Συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες στην εφηβεία
Μία από τις πιο δύσκολες συναισθηματικά περιόδους στη ζωή του ανθρώπου είναι η εφηβεία. Το άτομο βιώνει αλλαγές σωματικές και ορμονικές. Υπάρχει η τάση της ανεξαρτησίας, δηλ. της απομάκρυνσης του νέου από τον γονικό έλεγχο. Καθώς ο έφηβος προσπαθεί να γίνει όλο και πιο ανεξάρτητος, αρχίζει σταδιακά να αποδεσμεύεται από τους συναισθηματικούς δεσμούς με τους γονείς του. Οι περισσότεροι έφηβοι δεν στρέφονται στην οικογένειά τους και προσπαθούν να διαχειριστούν όλες αυτές τις αλλαγές και τα όποια προβλήματά τους μόνοι τους. Συχνά γίνονται εγωκεντρικοί και εσωστρεφείς. Τα συναισθήματα που τους κυριεύουν είναι εκείνα της μοναξιάς και της θλίψης. Ταυτόχρονα έχουν ανάγκη από την αποδοχή των συνομηλίκων τους.
Οι κοινωνικές και συναισθηματικές δυσκολίες που συναντά ο έφηβος είναι:
- Καθορισμός ταυτότητας: Δυσκολεύεται να απαντήσει στο ερώτημα: «Ποιος είμαι;». Είναι σημαντικό όμως να αρχίζει να προσδιορίζει την ταυτότητά του μέσω σταθερών προτύπων. Τα πρότυπα είναι ό,τι πιο σημαντικό για την ψυχική υγεία και ανάπτυξη.
- Αυτονομία: Η λέξη αυτονομία δεν πρέπει να ταυτίζεται με την έννοια της ανεξαρτησίας από τους άλλους. Η αυτονομία σημαίνει ότι ο έφηβος αναπτύσσει τη δυνατότητα να ρυθμίζει μόνος την καθημερινότητά του, να παίρνει αποφάσεις για θέματα που τον αφορούν και να ελέγχει τη συμπεριφορά του. Ένας αυτόνομος έφηβος μπορεί να γίνει σταδιακά ανεξάρτητος.
- Δυσκολία σύναψης στενών διαπροσωπικών σχέσεων: Η οικειότητα και οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις πρώτα αναπτύσσονται ανάμεσα σε έφηβους του ίδιου φύλου και αργότερα επεκτείνονται σε ρομαντικές σχέσεις μεταξύ ετερόφυλων. Είσαι κοντά με ένα άτομο και νιώθεις οικεία όταν νοιάζεσαι για εκείνο. Είσαι ειλικρινής και τον εμπιστεύεσαι. Συχνά ο έφηβος διαστρεβλώνει αυτή την εικόνα της οικειότητας και την ταυτίζει με σεξουαλική έλξη. Καλό είναι λοιπόν να γίνεται σαφής ο διαχωρισμός μιας στενής διαπροσωπικής σχέσης από μια σεξουαλική σχέση.
- Συναισθηματικές δυσκολίες: Συχνά ο έφηβος βρίσκεται σε σύγχυση όσον αφορά τον ρόλο και τις ευθύνες που έχει πλέον έχοντας ξεφύγει από την παιδική ηλικία. Παρουσιάζει αρκετές μεταπτώσεις στη διάθεσή του, όντας, για παράδειγμα, τη μία χαρούμενος και την άλλη θυμωμένος. Είναι πολύ ευάλωτος και ευαίσθητος. Στην εκτόνωση της συναισθηματικής φόρτισης, βοηθάει πολύ η ενασχόληση με μια αγαπημένη δραστηριότητα.
- Δυσκολίες στη συμπεριφορά: Όλες αυτές οι συναισθηματικές διακυμάνσεις συχνά οδηγούν σε μια παρορμητική συμπεριφορά. Καθώς δοκιμάζει τα όρια της αυτονομίας του ο έφηβος γίνεται αντιδραστικός και ιδιαίτερα απόλυτος στην άποψή του. Αρχίσει να λέει ψέματα για να αποφύγει κόντρες με τους γονείς του ή γιατί φοβάται τις όποιες συνέπειες. Τέλος, η πιο επικίνδυνη συμπεριφορά είναι οι παράτολμες πράξεις στις οποίες όχι σπάνια προβαίνουν οι έφηβοι για να έχουν την αποδοχή των συνομηλίκων τους.
- Επιθετικότητα: Είναι κάτι που αφορά κυρίως τα αγόρια. Συχνά μπλέκονται σε καυγάδες και εκφράζουν έντονα τις διαφωνίες τους τους χρησιμοποιώντας σωματική βία.
- Ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες: Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το 50% των ψυχικών διαταραχών που παρουσιάζουν τα ενήλικα άτομα ξεκινά στην ηλικία των 14 ετών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι έφηβοι συχνά έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Αυτά τα αισθήματα πηγάζουν από την εξωτερική τους εμφάνιση, την αποδοχή, την κριτική των συνομηλίκων τους. Η σχολική τους επίδοση φαίνεται επίσης να παίζει ρόλο, καθώς εάν είναι χαμηλή συχνά οι έφηβοι αναπτύσσουν την πεποίθηση: «Δεν είμαι αρκετά καλός για τίποτα». Ένα απ’ τα συχνά προβλήματα στην εφηβεία είναι τα συμπτώματα κατάθλιψης, καθώς επίσης και αγχώδεις διαταραχές που μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές συμπεριφοράς και διατροφής.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος όπου η αναταραχή αλλά και η επανάσταση θα πρέπει να βιώνονται ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό και αναπόφευκτο.
♦ Κομνηνός Διαματάρης
