Το ρεύμα της αποανάπτυξης που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, συνεχίζοντας την κριτική στην έννοια της αειφόρου ανάπτυξης για συμβιβασμό και υποχώρηση απέναντι σε ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, τονίζει την ανάγκη απόρριψης της οικονομικής ανάπτυξης ως έννοιας και την ανάγκη να προβληθεί ένα μοντέλο ζωής με «λιτή αφθονία» σε αρμονία με τη φύση, που θα απορρίπτει την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και θα τις αντικαθιστά παραγωγή και κατανάλωση μόνο για τις πραγματικές μας ανάγκες κι όχι για τεχνητές ανάγκες που δημιουργεί η διαφήμιση για την αύξηση της κερδοφορίας των μεγάλων πολυεθνικών.
Οι ρίζες του κινήματος της Αποανάπτυξης πηγαίνουν πίσω στο μεγάλο φιλόσοφο και θεωρητικό της οικολογίας Andre Gorz στη δεκαετία του 1970. Αυτός χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «αποανάπτυξη» (decroissance) το 1972 θέτοντας το ερώτημα εάν είναι συμβατή η ισορροπία της Γης, για την οποία απαραίτητη συνθήκη αποτελεί η μη ανάπτυξη – ή ακόμα και η αποανάπτυξη- της υλικής παραγωγής, με την επιβίωση του καπιταλιστικού συστήματος.
Ας δούμε πώς περιγράφουν την αποανάπτυξη ορισμένοι από τους υποστηρικτές της:
Κατά πρώτο και κύριο λόγο η αποανάπτυξη αποτελεί κριτική στη μεγέθυνση. Ζητά την αποαποικιοποίηση του δημόσιου διαλόγου από το ιδίωμα του οικονομισμού και την κατάργηση της οικονομικής μεγέθυνσης από τον κοινωνικό στόχο. Επιπλέον η αποανάπτυξη είναι μια επιθυμητή κατεύθυνση, βάσει της οποίας οι κοινωνίες θα χρησιμοποιούν λιγότερους φυσικούς πόρους και θα οργανώνονται και θα ζουν διαφορετικά σε σχέση με τη σημερινή εποχή. Το «μοίρασμα», η «απλότητα», η «συμβιωτικότητα», η «φροντίδα» και τα «κοινά» είναι οι πρωταρχικές έννοιες που συγκροτούν την πιθανή εικόνα μιας τέτοιας κοινωνίας.
Συνήθως, η αποανάπτυξη συνδέεται με την αντίληψη ότι «το μικρότερο μπορεί να είναι όμορφο». Οι οικολόγοι οικονομολόγοι ορίζουν την αποανάπτυξη ως μια ισότιμη αποκλιμάκωση της παραγωγής και της κατανάλωσης που θα μειώσει τη δυναμικότητα ως προς τις πρώτες ύλες και την ενέργεια των κοινωνιών. Ωστόσο, εδώ τονίζουμε το διαφορετικό, όχι μόνο το έλασσον.
(Καλλής et al, 2016, σελ. 21)
Με την αποανάπτυξη έχει επίσης συνδεθεί η προερχόμενη από τη Λατινική Αμερική έννοια του «Buen vivir» (να ζούμε καλά ή καλή ζωή). Αναφέρει ο Εντουάρντο Γκουντίνας:
Η Buen vivir απορρίπτει την ιδέα μιας προκαθορισμένης ιστορικής γραμμικότητας βάσει της οποίας όλα τα κράτη πρέπει να ακολουθούν «αναπτυξιακά στάδια» (μιμούμενα τα βιομηχανοποιημένα), ενώ υπερασπίζεται την πολλαπλότητα των ιστορικών διαδικασιών. Δεν δέχεται την έννοια της προόδου και τα παράγωγά της (ιδίως τη μεγέθυνση) ή την ιδέα ότι η ευημερία εξαρτάται μόνο από την υλική κατανάλωση.
(Καλλής et al., 2016, σελ. 250)
Εικόνα: Τρεις πυλώνες της Έννοιας Buen vivir: Φύση, Ανθρωπότητα και Κόσμος
Η έννοια του Buen vivir επηρέασε τα νέα Συντάγματα στη Βολιβία και τον Ισημερινό, ενώ αντλεί πολλές ιδέες από τον πολιτισμό και τις παραδόσεις των ιθαγενών λαών της Νότιας Αμερικής, χωρίς να περιορίζεται όμως εκεί.
Ασκώντας έντονη κριτική στις πολιτικές λιτότητας και περικοπών που ακολουθούν οι κυβερνήσεις μετά την οικονομική κρίση, ο Σερζ Λατούς αντιπαραθέτει στην έννοια της οικονομικής μεγέθυνσης την «μεγέθυνση της ευημερίας», η οποία δε συνδέεται με την αύξηση της κατανάλωσης. «Η πραγματική φτώχεια συνίσταται στην απώλεια της αυτονομίας και σε μια εξάρτηση από τον καταναλωτισμό η οποία θυμίζει τοξικομανία», τονίζει. Κάνοντας λόγο για «χρεοκοπία του στόχου της ευτυχίας για όλους που υποσχόταν η κοινωνία της οικονομικής μεγέθυνσης» και ορίζει την ευτυχία ως «λιτή αφθονία μέσα σε μια αλληλέγγυα κοινωνία».
(Λατούς, 2013)
Διαβάστε σχετικά:
Καλλής, Γ., Ντ’ Αλίζα, Τζ., Ντεμάρια, Φ. επιμ. (2014). Το λεξιλόγιο της Αποανάπτυξης. Αθήνα: Εκδόσεις των συναδέλφων.
Λατούς, Σ. (2013) Προς μια κοινωνία της λιτής αφθονίας. Παρανοήσεις και διαμάχες γύρω από την αποανάπτυξη. Αθήνα: Εκδόσεις των συναδέλφων.
