό χωρίο Corsier-sur- Vevey, στη λίμνη της Γενεύης, αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή αυτού του άρθρου για την ανάδειξη της ιδιαίτερης και εμβληματικής προσωπικότητας του Τσάρλι Τσάπλιν.
Το σπίτι του Τσάρλι Τσάπλιν έχει μετατραπεί σε μουσείο, το οποίο βρίσκεται σε ένα πάρκο δεκατεσσάρων εκταρίων στο κτήμα του Manoir de Ban, όπου ο Τσάπλιν πέρασε τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής του με τη σύζυγό του Oona και τα οκτώ παιδιά τους, και επιτρέπει στον επισκέπτη να γνωρίσει καλύτερα τον πολυτάλαντο Βρετανό.
Σύμφωνα με τον γιο του Τσάρλι Τσάπλιν, Μάικλ, πρόκειται για ένα διαδραστικό μουσείο και όχι στατικό. Είναι σαν τον χαρακτήρα στον οποίο αποτίει φόρο τιμής. Η έκθεση περιλαμβάνει μία προσομοίωση ενός χολιγουντιανού στούντιο, μία περιήγηση από εικόνες με λεπτομέρειες από τη ζωή και το έργο του Τσάμπλιν και μία μακέτα, από την ‘’Easy Street’’, μία από τις κλασικές ταινίες του μεγάλου Βρετανού ηθοποιού.
Ο Σερ Τσαρλς Σπένσερ ‘’Τσάρλι’’ Τσάπλιν( 16 Απριλίου 1889- 25 Δεκεμβρίου 1977), γνωστότερος με το υποκοριστικό Τσάρλι και, στην Ελλάδα
κυρίως, με το προσωνύμιο «Σαρλό», γεννήθηκε στο Λονδίνο και υπήρξε ηθοποιός, σεναριογράφος και σκηνοθέτης, που μεγαλούργησε στις πρώτες δεκαετίες του Χόλιγουντ. Είναι χρονικά η πρώτη παγκόσμια αναγνωρίσιμη φιγούρα της κινηματογραφικής τέχνης, κυρίως μέσω του χαρακτήρα «Σαρλό» που ενσάρκωνε στις πρώτες ταινίες του. Η παγκόσμια καταξίωση ήρθε μέσα από τις μεγάλου μήκους ταινίες του, όπως οι Μοντέρνοι καιροί, ο Μεγάλος Δικτάτωρ, Τα φώτα της πόλης, Ο κύριος Βερντού και άλλες, που τον κατέταξαν ανάμεσα στους σημαντικότερους δημιουργούς της έβδομης τέχνης.
Το αλτρουιστικό πνεύμα του Τσάρλι Τσάπλιν αποδεικνύεται από την εύφημη μνεία που του αποδίδει ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος, μέσω του γράμματος του προς αυτόν.
Στον κόσμο αυτό τίποτα δεν μπορεί να δώσει φως στους απελπισμένους, στους ανήμπορους και στους καταπονημένους. Τίποτα δεν μπορεί να δώσει λάμψη στα όνειρα και στις ελπίδες τους. Ένας κόσμος διαφορετικός, αλλά ταυτόχρονα σκοτεινός. Όμως, ήρθε η στιγμή να φύγουν τα σύννεφα και έστω μια ακτίνα ήλιου να φωτίσει τις καρδιές τους. Να διαμορφωθεί ένα λευκό πανί με αποτύπωμα τις ζωές τους. Ένα λευκό πανί που θα πάψει να δείχνει τη ζωή των ανωτέρων. Ένα λευκό πανί που θα απεικονίζει τους ίδιους! Τους πονεμένους!
Ο ποιητής νιώθοντας αγάπη για όλους αυτούς τους συνανθρώπους του, εκφράζει την επιθυμία του για τη διάδοση αυτής, μέσω του Τσάρλι Τσάπλιν. Ο ποιητής, ωστόσο, είναι ένας από αυτούς. Εξιστορεί στον Τσάρλι τις στιγμές που πέρασε παρακολουθώντας τον. Έζησε σε κακουχίες και αντίξοες συνθήκες, βλέποντας κάθε μέρα έναν μαύρο ουρανό, μια ατελείωτη ζωή χωρίς εκφάνσεις. Μια ζωή που πίστευε ότι μόνο αυτός τη διένυε κατά αυτόν τον τρόπο. Όμως μια λάμψη ξεπρόβαλλε καθημερινά. Ώσπου στο τέλος η λάμψη έδωσε φως στο φεγγάρι, το οποίο είχε κλέψει το χρυσό του ήλιου και το μετέτρεψε σε ασήμι. Πολλές φορές προσπάθησε να κάνει χρυσά όνειρα, όμως δε διέθετε τα χρήματα. Το φεγγάρι έγινε ξανά ήλιος… Ο Τσάρλι Τσάπλιν έδωσε φλόγα στη ζωή του ποιητή. Είναι ευγνώμων στον Τσάρλι, διότι συνειδητοποίησε χάρη σε αυτόν ότι δεν είναι μόνος. Είναι ευγνώμων, επειδή ένιωσε για πρώτη φορά διάχυτη την ελπίδα και την αισιοδοξία. Έτσι, μην κοιτάζοντας τον εγωισμό του, ο ποιητής επιθυμούσε να στείλει φως σε όσους ζουν στο σκοτάδι.
Μετέτρψε τον Τσάρλι σε ταχυδρόμο. Έναν ταχυδρόμο που προβάλλει στην πόρτα κάθε δυστυχισμένου. Στέκεται αντικριστά μπροστά από αυτόν. Δε χρειάζεται να μιλάει, το βλέμμα του αρκεί για να μοιράσει ελπίδες. Ένα βλέμμα καθαρό, που δε σχετίζεται με την υπόλοιπή του εμφάνιση.
Στο άκουσμα «Σαρλό» πολλοί πονεμένοι άνθρωποι θυμούνται στιγμές από τη σκληρή τους ζωής. Όμως, πολλοί απ’ αυτούς δε σκέφτονται άσχημες αναμνήσεις, αλλά όμορφες. Στιγμές που ομόρφυναν χάρη σε αυτόν. Ίσως, πολλοί θα τον χαρακτήριζαν ως «ήρωα», άλλοι ως «σωτήρα», όμως άλλοι στο άκουσμά του δε σκέφτονται χαρακτηρισμούς, αλλά εικόνες. Κάθε εικόνα που κρύβει κι ένα πρόσωπό του.
Ο Νικηφόρος Βρεττάκος εκφράζει ιδιαίτερους και συμβολικούς χαρακτηρισμούς για τον Τσάρλι Τσάπλιν. Ήταν ο «παιδικός του φίλος». Ο ποιητής κατά τη διάρκεια των σκληρών παιδικών του χρόνων, είχε πάντα στο πλευρό του τον «Σαρλό», να του υπενθυμίζει πως δεν είναι μόνος, πως πάντα θα υπάρχει αισιοδοξία. Τώρα πια, που μεγάλωσε ο ποιητής, αυτές οι αναμνήσεις συνδυάζονται με τον Τσάρλι, που τον αποκαλεί ως «ο φίλος μας στον κόσμο». Όσοι φίλοι κι αν τον πλήγωσαν, όσοι φίλοι κι αν τον υποτίμησαν, γνωρίζει ότι πάντα δίπλα του θα είναι ο παιδικός του φίλος, που δεν πρόκειται να τον προδώσει ποτέ. Ο «παραστάτης σε όλους αυτούς» που του δίδαξε τη ζωή. Του συμπαραστάθηκε πιο καλά από πατέρα, μητέρα και φίλο. Που ήταν πάντα εκεί, πιστός στο ραντεβού του, να του σκουπίζει τα δάκρυα και με τα μαγικά του κόλπα να επαναφέρει πάλι το φως. Σαν «ο καλός θείος» που του έφερνε δώρα και πολλά γλυκά για να σβήσει την πίκρα που αφήνουν τα δάκρυα.
Ακόμα, ο ποιητής εκφράζει την αγάπη και τον θαυμασμό του με έναν χαρακτηρισμό σαν παρομοίωση, «ο γείτονας του θεού». Ο Τσάρλι με την καλοσύνη που διέθετε, ήξερε ποιο είναι το καθήκον του, να μοιράσει την αγάπη. Η αγάπη που εισέπραττε ο ποιητής καθημερινά και του έδινε κουράγιο ήταν σαν να του χαμογελούσε ο Θεός ψηλά στον ουρανό. Ήταν «ο καλός ταχυδρόμος» που μοίραζε γράμματα γεμάτα ελπίδες. Έπαιρνε το ασήμι και το έκανε χρυσό, όμως ποτέ του δεν το πούλησε, αλλά μόνο το χάρισε.
Εκτός από τους ανήμπορους κσι άπορους ανθρώπους, σε αυτή τη ζωή υπάρχουν και οι άνθρωποι που δεν έχουν υποστήριξη από κανέναν. Οι
μοναχικοί! Ο χαρακτηρισμός «φίλε των φίλων μου, όλων που δεν έχουν φίλους» περιγράφει ακριβώς τη σχέση του Τσάρλι με το κοινό του. Ο ίδιος φρόντισε και γι ‘αυτούς. Έδωσε ελπίδα και στους πιο απαισιόδοξους. Έγινε ο φίλος που τον είχαν όλοι ανάγκη. Ο φίλος που έδωσε αξία στους απλούς, στους διαφορετικούς, στους περιθωριοποιημένους, που κανείς δεν είχε ρίξει το βλέμμα πάνω τους.
Συμπερασματικά, ο ποιητής μέσα από το γράμμα του εκφράζει το ενδιαφέρον του για μια καλύτετρη ποιότητα ζωής για τους φίλους του. Στους ανθρώπους που προχωράνε μόνοι τους. Βυθισμένοι μέσα στη μοναξιά, την απελπισία. Άνθρωποι που το φως του ήλιου δεν τους φωτίζει. Γι΄αυτούς που δεν υπάρχει ζωή. Κάθε ελπίδα έχει πλέον πεθάνει. Δε βρίσκεται σε τίποτα η χαρά γι΄ αυτούς.
Τους τα έκλεψαν όλα, μέχρι να σβήσουν όλα. Άνθρωποι ηττημένοι από την ίδια τη ζωή. Είναι σαν να μην άξιζαν τίποτα, ούτε αγάπη, ούτε συγχώρια. Άνθρωποι που θα ζουν για πάντα μέσα στις ενοχές. Παρ΄όλο που μετάνιωσαν για τα λάθη τους, κανείς δε γύρισε να τους συγχαρεί για το επίτευγμά τους. Να τους φροντίσουν, να τους αγαπήσουν. Μόνοι τους έμειναν, μην έχοντας κανέναν να τους χαμογελάσει.
Μόνο ένας! Μόνο ένας τους κοίταξε και τους χάρισε μέσα από το γλυκόπικρο χαμόγελό του, χαρά. Αυτό, όμως, το γέλιο αρκεί για να πέσει μια ακτίνα του ήλιου. Μια μικρή ελπίδα. Μια μικρή ελπίδα που ξεπρόβαλλε μέσα από τα μάτια του Τσάρλι Τσάπλιν. Μια ελπίδα που τους χαρίστηκε απλόχερα. Όμως, ο «Σαρλό» ποτέ δε ζήτησε αντάλλαγμα. Το αντάλλαγμα, ωστόσο, που πήρε, χωρίς να το απαιτήσει, ήταν η αγάπη από αυτούς τους ανθρώπους, που τον εκτίμησαν και τον αγάπησαν πιο πολύ από κάθε άλλον στον κόσμο. Αυτοί οι άνθρωποι δεν πίστεψαν στον υλιστικό ευδαιμονισμό, σε μια ουτοπία, καθώς για να είναι χαρούμενοι δε χρειάστηκε να λάβουν χρήματα, αλλά ένα ανεκτίμητο χαμόγελο που τους χάρισε τελικά τον ήλιο στον ουρανό!
_________
Beauty is the spirit of all things, an exaltation, a psalm of life and death, of good and evil, of vileness and purity, of joy and pain, of hate and love–all of it incarnate in the object we see or hear. It is an empathy, a feeling into art or nature that we observe—all of it a singing harmony to our senses.
Charlie Tsaplin
