ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας παγκοσμίως. Έχει περάσει η εποχή που υπαίτια θεωρούνταν μόνο τα γονίδια εφόσον αυξάνονται τα ποσοστά παχυσαρκίας με γρηγορότερους ρυθμούς από ότι οι αλλαγές στο γενετικό μας υλικό. Είναι αναγνωρισμένο ότι υπάρχει ένας συνδυασμός μιας πλειάδας παραγόντων οι οποίοι αλληλεπιδρούν με τα γονίδια για την εμφάνιση της παχυσαρκίας και χωρίζονται σε αυτούς τους οποίους μπορεί να αλλάξει το παιδί ή και η οικογένεια και σε αυτούς οι οποίοι δεν επιδέχονται αλλαγή.
Η ανασκόπηση αυτή έχει ως στόχο την ανάλυση των παραγόντων αυτών, ο εντοπισμός των οποίων βοηθά στην πρόληψη. Συμπεριλαμβάνονται διαγράμματα για έγκαιρο εντοπισμό του προβλήματος στα παιδιά στην Ελλάδα. Επίσης δίνεται έμφαση στη θεραπεία μέσω της αλλαγής συγκεκριμένων διατροφικών συνηθειών και μείωση της καθιστικής ζωής. Η φαρμακολογική και χειρουργική θεραπεία εξετάζονται ως επιλογές μόνο υπό τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις που αναφέρονται. Μετά τον εντοπισμό του προβλήματος, καλό είναι η οικογένεια να παραπέμεται σε ειδική ομάδα, η οποία απαρτίζεται από παιδοενδοκρινολόγο, διαιτολόγο και ψυχολόγο για καλύτερα και πιο μακροχρόνια αντιμετώπιση.
Παρά την εμφάνιση του χρόνιου αλλά και δεδομένου προβλήματος που βαίνει ολοένα και αυξανόμενο οι πολίτες δεν αναγνωρίζουν την κρισιμότητα της κατάστασης και δεν δρουν αναλόγως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όμως οι έφηβοι ,απόγονοι των παχύσαρκων ανθρώπων με όμοιες διατροφολογικές συνήθειες να έρχονται αντιμέτωποι με ποικίλα προβλήματα που πολλές φορές τα οδηγούν σε ψυχολογικό αδιέξοδο.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ
Η παχυσαρκία στην εφηβική ηλικία έχει πολλές συνέπειες τόσο στην υγεία όσο και στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των εφήβων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ενδεικτικά ότι η παιδική παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση νόσων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, διάφορες καρδιαγγειακές παθήσεις, μυοσκελετικά προβλήματα και δυσκολίες στον ύπνο.1
Επιπλέον, άλλες μελέτες έχουν υποστηρίξει ότι οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες που οδηγούν συχνά στην παχυσαρκία αποτελούν δείκτη γενικότερης παραμέλησης της φροντίδας του σώματος και της υγείας (π.χ. παραμέληση της στοματικής υγιεινής, περιορισμένη φυσική δραστηριότητα). Επίσης, τα παιδιά που είναι παχύσαρκα στην παιδική τους ηλικία είναι πιθανότερο να είναι παχύσαρκα και έως ενήλικες και να υιοθετούν ανθυγιεινά πρότυπα ζωής καθ όλη την διάρκεια της ζωής τους
Τί προκαλεί την παιδική παχυσαρκία;
Η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας είναι υπεύθυνη για το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας σε περισσότερο από το 95% των παιδιών, όπως επίσης και γενετικοί παράγοντες.
Για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας συμβάλλει λοιπόν ένας συνδυασμός των παρακάτω:
Διατροφή. Η κατανάλωση τροφών με μεγάλο θερμιδικό περιεχόμενο, όχι μόνο δεν βοηθά στην ανάπτυξη, αλλά οδηγεί στην παχυσαρκία. Τέτοιες τροφές είναι συνήθως συσκευασμένα «σνακ», όπως τσιπς, μπισκότα, σοκολάτες, σφολιατοειδή, χυμοί, σακχαρούχα αναψυκτικά και τα περισσότερα προϊόντα fast food. Κοινό χαρακτηριστικό τους η αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και/ή λιπαρά.
Καθιστική ζωή. Η αντικατάσταση του καθημερινού παιχνιδιού από το διάβασμα, την τηλεόραση, τον υπολογιστή και τα βιντεοπαιχνίδια έχει ως αποτέλεσμα η ενέργεια των τροφών να αποθηκεύεται ως λίπος αντί να «καίγεται» με το παιχνίδι και την γυμναστική.
Γενετικοί παράγοντες. Παιδιά παχύσαρκων γονιών έχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, ειδικά με τις σημερινές διατροφικές συνήθειες.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Από θεωρητική άποψη, η πρόληψη ή η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι αρκετά ξεκάθαρη: εξισσορόπηση ενεργειακής πρόσληψης με την ενεργειακή κατανάλωση. Από πρακτική άποψη όμως ο έλεγχος βάρος αποτελεί πρόκληση για τους περισσότερους, αφού εξαρτάται από αρκετούς περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Οι στόχοι της αντιμετώπισης πρέπει να είναι οι εξής:
- Υιοθέτηση σωστής διατροφικής συμπεριφοράς
- Συστηματική φυσικής δραστηριότητα
- Αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών της παχυσαρκίας
- Συνεχής έλεγχος σωματικού βάρους
- Επιτυχής θεραπεία θεωρείται η διατήρηση του βάρους
- Αδυνάτισμα είναι επίσης το να ψηλώνει το παιδί χωρίς να παίρνει βάρος
1 .ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Η υιοθέτηση σωστής διατροφής αποτελεί πρωταρχικό στόχο.
Το μοντέλο στο οποίο καταλήγουν αρκετές έρευνες όσων αφορά την απώλεια βάρους, την διατήρησή του αλλά και ως πρότυπο υγιεινής διατροφής είναι η Κρητική Διατροφή (Μεσογειακή Διατροφή).
Βασικά συστατικά της κρητικής δίαιτας είναι τα δημητριακά, τα λαχανικά, τα όσπρια, τα φρούτα, το ελαιόλαδο, οι ελιές, τα ψάρια, οι ξηροί καρποί, η μέτρια προς ελάχιστη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και η μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών.
Καθημερινή συνήθεια που πρέπει να αποκτήσουν τα παιδιά είναι η κατανάλωση πρωινού, κάτι που όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, την έχουν ξεχάσει.
Πρέπει επίσης να αλλάξει η ποιότητα των τροφών που καταναλώνουν στο σχολείο.
Τελευταία έχει αλλάξει η νομοθεσία και τα παιδιά βρίσκουν πιο υγιεινές επιλογές στα κυλικεία.
Παρ’ όλ’ αυτά χρειάζεται εκπαίδευση στο να μάθουν να τις επιλέγουν.
Τα ενδιάμεσα γεύματα είναι απαραίτητα.
Ούτως ή άλλως οι έρευνες δείχνουν ότι 5-6 γεύματα την ημέρα βοηθούν στην διατήρηση του βάρους.
Το ζήτημα είναι τι είδους σνακ πρέπει να επιλέγουν τα παιδιά.
Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά συνήθως καταναλώνουν, χάμπουργκερ, πατατάκια, αναψυκτικά, γλυκά και παγωτά.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να επέμβουν οι γονείς και όσα άλλα άτομα μπορούν να συμβάλλουν στην εκπαίδευση των παιδιών και να τα διδάξουν σε πιο υγιεινές επιλογές, όπως τα φρούτα, τα γιαούρτια και οι ξηροί καρποί και οι μπάρες δημητριακών χωρίς ζάχαρη .
Σε πρακτικό επίπεδο, ένα πλήρες και εύκολο στη μεταφορά του σνακ για τις πρωινές ώρες στο σχολείο (σχολικό κολατσιό) θα μπορούσε να αποτελείται από ένα τοστ με ψωμί ολικής άλεσης, τυρί, ενδεχομένως κάποιο αλλαντικό και λαχανικά, μαζί με ένα φρούτο που καθαρίζεται εύκολα ή δεν απαιτεί καθάρισμα, όπως το μήλο, η μπανάνα ή ακόμα και αποξηραμένα φρούτα, όπως δαμάσκηνα ή σύκα.
Αντιστοίχως, ένα απογευματινό σνακ για τα παιδιά και τους εφήβους που αναζητούν τη «γλυκιά γεύση» μετά το μεσημεριανό γεύμα θα μπορούσε να περιλαμβάνει κάποιο σπιτικό γλυκό, όπως κομπόστα, φρουτοσαλάτα, ζελέ με ψιλοκομμένα φρούτα, γιαούρτι με δημητριακά και μέλι, κ.ά.
Μην ξεχνάτε να λαμβάνετε υπόψη τις γευστικές προτιμήσεις των παιδιών σας, καθώς και να ενθαρρύνετε τη συμμετοχή τους στην προετοιμασία των γευμάτων.
Έχετε, επίσης, κατά νου ότι όταν τους δίνουμε τη δυνατότητα επιλογής αλλά περιορίζουμε τις εναλλακτικές σε πιο υγιεινά σνακ, ενισχύεται τόσο η αυτονομία τους σε σχέση με τις διατροφικές τους επιλογές όσο και η πιθανότητα τελικά να καταναλώσουν ένα σνακ υψηλής θρεπτικής αξίας.
Το γλυκό αποτελεί επίσης μία ιδιαίτερη επιθυμία των παιδιών.
Δεν υπάρχει κανένας λόγος να το στερηθούν.
Ακόμα και τα ιδιαίτερα παχυντικά.
Το θέμα είναι τα παιδιά να γνωρίζουν πότε μπορούν να τα φάνε, σε τι αναλογίες, και με ποιά, πιο θρεπτικά γλυκά, λιγότερων θερμίδων, μπορούν να τα αντικαταστήσουν.
Το ποιο σωστό είναι να επιλέξουμε μια ημέρα της εβδομάδας που θα την ονομάσουμε ΓΛΥΚΙΑ ΗΜΕΡΑ και το παιδί θα μπορεί να φάει άνετα χωρίς τύψεις το γλυκό του.
2 .ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Τα σημερινά παιδιά όπως αναφέραμε χαρακτηρίζονται από πολύ χαμηλή δραστηριότητα.
Η σημερινή κοινωνία τα έχει υπερφορτώσει με αρκετές εξωσχολικές δραστηριότητες οι οποίες δεν σχετίζονται με άσκηση, με αποτέλεσμα τα περισσότερα από αυτά να κάθονται αντί να δραστηριοποιούνται σωματικά.
Οι γονείς επίσης, ακριβώς επειδή δεν έχουν τον χρόνο να ασχοληθούν μαζί τους, τα αφήνουν άπειρες ώρες μπροστά από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή.
Ταυτόχρονα, καταναλώνουν πατατάκια, μπισκότα και ποπ – κορν, τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας.
Στα άτομα που δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με αθλητικές δραστηριότητες, αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι να αυξηθεί η καθημερινή κίνηση.
Κάποια παραδείγματα είναι: το περπάτημα στο σχολείο, οι απογευματινοί περίπατοι, τα παιχνίδια στα διαλείμματα, το ανέβασμα με τις σκάλες αντί του ασανσέρ, το τρέξιμο στο πάρκο κλπ.
Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες μπορούν να εξυπηρετήσουν και τα πιο χαμηλά οικονομικά στρώματα, τα οποία δεν έχουν οικονομικούς πόρους να στείλουν το παιδί τους σε κάποιον αθλητικό σύλλογο.
Οι αθλητικές δραστηριότητες (μπάσκετ, ποδόσφαιρο) καλό είναι να καλύπτουν 45΄ την ημέρα τουλάχιστον 3-4 φορές την εβδομάδα Τέλος, πρέπει να μειωθεί η σωματικής αδράνεια: πχ Περιορισμός τηλεόρασης και βιντεοπαιχνιδιών 1-2ώρες/μέρα και αποφυγή συχνής χρήσης του αυτοκινήτου, περπάτημα και όχι βιντεοπαιχνίδι !
Δεν υπάρχουν πολλοί ελεύθεροι χώροι πια για αθλοπαιδιές όπως παλαιότερα, και έτσι τα παιδιά έχουν βρει διεξόδους σε ηλεκτρονικά παιχνίδια που τα καθηλώνουν στην καρέκλα.
Παράλληλα, πολλά παιδιά στο διάστημα που παρακολουθούν τηλεόραση έχουν συνηθίσει να καταναλώνουν κάποιο σνακ το οποίο συνήθως είναι χωρίς κανένα διατροφικό όφελος.
Ας μην αναφέρουμε το πλήθος των διαφημίσεων που προτείνουν ως σημαντικές πηγές σωστής διατροφής παχυντικά σνακ.
Όλα αυτά δεν δίνουν στο παιδί επιλογές για σωματική άσκηση και άρα οι θερμίδες που πρέπει να καούν παραμένουν στο σώμα ως λίπος.
ΡΟΛΟΣ ΓΟΝΕΩΝ
Οι γονείς, ακριβώς επειδή βρίσκονται στο κοντινό περιβάλλον, και ως ένα βαθμό σχετίζονται και αυτοί με το αυξημένο βάρος των παιδιών τους, πρέπει να είναι έτοιμοι για μόνιμες αλλαγές από την στιγμή που θα πάρουν την απόφαση επέμβασης. Πρέπει επίσης να είναι απόλυτα ενήμεροι με τις επιπλοκές της παχυσαρκίας στο παρόν και στο μέλλον.
Οι ριζικές αλλαγές των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής, δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά και τους ίδιους τους γονείς. Ακριβώς επειδή τα παιδιά τους μιμούνται.
Τα παιδιά με παχύσαρκο γονέα έχουν πιθανότητα 50% να γίνουν παχύσαρκα ενώ τα παιδιά με 2 παχύσαρκους γονείς έχουν 80% πιθανότητα να γίνουν παχύσαρκα.
Έχει μεγάλη σημασία να ενθαρρύνουμε και όχι να επικρίνουμε.
Ο ψυχολογικός και συναισθηματικός κόσμος των παιδιών είναι ήδη διαταραγμένος λόγω του αυξημένου βάρους.
Χρειάζεται πολύ προσοχή πώς θα φερθούμε και θα επικοινωνούμε με τα παιδιά.
Όταν το παιδί δείχνει να κάνει βήματα προόδου, οι γονείς, πρέπει να το επιβραβεύουν, όχι όμως με φαγητό.
Από τις καλύτερες επιβραβεύσεις είναι να δείχνουν ότι είναι πάντα δίπλα του και βρίσκουν χρόνο να ασχολούνται μαζί του στον ελεύθερο χρόνο τους.
Δίνουμε στα παιδιά μας όχι μόνο τα γονίδιά μας αλλά και τις συνήθειές μας; Ποιο από τα δύο είναι ικανότερο να διαμορφώσει το σώμα μας και εντέλει την υγεία μας ; Η αλήθεια βρίσκεται στο ότι ακόμη και εάν υπάρχει «γενετική προδιάθεση», είναι στο χέρι των γονιών το να φτιάξουν ή όχι ένα «ευνοϊκό περιβάλλον» για παραπανίσια κιλά.
Πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί και όταν τα παιδιά μαθαίνουν να συνδέουν την συναισθηματική τους κατάσταση με το φαγητό.
Π. χ : τρώνε όταν στεναχωριούνται, έχουν στρες ή βαριούνται.
Επίσης όταν οι γονείς χρησιμοποιούν το φαγητό ως επιβράβευση ή τιμωρία. Π.χ. «Εάν διαβάσεις τα μαθήματα σου, μπορείς να φας όση τούρτα θέλεις…» ή «άκου τι σου λέω, γιατί θα σε βάλω να φας τις φακές με το ζόρι…».
Με αυτόν τον τρόπο «απομυθοποιούνται» κάποια φαγητά, ενώ εξυμνούνται κάποια άλλα.
Τέλος, πρέπει να ασχολούνται οι ίδιοι με την προετοιμασία του φαγητού, και να επιδιώκουν να τρώνε όλοι μαζί σαν οικογένεια. Θέλει μεγάλη προσοχή όταν αφήνουμε τα παιδιά με τις γιαγιάδες και τους παππούδες.
Έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης στην άνοδο της παχυσαρκίας.
ΝΑΙ τα αγαπούν ΝΑΙ τα προσέχουν αλλά φροντίζουν να δείχνουν την αγάπη τους με γλυκά, σοκολάτες, και αναψυκτικά .
Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η πρόληψη κοστίζει πολύ λιγότερο από την θεραπεία και την αντιμετώπιση.
Η παιδική παχυσαρκία, λόγω της αλλαγής τρόπου ζωής και της ευκολίας πρόσβασης σε πληθώρα νόστιμων και παχυντικών τροφίμων, έχει πάρει σήμερα διαστάσεις επιδημίας.
Οι καταστάσεις όμως έχουν αλλάξει.
Έτσι, από τη μια χρειάζεται η αντιμετώπιση των ήδη υπαρχουσών περιπτώσεων, και από την άλλη ο περιορισμός των νέων.
Με την σημερινή οικονομική κατάσταση, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα αύξησης των κρουσμάτων κι όχι μείωσης όπως δείχνει αρχικά.
Γι’ αυτόν τον λόγω ας είμαστε ευαισθητοποιημένοι και ας προσπαθήσουμε μέσα στον όλο πανικό, να διατηρήσουμε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Θα μας κοστίσει πολύ λιγότερο από το να θεραπεύουμε τις συνέπειες.
Ένα παιδί που έχει ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια του βάρους του είναι πιθανό να παρουσιάσει προβλήματα ψυχικής και σωματικής υγείας, όχι μόνο στην τωρινή του καθημερινότητα, αλλά και στην μελλοντική.
Πιο συγκεκριμένα, παιδιά με αυξημένο βάρος σύμφωνα με μελέτες μπορεί να αντιμετωπίσουν κάποια από τα εξής προβλήματα:
Υψηλή πίεση, διαβήτη τύπου2,υψηλά επίπεδα χοληστερίνης, με αποτέλεσμα καρδιολογικά προβλήματα.
Αυτό σημαίνει πως ένα μακροχρόνια υπέρβαρο παιδί εκτίθεται μακροπρόθεσμα και σε παθήσεις της καρδιάς.
Προβλήματα στις αρθρώσεις και στα κόκαλα από το βάρος που τους «ζητείται» να σηκώσουν. Δυσκολίες στον ύπνο, με συνέπεια να ξυπνούν κουρασμένα.
Δυσκολία στην αναπνοή (π.χ λαχάνιασμα) και άρα δυσκολία στο να ασχοληθούν με δραστηριότητες όπως γυμναστική, παιχνίδι, τρέξιμο κ.τ.λ
Επιβαρύνεται το συκώτι και η χολή
Η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει αστάθεια στον κύκλο της εμμηνορροϊκής περιόδου (πολυκυστικες ωοθήκες ,υπογονεδισμος).
Κατάθλιψη βουλιμία ή ανορεξία
Τα υπέρβαρα παιδιά συνήθως έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Τα παιδιά της ηλικίας τους αρκετές φορές τα κοροϊδεύουν και τα απομονώνουν! Συχνά δεν είναι στις πρώτες επιλογές των συνομήλικων τους για να συμμετέχουν στα παιχνίδια ή για να χορέψουν στα παιδικά πάρτι.
Υπάρχουν παχύσαρκα παιδιά που η εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, μπορεί να τα οδηγήσει σε κατάθλιψη, ή σε ακραίες διατροφικές συνήθειες όπως βουλιμία ή ανορεξία που θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και την ίδια τους τη ζωή.
Αυτές οι παθήσεις συνήθως συμβαίνουν κατά την εφηβεία και έχουν να κάνουν περισσότερο με την αδυναμία του παιδιού να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο (λόγω βάρους) σε συνδυασμό με κακή επικοινωνία στην οικογένεια.
ΠΗΓΕΣ https://www.juniorsclub.gr/marianna-stamatiadou-pediki-pachisarkia-eties-ke-tropi-antimetopisis/
https://www.euroclinic.gr/article/paidiki-efiviki-paxusarkia-prolipsi/
ΕΙΚΟΝΕΣ https://www.google.gr/search
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ
Ευτυχία Ποιμενίδου
Ηλέκτρα Πέτρινου
Αριάδνη Στεφάνου
Λαμπρινή Σιδηροπούλου
