Στο διάλειμμα

Γράφει ο Μιχάλης  Ρεντόπουλος, Β΄2

Τι είναι η δασοπυρκαγιές ;  Συνέπειες , αίτια  και ιστορική αναδρομή για τους Ινδιάνους (πώς τις χρησιμοποιούσανε ως αντιπυρικές ζώνες) 

Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μέρος της οικολογίας των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας μας και είναι φαινόμενο σύνθετο που ακολουθεί τους νόμους της φύσης. Οι ‘’δασοπυρκαγιές ” είναι ένας όρος που ορίζεται σε κάθε πυρκαγιά που καίει σε φυσικά, ημι-φυσικά, γεωργικά και περιαστικά τοπία, π.χ. φυσικά και τεχνητά δάση (φυτείες), θάμνους, γρασίδι, βοσκοτόπια, γεωργικές εκτάσεις και περιαστικές περιοχές.

Ο αριθμός των πυρκαγιών και της περιοχής που καίγεται αυξάνεται σε ορισμένες περιοχές και ειδικά στη χώρα μας , και όπως ορίζουν οι επιστήμονες αυτό συμβαίνει επειδή εγκαταλείπεται η παραδοσιακή καλλιέργεια γης και οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και μετακινούνται σε αστικά κέντρα. Κατά συνέπεια, παρατηρείται συσσώρευση καύσιμης ύλης (σ.σ., όλα τα εύφλεκτα οργανικά υλικά στα δάση και σε άλλα εδάφη με τη μορφή πεσμένων φύλλων, βελόνων και κλαδιών κ.λπ.), επειδή οι άνθρωποι χρησιμοποιούν όλο και λιγότερο τη βιομάζα για να καλύψουν τις ανάγκες τους (π.χ μαγείρεμα και θέρμανση).

Πολλές φορές έχουμε ακούσει ότι οι πυρκαγιές αποτελούν, ως ένα σηµείο, φυσικό φαινόµενο. Ιδιαίτερα για τα µεσογειακά ή µεσογειακού τύπου δάση. Γενικά, η πυρκαγιά πάντα προκαλεί απώλειες και προβλήµατα στο δασικό οικοσύστηµα και ιδιαίτερα στο δασογενές περιβάλλον που χάνεται για αρκετά τουλάχιστον χρόνια. Για να προκληθεί µια φωτιά χρειάζονται τρεις παράγοντες: η θερµότητα, το οξυγόνο και η καύσιµη ύλη. Σε περίπτωση που λείψει ένα από αυτά τα στοιχεία, η φωτιά σβήνει από µόνη της.

Τις δασικές πυρκαγιές τις διακρίνουμε σε κάποιες κατηγορίες, ανάλογα µε τη θέση τους στην επιφάνεια του εδάφους και τον τρόπο εξάπλωσής τους.

Ας δούμε πιο αναλυτικά τα είδη των δασικών πυρκαγιών:

Πυρκαγιές εδάφους ή υπόγειες: Σε αυτή την περίπτωση καίγεται οργανική ύλη (ξερά φύλλα,

κλαδιά, βρύα κ.α.) που έχει συγκεντρωθεί κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, ακόµη και

κάτω από αυτήν, αλλά βρίσκεται συνήθως σε στάδιο αποσύνθεσης. Στις πυρκαγιές

εδάφους µπορεί να υπάρχει καπνός, µπορεί όµως και να µην υπάρχει. Γενικά διαδίδονται

αργά και σε µερικές περιπτώσεις υπάρχει πιθανότητα να γίνουν από τις πιο επικίνδυνες

πυρκαγιές, επειδή κινούνται «ύπουλα», χωρίς να προκαλούν ανησυχία.

Πυρκαγιές επιφάνειας ή έρπουσες: Είναι οι πυρκαγιές που καίνε τους χορτοβοσκότοπους,

τον βελονοτάπητα ή φυλλοτάπητα, τα ξερά κλαδιά, τις αναγεννήσεις, το χορτάρι, τα

υπολείµµατα των υλοτοµιών ή και συνδυαστικά όλα τα προηγούµενα. Εδώ υπάγονται και οι

πυρκαγιές των θάµνων που είναι οι πιο συνηθισµένες και οι πιο επικίνδυνες. Από αυτές

προέρχονται οι πυρκαγιές κόµης

Πυρκαγιές κόµης ή επικόρυφες: Σ’αυτές καίγεται η κόµη των δέντρων. Τέτοιου είδους

πυρκαγιές έχουµε συνήθως στα κωνοφόρα και κυρίως στη Χαλέπιο και Τραχεία Πεύκη. Σε

πυκνά δάση αυτές οι πυρκαγιές απλώνονται ταχύτατα αφού η φωτιά µμεταδίδεται γρήγορα

από την µια κόµη στην άλλη.

Οι πυρκαγιές δασών και υπαίθρου, τόσο οι φυσικής όσο και οι ανθρωπογενούς προέλευσης, έχουν βιοτικές και αβιοτικές επιπτώσεις στις ιδιότητες των οικοσυστήματων και στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα μετα απο μια δασοπυρκαγία  έχουμε επιπτώσεις :

Α) στη βλάστηση: Η κύρια επίδραση των πυρκαγιών στη βλάστηση είναι η θανάτωση ή η βλάβη στα ζωντανά κύτταρα των φυτών. Ο θανάτωση των φυτικών κυττάρων, ανεξαρτήτως είδους, συμβαίνει στους 60°C. Σε κάπως χαμηλότερες θερμοκρασίες απαιτείται περισσότερος χρόνος για την πλήρη καταστροφή των φυτικών ιστών.

Β) στην άγρια πανίδα: Η πυρκαγιά μπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιπτώσεις στην άγρια πανίδα. Το είδος της επίπτωσης εξαρτάται από τη συχνότητα, την ένταση, τη σφοδρότητα και την εποχή της καύσης, καθώς και από το είδος των  βιοτόπων της άγριας πανίδας

Γ)απο τον καπνό των πυρκαγιών στην ποιότητα του αέρα και στην ανθρώπινη υγεία: Ο καπνός που εκλύεται κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου περιέχει σωματίδια και αέρια που μπορούν να έχουν αρνητικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία, όπως μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, διοξείδιο του αζώτου και τα οποία οδηγούν στον σχηματισμό του όζοντος.

Οι περισσότερες χώρες σήμερα με «πρόβλημα πυρκαγιών» έχουν στρατηγικές πυρόσβεσης που δίνουν έμφαση στις πρακτικές μείωσης του κινδύνου πυρκαγιάς (επεξεργασίες καυσίμων), τη πυρασφάλεια των κτιρίων και των κατασκευών, τη προετοιμασία για τις δασικές πυρκαγιές, δίνοντας προτεραιότητα στη καταστολή των πυρκαγιών. Όπως αναφέρει όμως και έρευνα Αμερικανών επιστημόνων αναρτημένη στο υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, οι αυτόχθονες κοινότητες, από τη Λατινική Αμερική μέχρι τον Ειρηνικό και από εκεί στον Καναδά, διαθέτουν τεχνογνωσία και πρακτικές, όπως η «πολιτιστική καύση», που μπορούν να χρησιμεύσουν για τη μείωση του κινδύνου των πυρκαγιών ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετούν πολιτιστικούς στόχους. Αυτή την τεχνογνωσία την υιοθέτησαν από τους Ινδιάνους  Yurok, Karuk, Hupa, Miwok, Chumash. Συγκεκριμένα , για περισσότερα από 13.000 χρόνια, οι Yurok, Karuk, Hupa, Miwok, Chumash και εκατοντάδες άλλες φυλές σε όλη την Καλιφόρνια και το κόσμο χρησιμοποιούσαν μικρές σκόπιμες φωτιές για να ανανεώσουν την τοπική τροφή, τους φαρμακευτικούς και πολιτιστικούς πόρους, να δημιουργήσουν βιότοπο για ζώα και να μειώσουν τον κίνδυνο μεγαλύτερων, πιο επικίνδυνων πυρκαγιών. Επί χιλιετίες, μέσω της αλλαγής των κλιματικών συνθηκών μεταξύ πολλών διαφορετικών οικοσυστημάτων, οι αυτόχθονες πληθυσμοί των Ινδιάνων έχουν χρησιμοποιήσει τη φωτιά από ανάγκη για να επιβιώσουν, να προσαρμοστούν στις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες, να προωθήσουν επιθυμητά ενδιαιτήματα και είδη, και να αυξήσουν τους πόρους στα σημεία που μένανε. Επιπλέον, η πολιτιστική καύση και η διαχείριση των πυρκαγιών για την εξασφάλιση πόρων αυξάνουν την ανθεκτικότητα και την αντοχή των ειδών βλάστησης που διαθέτουν πολλαπλές υπηρεσίες οικοσυστήματος. Για παράδειγμα, οι προτιμήσεις των Ινδιάνων για ανθεκτικά στη ξηρασία και προσαρμοσμένα στη φωτιά δέντρα, θάμνους και υπόροφους αποτελούν προσφέρουν σημαντικά πολιτισμικά βασικά είδη τοπικών οικοτόπων που παρέχουν βιότοπο άγριας ζωής, τρόφιμα, υλικά για ίνες και καλαθοποιία και φαρμακευτικούς πόρους.

Με αυτές τις φωτιές οι Ινδιάνοι δημιουργούσαν τις σημερινές αντιπυρικές ζώνες. Οι αντιπυρηνικές ζώνες  είναι φυσικές ή τεχνητές λωρίδες όπου συνήθως απομακρύνεται όλη σχεδόν η δασική βλάστηση και έχει ως σκοπό να διακόψει την συνέχεια της δασικής ύλης.

Σήμερα υπάρχουν  διαφόρων ειδών αντιπυρικές ζώνες:

α) Ζώνες γυµνού εδάφους, στις οποίες έχει προηγηθεί αποµάκρυνση της βλάστησης.

β) Ζώνες µε µεγάλα πυκνά και αραιά δέντρα ή και χωρίς δέντρα, στις

οποίες αποµακρύνουµε τους επικίνδυνους θάµνους και αφήνουµε ή φυτεύουµε µικρή ή αραιή βλάστηση.

γ) Ζώνες µε φυλλοβόλα πυρανθεκτικά δέντρα σε δάση κωνοφόρων.

δ) Ζώνες που είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω.

Οι δασικές πυρκαγιές είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που δεν έχει λυθεί  παγκοσμίως, αλλά χρειάζεται να ενημερωνόμαστε και να το ερευνούμε για να το  κατανοήσουμε περισσότερο και να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας και τα δάση από αυτές. Το μέλλον είναι στα χέρια μας. Θα χρειαστεί να γνωρίσουμε και να αντιληφθούμε τα πραγματικά αίτια των πυρκαγιών και να προστατέψουμε το μέλλον μας .