Καθώς η μέρα του μνημοσύνου του Ι. Βαρβάκη πλησιάζει και το σχολείο προετοιμάζεται για τις εκδηλώσεις προς τιμήν του κι ένα κλίμα αναστάτωσης και χαράς επικρατεί, αποφάσισα να κάνω μία “βουτιά” στην ιστορία της ζωής του. Παρατηρώντας τις αναρτημένες αφίσες, το μάτι μου αντιλήφθηκε μία παλιά φωτογραφία του Βαρβάκη που με έβαλε σε σκέψεις. Ποιος είναι εκείνος στα αλήθεια που σήμερα είναι γνωστός για την ίδρυση του Βαρβακείου Προτύπου Γυμνασίου και Λυκείου; Ποιο το παρελθόν του; Γιατί τού οφείλουμε τόσα πολλά;
Το πρώτο σημάδι ύπαρξης του Ιωάννη Βαρβάκη στην ιστορία, είναι η γέννησή του, στα τέλη του καλοκαιριού του 1750, σε ένα μικρό ψαροχώρι στα Ψαρά. Λίγα είναι γνωστά για τα παιδικά του χρόνια και την οικογένειά του, της οποίας το στίγμα χάνεται μετά την καταστροφή των Ψαρών. Ωστόσο, η πρώτη ηρωική του πράξη ως καταδρομέα πλοιάρχου της Ρωσίας ήταν η καταστροφή του τουρκικού στόλου και η πυροδότηση διεθνών πολιτικών εξελίξεων, το 1770, μετά τη ναυαχία του Τσεσμέ.
Εξάλλου, μετά και τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774, ο Βαρβάκης, αποφάσισε να ταξιδέψει πεζός και χωρίς χρήματα μέχρι την Πετρούπολη. Το ταξίδι του, γεμάτο περιπέτειες και κακουχίες, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μια μικρή “Οδύσσεια”. Με την άφιξή του στην Πετρούπολη, αν και ζητιάνος, επισκέφθηκε την αυτοκράτειρα Αικατερίνη, η οποία δέχθηκε —αφού πληροφορήθηκε τα κατορθώματα του ως πλοίαρχου στην υπηρεσία της Ρωσίας—να του προσφέρει ως δώρο 10.000 ρούβλια και άδεια εμπορίου διάρκειας 10 ετών με το δικαίωμα να διαλέξει εκείνος τον τόπο κατοικίας του. Μετά την εγκατάστασή του στο Αστραχάν, ασχολήθηκε με το εμπόριο αλιευμάτων, και κυρίως χαβιαριού, από την Κασπία Θάλασσα και τις επιχειρήσεις οινοπνεύματος.
Την εποχή του, τα εργοστάσια απασχολούσαν δούλους για τις εργασίες τους. Ο Βαρβάκης δεν συμφωνούσε με αυτό καθώς υποστήριζε πως και εκείνος προέρχονταν από χώρα που ήθελε να ελευθερωθεί, συνεπώς ο ίδιος δεν θα χρησιμοποιούσε δούλους στη δουλειά του. Για αυτόν τον λόγο αποφάσισε να προσλάβει μόνο ελεύθερους εργάτες και να τους πληρώνει μισθό ανάλογα με τη εργασία τους. Το αποτέλεσμα ήταν οι επιχειρήσεις του να φθάσουν να απασχολούν 3.000 εργάτες και να ανθίζουν διαρκώς ολοένα και περισσότερο. Αυτή η κίνηση σχετικά με τους δούλους ήταν πολύ σημαντική καθώς η Ρωσία κατήργησε τη δουλεία μετά από 100 χρόνια.
Καθώς, επίσης, ο Ιωάννης Βαρβάκης υπήρξε υποστηρικτής των γραμμάτων και της παιδείας, έχτισε ένα ιερό σπουδαστήριο στο Αστραχάν της Ρωσίας, σχολεία σε διάφορες περιοχές, χρηματοδότησε τον Καποδίστρια και ίδρυσε το Βαρβάκειο Λύκειο. Η συνεισφορά του στην επανάσταση ως ενεργού μέλους της Φιλικής Εταιρείας και υποστηρικτή της ελληνικής επανάστασης έμεινε στην προσωπική του ιστορία, ως η πιο μεγάλη και σημαντική ευεργεσία του. Η άφιξή του στην Ελλάδα, μετά την καταστροφή των Ψαρών και η δωρεά της περιουσίας του έπειτα από τον θάνατό του προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των Ζακυνθινών, έκανε τη μνήμη του ονόματός του να μην ξεθωριάσει ποτέ.
Τέλος, με αυτή τη σύντομη περιήγηση στην ιστορική πορεία αυτής της πολύπλευρης προσωπικότητας αποδείχτηκε πως ο Βαρβάκης παρασημοφορήθηκε με το “Μετάλλιο του 1812”, δηλαδή την ανώτερη διάκριση του ρωσικού κράτους το 1814. Με τη φράση που είναι σκαλισμένη στο μετάλλιο “Η Ελλάδα με ενθουσιασμό Σας κοιτάει και την εικόνα Σας αιωνίως θα κρατάει στη μνήμη της” αντιλήφθηκα πως το όνομα “Ιωάννης Βαρβάκης” δεν ήταν απλώς το όνομα ενός ανθρώπου που ίδρυσε το σχολείο στο οποίο φοιτώ, αλλά ενός ευεργέτη που έκανε κάτι πολύ παραπάνω, στήριξε έμπρακτα την Ελλάδα και ποτέ δεν λησμόνησε την καταγωγή του.
Ξένη (Α2)
